Grootschalige regularisatiecampagnes zijn niet de oplossing, zoveel is zeker. Dit standpunt werd afgelopen weekend bevestigd door Jozef De Witte. Maar dan zullen we wel een antwoord moeten vinden op de vraag wat voor soort migratiebeleid we willen vormgeven. Regularisatie van mensen zonder wettig verblijf wordt vandaag namelijk in sterke mate toegepast om een migratiebeleid dat op een aantal vlakken sterk faalt, te corrigeren. Zo worden er ieder jaar bijvoorbeeld een groot aantal ouders van een Belgisch kind geregulariseerd, terwijl het hier feitelijk om gezinshereniging gaat. Daarnaast kregen ook personen met een onredelijk lange asielprocedure een wettig verblijf. Deze maatregel is echter volledig te wijten aan de manier waarop de bevoegde administraties de behandeling van de aanvragen hebben laten aanslepen. In 2008 nog werden er 1469 positieve beslissingen genomen omwille van die ‘onredelijk lange asielprocedure’. Dat zijn er een pak meer dan omwille van de essentie van deze gunstmaatregel, de prangende humanitaire situaties (1312 beslissingen in 2008). Tussen 2005 en 2011 werden er door de Dienst Vreemdelingenzaken jaarlijks echter gemiddeld slechts 782 positieve beslissingen genomen op basis van dat laatste criterium. Deze blijken dan ook slechts broodkruimels in het hele verhaal. Volgens een rapport van het Migration Policy Institute (december 2011) werden er in Duitsland en Frankrijk driemaal zo veel personen geregulariseerd dan in België tussen 1996 en 2007. In Spanje en Italië werden er in diezelfde periode steeds meer dan een miljoen personen geregulariseerd via verschillende programma´s.
Als sociaal werkers komen wij dagelijks en jarenlang in contact met migranten zonder wettig verblijf en we constateren dat de zogenaamde ´discretionaire bevoegdheid´, een vrije beslissingsruimte, van de staatssecretaris het regularisatiebeleid tot een loterij maakt. Daarbij geldt dat “wie niet waagt niet wint”. België kan dan ook niet anders dan vanuit humanitaire motieven dringend werk te maken van een debat over duidelijke criteria voor regularisatie die meer sturing geeft aan de discretionaire bevoegdheid. Hiermee kunnen hulpverleners die voortdurend met mensen zonder wettig verblijf in contact komen deze groep ook adequaat informeren over de slaagkansen van hun migratieproject. Momenteel put vrijwel iedere nieuwe migrant hoop uit de vaagheid van het regularisatiebeleid, waardoor elk ander toekomstperspectief op de lange baan wordt geschoven.
Nieuwe uitdagingen
Hoewel de huidige tendens steeds meer neigt naar een eenzijdige begeleiding in functie van de terugkeer, zien wij op het terrein veel meer baat bij een aanpak op maat van de migrant. Bij die oriëntering op zinvolle toekomstperspectieven zou het migratieproject van de betrokkene centraal moeten staan en oplossingen worden gezocht om zoveel mogelijk bij te dragen aan het realiseren van de migratiedoelstellingen, die niet noodzakelijkerwijs verbonden zijn aan ´papieren´. Ook een terugkeer kan hier de uitkomst zijn. Irreguliere migratie wordt vandaag jammer genoeg hoofdzakelijk repressief benaderd, waardoor de existentiële behoeften (veiligheid, inkomen, vrijheid, zelfontplooiing, etc.) die aan de basis stonden van een migratie volkomen worden genegeerd. Indien iemand huis en haard verlaten heeft om hier onder miserabele omstandigheden louter te overleven en onderworpen te worden aan mechanismen van uitbuiting, dan moeten we ons vragen stellen bij wat die personen hiertoe drijft. De praktijk leert ons immers dat een puur wetmatige aanpak hier geen oplossingen biedt.
Hoewel, het overgrote deel van de duizenden mensen die jaarlijks een aanvraag indienen tot regularisatie van het verblijf doen dit in sterke mate omdat zij in eerste instantie naar België zijn gekomen als arbeidsmigrant in de letterlijke betekenis van het woord. De bestaande wetgeving laat hiervoor echter weinig ruimte. Door gebrekkige informatie komt men veelal pas in België tot de conclusie dat het verwerven van een inkomen uit formele arbeid op geen enkele manier tot de mogelijkheden behoort, waardoor het oorspronkelijke migratieplan meteen aan de kant moet worden geschoven. Vervolgens wordt alles in het teken gesteld van het verwerven van een verblijfsvergunning via regularisatie om alsnog de economische doelstellingen te kunnen realiseren met alle nadelige gevolgen vandien. Kortom, indien we werkelijk een structurele oplossing willen vinden voor irreguliere migratie, dan zal dat gezocht moeten worden in een nieuw beleid ten aanzien van buitenlandse werknemers dat ook een opening laat voor laaggeschoolde migranten. Momenteel is arbeidsmigratie namelijk slechts weggelegd voor hoogopgeleide personen in een functie met een bovenmodaal salaris. De Belgische arbeidsmarkt heeft echter dringend nood aan duizenden nieuwe arbeidskrachten om de vergrijzing de kop te bieden die zich over enkele jaren in een versneld tempo zal voltrekken.
Een andere uitdaging is het grote aantal knelpuntberoepen dat moeizaam ingevuld geraakt en nog steeds stijgende is, aldus de VDAB. Door het migratievraagstuk te koppelen aan de economische context van een bepaald moment zouden we kunnen komen tot een arbeidsmigratiebeleid waarin de overheid een voortrekkersrol vervult in het bij elkaar brengen van vraag en aanbod. Zij kunnen zo ook een buffer inbouwen tegen misbruik en het waarborgen van sociale rechten. De Belgische overheid heeft er alle baat bij om de capaciteiten en ambities van nieuwe migranten optimaal te benutten in plaats van een beleid te voeren waarbij de migrant zich gedwongen voelt om eerst jarenlang te moeten leven in extreme armoede en uitbuiting als algemene norm te beschouwen alvorens geregulariseerd te worden. Dan pas kan migratie een verhaal worden waar zowel de migrant als de samenleving baat bij hebben in plaats van een verlies voor iedereen.
