Projectontwikkelaars die de RVA in ‘t zak zetten, kopen hun proces af, echte werklozen snijden ze ijskoud af als ze één afspraak missen. In Antwerpen zwemmen geslepen diamantairs in zwart geld, in Aalst schrapt het OCMW het (over)leefgeld. In dat onrechtvaardige raderwerk stak het platform “Recht voor Iedereen” geen stokje, maar direct een hele balk. En won zo de Prijs Solidair 2013.

Eerste veldslag gewonnen 

Het Platform “Recht voor Iedereen” kwam in de kijker op 13 juni van dit jaar, toen zo’n 600 mensen deelnamen aan de nationale actie “Red de Juridische Bijstand”. De regering-Di Rupo plande een zware aanslag op de toegankelijkheid van het gerecht voor de gewone burger.

Toen die plannen bekend raakten, kwam er een unieke coalitie tot stand van vakbonden, sociale bewegingen, advocaten en organisaties actief tegen armoede en voor fundamentele rechten. “Nooit eerder vonden het sociaal middenveld en actoren uit de juridische wereld elkaar in de strijd voor een betere rechtstoegang”, schreef Hilde Linssen van het Netwerk tegen Armoede op hun website. Aan Waalse kant vond Christine Mahy, directrice van het Réseau wallon de lutte contre la pauvreté (Waals netwerk voor de strijd tegen armoede), dat de regeringsmaatregel net voor de armen het zwaarst uitviel.

De regering wil het systeem van juridische bijstand (het pro-Deosysteem) afbouwen. Ze wil dat wie een beroep doet op gratis rechtsbijstand voortaan een remgeld betaalt. In veel gevallen zal men zelf moeten bewijzen dat men onvermogend is. In het vreemdelingenrecht zou men een abonnementsysteem invoeren met een lagere forfaitaire vergoeding voor advocaten. Sommigen opperden ook om de gerechtskosten voor rechtzoekenden te verhogen om een fonds te spijzen voor de juridische bijstand.

Het Platform noemt de hele hervorming een aanslag op “het recht op juridische bijstand voor iedereen, een fundamenteel recht opgenomen in artikel 23 van de Belgische Grondwet (…) dat tevens erkend is in artikel 6 van het EVRM (Europees verdrag voor de rechten van de mens, n.v.d.r.)”  

Het Platform lanceerde een petitie die de steun vond van meer dan tachtig organisaties. Geen enkele grote naam ontbreekt. Intussen zijn er al meer dan 8.000 handtekeningen verzameld.

Dankzij het zeer brede protest en een negatief advies van de Raad van State kon Di Rupo de plannen niet meer voor de vakantie door het parlement jagen. Maar dat wilt niet zeggen dat de strijd gestreden is.

78 miljoen euro

78 miljoen euro. De kostprijs van circa 320 erg bescheiden Belgische woonhuizen. Dat kan veel lijken. Maar dat is het niet. Minister van Defensie Pieter De Crem wil de huidige F-16’s graag vervangen door een nieuwer model: de F-35. Prijskaartje van één zo’n toestel? Circa 62 miljoen euro. Zo één hightech moordmachine kost dus bijna evenveel als de hele korf die men nu uitrekt voor juridische bijstand. Met die 78 miljoen euro moet men elk jaar alle pro-Deoadvocaten vergoeden.

“Een gesloten pot”, noemt Hilde Linssen die som. “Ik vrees dat advocaten hierdoor afhaken. Of minder hun best doen als ze er toch minder voor betaald krijgen”, zegt ze. Het budget om mensen die zelf geen advocaat kunnen betalen toch de verdediging te geven waar ze recht op hebben is namelijk niet geïndexeerd. Er is al jaren niks meer bijgekomen. Gevolg: Hoe meer advocaten bereid zijn om pro deo te werken, hoe minder ze daarvoor betaald krijgen. Niet echt motiverend en ook advocaten moeten eten en de kinderen naar school sturen.

De glitter en glamour van het advocatenberoep is voor weinigen weggelegd. Nog het minst voor wie op wil komen voor de kleine man, want daar ligt het geld natuurlijk niet voor het oprapen. Met het schamele totaalbedrag van 78 miljoen euro moeten de advocaten met het hart op de juiste plaats serieus knippen in hun loon.  

“Overconsumptie? Nee, overjuridisering”

Minister van Justitie Turtelboom lijkt geen morele remmingen te hebben om de schaar te zetten in de juridische bijstand. Want, zo meent zij, het gaat om “overconsumptie”. Wat bedoelt ze? Kort samengevat: dat die kansarmen het systeem te pas en te onpas uitmelken en juridische stappen zetten voor elke scheet in een fles, als het hun maar iets van voordeel oplevert. Hilde Linssen ziet in de praktijk echter het tegenovergestelde: “Kansarmen zijn net helemaal niet geneigd om snel juridische stappen te ondernemen. Ze zien advocaten echt niet als vertrouwenspersonen die wel eventjes de kastanjes voor hen uit het vuur zullen halen. Vaak hebben ze juist negatieve associaties met het gerecht.”

Wat is er dan wel aan de hand? “Er is inderdaad een verhoogde toestroom van mensen die een beroep moeten doen op een pro-Deoadvocaat. Maar dat kan je niet los zien van een bredere trend. Ik noem dat de overjuridisering van de samenleving. Heel wat zaken die nu in de rechtbank moeten worden beslecht, zijn in de praktijk vaak te vermijden door een brief op te stellen, enkele formaliteiten correct uit te voeren, mensen met een probleem een beetje uitleg te geven. Vroeger was het de gewoonte dat pas afgestudeerde juristen gratis zittingsdagen hielden waarbij mensen om wat uitleg konden komen vragen. Twintig jaar geleden deed ik dat ook nog. Dat is weg nu. Mensen raadt men nu heel snel aan om er een advocaat bij te halen. Kansarmen lopen vaak op een muur als ze administratieve zaken moeten regelen die voor hoogopgeleiden evident lijken, maar dat niet zijn, de paperassen stapelen zich op en dat escaleert tot grote knopen die men dan inderdaad enkel nog in de rechtbank  kan ontwarren. Ook bij echtscheidingen heb je geen keuze. Als de ene partij een beroep doet op een advocaat, ben je gedwongen om er ook een te hebben.”

Veel breder deel van bevolking

Ook merkt ze dat OCMW’s moedwillig foute beslissingen nemen. “Dat doen ze in de hoop dat de betrokkenen de beslissingen niet juridisch zullen aanvechten. Zo zijn er dan goedkoop vanaf.” De hele trend is ook niet los te zien van de toenemende armoede. “Vandaag komen er duidelijk steeds  meer armen bij. Mensen die vroeger net boven de armoedegrens zaten, zien we nu kopje onder aan. Mensen die een karig loon hebben van 1.200 euro netto, komen bij een tegenslag als een echtscheiding bijvoorbeeld makkelijk in armoede terecht.”

Hilde Linssen benadrukt dan ook dat de juridische bijstand er zeker niet alleen is voor werklozen. Het betreft een veel breder deel van de bevolking. Ook mensen die een job hebben, kunnen niet zomaar een advocaat betalen. Ze vindt dan ook dat de inkomensgrenzen waarbij mensen recht hebben op juridische bijstand moeten worden opgetrokken. “Het is geen toeval dat de vakbonden mee hun schouders zetten onder het verzet tegen de plannen van Turtelboom”, vindt ze. “De vakbonden werken vaak met laaggeschoolde mensen die zich moeten verdedigen voor een arbeidsrechtbank.” De plannen zouden een veel breder deel van de bevolking treffen, dan men nu laat uitschijnen.

Nieuwe en oude armen 

Wat Hilde Linssen opvalt, is dat veel mensen nu proberen om een inkomen op te bouwen als zelfstandige. “Ze hebben het moeilijk om een job te vinden, dus proberen ze het als zelfstandige. In de praktijk valt dat nogal eens tegen. Zulke mensen riskeren dan in de armoede terecht te komen.” Niet echt het soort mensen dus die een sport zouden maken van juridische ‘overconsumptie’.

In het denken rond armoedebestrijding wijst ze ook op een gevaarlijke nieuwe tendens. “Tegenwoordig lijkt het alsof men enkel nog inzet op die mensen die pas met armoede worden geconfronteerd. Alsof men die nog wel kan redden. Alsof zij die er al langer inzitten vogels voor de kat zijn.” Linssen benadrukt dat een zeer uitgebreide en langdurige aanpak nodig is om generatiearmoede effectief te bestrijden, maar ze vraagt zich af om men nog wel de wil heeft om daar echt iets aan te doen. Armoedebestijding moet voor haar verder gaan dan enkel de nieuwe armen helpen. Voorlopig ziet het er naar uit dat het slechter wordt eer het beter wordt. Vanaf 2014 voert men btw in op advocatenkosten.

“21 procent meer klassenjustitie”

Ivo Flachet, advocaat bij Progress Lawyers netwerk is niet te spreken over die invoering. “En dan nog meteen 21 procent, en niet 6. Alsof het een luxe is als je bijvoorbeeld een huisjesmelker een proces aandoet.” Nic Görtz van vakbond ACV zette toen dit bekend raakte op Twitter: “De kloof tussen justitie en klassenjustitie neemt in één nacht 21 procent toe.”

Voor Ivo Flachet is dat de perfecte samenvatting. “Voor bedrijven is dit namelijk een nuloperatie. Zij kunnen dat in rekening brengen en het bedrag terugkrijgen. Gewone mensen moeten die extra kost wél betalen”, zegt hij.

Heel wat mensen kunnen zich nu al heel moeilijk een advocaat permitteren. De maatregel zal zeker niet enkel werklozen of de allerarmsten hard treffen, ook heel wat mensen die een job hebben. We hebben dus allemaal baat bij een goed doordachte herfinanciering van de rechtspraak. Ivo Flachet doet alvast een warme oproep voor de eerstvolgende acties, een manifestatie in Brussel op 13 oktober en op 17 oktober is er de internationale dag van verzet tegen armoede en sociale uitsluiting, met acties doorheen het hele land.

Het solide parcours van de Prijs Solidair

Nu ManiFiesta zich steeds steviger verankert op de festivalkaart, verwerft ook de Prijs Solidair meer bekendheid én prestige. Een jury bestaande uit experts nomineert de kandidaten, maar jíj beslist wie de prijs mee naar huis neemt. De keuze is elk jaar knap moeilijk, maar je kan gelukkig niet voor een verkeerde kandidaat stemmen.

Op de vierde editie van het Feest van de Solidariteit stapte het platform “Recht voor Iedereen” in de voetsporen van de familie Jonckheere, die succesvol de strijd aanbond met het bedrijf Eternit in het asbestproces (2012), Niet In Onze Naam, een platform dat zich verzet tegen de splitsing van België (2011) en de vier jonge Belgische vrouwen, Inge Neefs, Griet Deknopper, Fatima El Mourabiti en Kenza Isnasni, die deelnamen aan de Gazavloot. Een vloot die uitvoer om de Palestijnse bevolking in Gaza van levensnoodzakelijk materiaal te voorzien, maar bruut overvallen werd door het Israëlische leger (2010). Dit jaar ging de tweede plaats naar de KAJ-campagne tegen interimwerk. Nummer drie werd het platform tegen GAS-boetes.

Christine Mahy van het Waals netwerk tegen armoede nam in naam van het platform de Prijs Solidair 2013 in ontvangst en zei: “Dit doet deugd. Onze beweging, die bestaat uit advocaten, vakbonden, middenveldorganisaties en burgers, bindt de strijd aan tegen klassenjustitie. Deze prijs is geen bedankje. Deze prijs is geen bedankje voor onze strijd, maar een boost voor de toekomst.” Om het recht op rechtvaardigheid van iedereen te vrijwaren, zal in de toekomst inderdaad nog meer strijd nodig zijn. Op www.pvda.be ontdek je welke organisatie de oproep van het plaform steunen. De petitie kan je nog steeds tekenen op http://www.petities24.com/stop_afbraak_juridische_bijstand

Organisaties die de oproep van het platform steunen:

ABVV – Algemeen Belgisch Vakverbond / FGTB – Fédération générale du Travail de Belgique
ABVV Brussel
ACV – Algemeen Christelijk Vakverbond / CSC – Confédération des Syndicats Chrétiens
ACV Brussel Halle Vilvoorde
ADAS – Association de défense des allocataires sociaux
ADDE – Association pour le Droit des Etrangers
AMDH – Association Marocaine des Droits Humains – comité Bruxelles
APD – Aide aux Personnes Déplacées
ATD Vierde Wereld in België
Attac Vlaanderen
Attac Wallonie Bruxelles
Atelier des Droits sociaux
Bruxelles Laïque ASBL
Cap Migrants
Caritas International VZW
Cavaria
Centre Avec ASBL
Centre d’Action laïque
Centre Familial Belgo Immigré
CIRE – Coordination et Initiatives pour Réfugiés et Etrangers
CLEA – Comité pour la Liberté d’Expression et d’Association
Collectif Solidarité contre l’Exclusion
Comac en Droit
Comité voor Hulp aan Vluchtelingen / Comité Belge d’Aide aux Réfugiés
Convivial – Mouvement d’insertion des réfugiés
CRER – Coordination contre les rafles les expulsions et pour la régularisation
Democratie 2000
Dynamo International – Street Workers Network
Equipes populaires
Espace 28 ASBL
Espace P
Espace social Télé-Service
FASS – Fédération des Associations
Fédération bruxelloise des institutions pour Détenus et Ex détenus
Fédération des Maisons Médicales et des Collectifs de santé francophones
Fédération des Services Sociaux
FLBP – Forum Bruxellois de Lutte contre la Pauvreté
Free Clinic
Geneeskunde voor het Volk / Médecine pour le Peuple
Gezinsbond
Infor Jeunes Laeken
Jesuit Refugee Service Belgium
Jeunes et Droit
Justice et Paix
Kruispunt Migratie-Integratie vzw
KMS – Kerkwerk Multicultureel Samenleven
KWB – Kristelijke Werknemersbeweging
La Chom’hier
LBC – Landelijke Bedienden Centrale
Liga voor de Rechten van de Mens
Ligue des Droits de l’Homme
Links Ecologisch Forum (LEF)
MOC – Mouvement Ouvrier Chrétien
Netwerk tegen Armoede
Objectief VZW
Ordre français des avocats du barreau de Bruxelles
OVB – Organisatie van Vlaamse Balies
Pax Christi Vlaanderen
Pax Christi Wallonie-Bruxelles
PICUM
PLN – Progress Lawyers Network
Point d’Appui
Protestants Sociaal Centrum / Centre social protestant
Recht op Migratie
Regionaal Integratiecentrum FOYER VZW
Réseau Wallon de Lutte contre la Pauvreté
SAD – Association Syndicale des Magistrats
SAD – Syndicat des Avocats pour la Démocratie
Sector Samenlevingsopbouw Vlaanderen en Brussel
Service Droit des Jeunes
Service Social de Solidarité Socialiste
Service Social Juif
Services Sociaux des Quartiers 1030
SIREAS – Service International de Recherche, d’Education et d’Action Sociale
Syndicat des Locataires
VSAA – Vereniging Sociale Advocatuur Amsterdam
Vie Féminine
Vivre Ensemble
VHP – Vlaams Huurdersplatform
Vluchtelingenwerk Vlaanderen
Vrouwenraad

De internationale dag van verzet tegen armoede en sociale uitsluiting 

17 oktober is al meer dan 25 jaar de Werelddag van Verzet tegen Armoede. Ook in ons land treden verenigingen waar armen het woord nemen naar buiten en roepen de brede publieke opinie op om de strijd aan te binden met armoede.
Dit jaar organiseert het Netwerk tegen Armoede op zondag 13 oktober een manifestatie in Brussel. Samenkomst om 13 uur op het Sint-Katelijneplein in Brussel.

Het Netwerk tegen Armoede vraagt de politici om te investeren in mensen in armoede in plaats van slechte maatregelen te nemen die armoede doen toenemen (degressiviteit van de werkloosheidsuitkering, afschaffing gratis pro deo, sluiting werkwinkels, …). Daarom stelt het Netwerk tegen Armoede dat er geen nieuw federaal regeerakkoord kan komen zonder een akkoord om alle uitkeringen en inkomens, die onder de armoedegrens liggen, minstens tot aan die grens op te trekken.

Het leefloon bedraagt nu 817,36 euro per maand voor een alleenstaande en 1.089,82 euro voor een gezin. De Europese armoedegrens bedraagt voor ons land 1.000 euro voor een alleenstaande en 2.101 euro voor een gezin. Het Rekenhof berekende in 2008 dat de verhoging van de uitkeringen en vervangingsinkomens tot de armoedegrens 1,25 miljard euro zou kosten. Met een indexering van 20 % komen we nu bij een bedrag uit van om en bij de 1,5 miljard euro. Geen gering bedrag, maar wel haalbaar. Ter vergelijking, de notionele intrestaftrek voor bedrijven kost de federale overheid jaarlijks 6 miljard euro. Als men mensen met een uitkering waardig wil laten leven, is dat dus vooral een kwestie van politieke wil. Daarom vraagt het netwerk dat politieke partijen kleur bekennen. Teken de petitie op hun website.
Meer info op www.netwerktegenarmeode.be en www.17oktober.be