Op 10 november kondigde de nieuwe federale klimaatminister Khattabi aan dat ze een koolstoftaks wil invoeren in België. Diezelfde dag nog klinken er volop protesten – zowel van de oppositiepartijen NVA, Vlaams Belang en PVDA, als vanuit de hoek van de eigen coalitiepartners. MR en Open VLD vrezen een belastingverhoging voor de middenklasse, de SPA uit zijn bezorgdheid dat de armen disproportioneel hard getroffen zouden worden. Het bewijs is eens te meer geleverd dat een koolstoftaks een gevoelig en politiek beladen onderwerp is.
Toegegeven, Khattabi vermeldde ook dat ze de koolstoftaks op een sociaal rechtvaardige manier wilde invoeren, maar dit werd nauwelijks opgepikt in alle commotie. Deze communicatie is ook te verdedigend. Impliciet bevestig je er het dominante frame mee dat klimaatactie ons handenvol geld zal kosten, en maak je van sociale rechtvaardigheid een soort ingrediënt dat bij nader inzien aan een klimaatoplossing moet worden toegevoegd om ze sociaal verteerbaar te maken. Maar hierdoor mis je de kern van de zaak:
De klimaatverandering zelf – en de hele reden waarom de planeet zich in deze crisis bevindt – IS fundamenteel een probleem van sociale onrechtvaardigheid: Fossiele brandstofbedrijven maken miljardenwinsten terwijl ze de planeet om zeep helpen, en ze wentelen de rampzalige gevolgen van de klimaatverandering af op de gewone mensen. Voor hen de winst, voor ons de torenhoge rekeningen. Rekeningen die steeds verder zullen oplopen naarmate de klimaatcrisis verergert, tot ze onbetaalbaar worden. Indien dit onrecht niet wordt aangepakt, zullen we er ook niet in slagen om de klimaatverandering te stoppen.
Een “sociaal rechtvaardige” oplossing in deze context betekent heel wat meer dan ervoor zorgen dat de laagste inkomens niet teveel lijden onder klimaatmaatregelen. Het is eisen dat degene die de grootste verantwoordelijkheid dragen voor de klimaatcrisis de kosten van de energietransitie betalen. Slechts 100 bedrijven zijn immers verantwoordelijk voor maar liefst 71% van alle broeikasgasemissies wereldwijd!
En dat is precies wat een koolstoftaks doet. Door een geleidelijk stijgende taks op alle fossiele brandstoffen laten we de grote vervuilers eindelijk betalen voor de schade die ze toebrengen aan de planeet. Vervuilende producten worden duurder dan schone producten (de trein wordt bijvoorbeeld goedkoper dan het vliegtuig), dus kiezen de mensen voor de schone opties en de CO2 emissies dalen. Het fossiele brandstofverbruik wordt versneld afgebouwd en de ontwikkeling van koolstofarme oplossingen zal worden gestimuleerd.
Net zoals een rijkentaks de grote vermogens belast wil men met een koolstoftaks vooral de grote vervuilers treffen, niet de gewone mensen. Een manier om dit te doen is door de opbrengst van de koolstoftaks aan de gezinnen te geven als Klimaatinkomen. 7 op de 10 gezinnen, vooral de lagere en middeninkomens zouden er financieel op vooruit gaan door deze regeling. Andere formules zijn mogelijk, zoals in Canada, waar 90% van de opbrengst als Klimaatinkomen aan de gezinnen wordt uitgekeerd en de resterende 10% wordt gebruikt om gezinnen uit landelijk gebied extra te ondersteunen.
Conclusie
Met sociale rechtvaardigheid wordt meestal bedoeld: de lagere inkomens niet in de steek laten tijdens de energietransitie. Hierdoor wordt een veel belangrijker aspect van sociale rechtvaardigheid vergeten: we moeten de grote vervuilers ter verantwoording roepen voor de veroorzaakte schade. Als we hier niet in slagen blijven zij hun vervuilende activiteiten uitvoeren en zullen we ook de klimaatverandering niet kunnen stoppen. De koolstoftaks, gecombineerd met het Klimaatinkomen is sociaal rechtvaardig in beide betekenissen van het woord.
Brigitte Van Gerven
Citizens’ Climate Lobby België
website: www.citizensclimatelobby.be
twitter: @brigittevangerv