“Het regime van Azerbeidzjan treedt systematisch de mensenrechten en democratie met de voeten. In de Freedom House Index scoort het land 0 punten op 40 voor politieke rechten”. Dat heeft Zhala Bayramova midden december gezegd bij de huldiging van haar vader Gubad Ibagohlu in het Europees Parlement in Straatsburg. Hij was hier genomineerd voor de Sakharov prijs.

Ibagohlu is een economieprofessor en klaagde de afgelopen jaren herhaaldelijk de corruptie in Azerbeidzjan aan. In een periode dat hij als docent verbonden was aan London School of Economics werd hij bij een bezoek aan Azerbeidjzan in juli 2023 samen met zijn vrouw gearresteerd en beschuldigd van extremisme en het smokkelen van buitenlandse valuta. Hij riskeert 12 jaar cel.

Na maanden voorarrest kreeg hij in april 2024 in afwachting van zijn proces huisarrest opgelegd zonder internetverbinding waardoor hij in Straatsburg niet online kon getuigen. Ibagohlu heeft dringend behoefte aan hartchirurgie, maar krijgt geen toegang tot ziekenhuizen in dat land.

Ibaghlu leidde sinds 2014 de Azerbaijan Democracy and Prosperity Movement, een groepering die de regering echter weigerde te registreren als politieke partij en in mei vorig jaar werd opgedoekt. In zijn publicaties uitte hij in het verleden kritiek op de regering, overheidsinstellingen en ministeries wegens corruptie, verduistering, fraude, afpersing, omkoping, witwaspraktijken en dergelijke. Het ging onder meer om de besteding van de winsten uit de olie-industrie.

Corruptie en witwaspraktijken

Hij klaagde ook de wijze aan waarop Azerbeidzjan Rusland helpt met het omzeilen van de sancties. Om aan de vraag te kunnen voldoen koopt het land volgens hem gas- en olieproducten in Rusland aan en verkoopt deze door aan EU-landen zoals Italië en Tsjechië die voor respectievelijk 40 en 20 procent van hun gasvoorziening afhankelijk zijn van dit land.

“Van de winsten komt slechts een klein deel de bevolking ten goede. Een groot deel gaat onder meer naar de financiering van de versterking van de repressie. Het regime trekt ook veel geld uit voor het omkopen van buitenlandse politici”, aldus Bayramova. Dit jaar werd in de VS bijvoorbeeld congreslid Henry Cuellar aangeklaagd wegens corruptie en het witwassen van geld van een Azerbeidzjaans staatsbedrijf in olie en gas.

In ons land werden liberale politici Alain Destexhe en Stef Goris ervan beschuldigd schenkingen te hebben ontvangen in ruil voor de verspreiding van positieve berichten over de verkiezingen. In 2017 werd in Malta journaliste Daphne Caruana Galizia vermoord die berichtte over corruptie en witwaspraktijken door de Maltese Pilatus Bank in opdracht van klanten uit Azerbeidzjan. Er zijn ook gevallen bekend van activisten die in het buitenland (zoals in Frankrijk) aangevallen werden door veiligheidsdiensten.

Mensenrechten

“Azerbeidzjan heeft binnen de Raad van Europa de laagste implementatiegraad van de mensenrechten, zelfs lager dan Rusland”, aldus Bayramova. Het gerecht is er volledig onder controle van de overheid. Om in lokale rechtbanken te worden benoemd word je gescreend en moet je een test afleggen om na te gaan hoe loyaal je bent aan de overheid. Rechters in hogere rechtbanken worden benoemd door de president. Ze volgen overigens automatisch hetgeen het openbaar ministerie vordert. De politie is er extreem corrupt. Wie weigert te betalen vliegt in de gevangenis.

Het is advocaten verboden om te pleiten in zaken met betrekking tot mensenrechten. Advocaten die zich over dergelijke items uitspreken worden niet toegelaten tot de balies. Ook de media worden gecontroleerd door de overheid. “De afgelopen jaren werden diverse journalisten gearresteerd en beschuldigd buitenlandse financiële steun te hebben ontvangen”. Volgens Bayramova zitten er meer dan 300 politieke gevangenen opgesloten.

Azerbeidzjan werd door het Europees Hof voor de Rechten van Mens al verschillende keren veroordeeld voor schending van artikel 18 van het Europees Mensenrechtenverdrag omdat het mensenrechten beperkt om politieke redenen