Terwijl we nu al verschillende maanden vol verbazing reageren op de berichten over de tot voor kort stiekeme activiteiten van de National Security Agency (NSA), zenden we zelf dagelijks zoveel signalen uit via cellphones, laptops, Facebook- en Twitterberichten,…. Zeg nu zelf: een hoogst merkwaardige paradox. Door dit gedrag wordt onze digitale schaduw almaar groter. Dat is een stevige cocktail onze persoonlijke gegevens en profielen in allerlei databanken, van elektronisch kinddossier tot erfelijkheidsonderzoek, van cameratoezicht tot kentekenregistratie. Je kunt het zo gek niet bedenken.

Ondertussen proberen bedrijven hun klanten bij voortduring te classificeren, waarbij bijvoorbeeld de postcode van je woonplaats bepaalt of je al dan niet een interessante consument voor hun bent. Ook de overheid doet daar duchtig aan mee met al haar databestanden. Op deze manier worden we – onbewust en ongewild – in virtuele hokjes opgesloten, waarin we ons zelf nooit zouden plaatsen.

‘Digitale schaduw’, zo luidt ook de titel van een hoogst interessant boek van de Nederlandse journalist Dimitri Tokmetzis. De ondertitel vat heel goed samen waarover het in wezen om gaat: ‘Hoe het verlies van privacy en de opkomst van digitale profielen uw leven beïnvloeden’. En eigenlijk staan wij daar nauwelijks bij stil. Ten onrechte, waarschuwt de auteur. Want we hebben er nauwelijks greep op. Het corrigeren van fouten met alle nare gevolgen van dien is nauwelijks mogelijk

“De informatierevolutie is als een storm die een pad van verwoesting trekt door de samenleving”, aldus de auteur. “Tradities raken ontworteld en sterven af. Oude wegen worden afgesneden, barrières duiken op, nieuwe doorgangen en grillige paden ontstaan. Ons landschap verandert zo snel dat we nauwelijks tijd hebben om de nieuwe omgeving in ons op te nemen. De informatiestroom heeft er in ieder geval voor gezorgd dat er maar weinig plekken overblijven om je te verbergen. De informatietechnologie lijkt wel een ontembaar beest waar niemand nog vat op heeft.”

Op deze manier worden angst en onzekerheid een wezenlijk bestanddeel van ons bestaan. Met allerhande nare gevolgen voor het samenleven met anderen. Hiermee vergeleken is George Orwell’s Big Brother inderdaad maar een borelingetje dat pas uit de moederbuik is geworpen.

Het hele digitale universum waarin we tegenwoordig leven, laat zich volgens Tokmetzis samenvatten is een simpel lijntje: meten = weten = voorspellen = beheersen.

Ter illustratie beschijft Tokmetzis de griezelige lotgevallen van de Surinaamse zakenman Ron Kowsoleea, van wie de identiteit was gestolen door een onbekende. Zijn gegevens werden verkeerd ingegeven in een databank van de politie. Jarenlang durfde de man zijn huis niet verlaten omdat anders de kans bestond dat hij zou worden gearresteerd. De met foute informatie besmette databank gaf die fout door naar andere databanken.

Iedereen zou dit vlot geschreven boek moeten lezen om beter te kunnen oordelen over onze overmatig gedigitaliseerde samenleving. Tokmetzis heeft naar aanleiding trouwens een weblog opgestart: www.digitaleschaduw.eu

Dimitri Tokmetzis, ‘De digitale schaduw. Hoe het verlies van privacy en de opkomst van digitale profielen het leven beïnvloeden’, Het Spectrum, 221 blz., €11,95