India is tijdens de twee termijnen van premier Narendra Modi gedaald in wereldwijde ranglijsten van goed functionerende democratieën. Modi beperkt de macht van de oppositie en de rechten van minderheden. De rechtszaak tegen oppositieleider Rahul Gandhi is hier een pijnlijk voorbeeld van.

Narendra Modi van de nationalistische hindoepartij Bharatiya Janata (BJP) werd in 2014 na een spectaculaire overwinning premier van India. In zijn kiesdistrict Gujarat maken moslims zo’n 10 procent van de bevolking uit. Toch kregen zij bij de laatste verkiezingen slechts één vertegenwoordiger, omgerekend dus een vertegenwoordiging van 0,5 procent. Dit is een voorbeeld van de uitwerking van het regime van Modi, dat ook heeft geleid tot een veroordeling van zijn belangrijkste uitdager: Rahul Gandhi. Deze telg van de in India van oudsher invloedrijke Gandhi/Nehru-dynastie, werd in maart veroordeeld voor het beledigen van Modi. Het laat zien hoe Modi’s regering iedereen die haar een strobreed in de weg legt, uit de weg ruimt. De pijlers zijn vooral gericht op de Indiase moslimbevolking en de tot 2014 almachtige Congrespartij. Wie is de volgende?

In mei 2014 werden verkiezingen gehouden in de grootste democratie ter wereld. Onder de pakweg 1,4 miljard inwoners van India zijn er zo’n 900 miljoen hindoes, ongeveer 500 miljoen boeren en 240 miljoen extreme armen. Het land heeft in totaal ongeveer één miljard kiesgerechtigden. Verkiezingen zijn dus een serieuze zaak. 

Nadat India in 1947 onafhankelijk werd van Groot-Brittannië, bleef het land lang top-down georganiseerd, nog tot in de jaren negentig. Er was één partij aan de macht: de Congrespartij van de Gandhi/Nehru-dynastie. Deze politieke familie bestaat uit de nazaten van de ‘founding fathers’ van de Indiase democratie. De almacht van de Congrespartij begon in de jaren negentig langzaam af te brokkelen, toen het hindoenationalisme onder leiding van Modi in zijn deelstaat Gujarat steeds meer voet aan wal kreeg.

Tijdens de ‘partitie’ waarin Brits India uit elkaar viel in Pakistan, India en Bangladesh ontstond er een breuklijn tussen moslims en hindoes. Tijdens het bestuur van de Gandhi/ Nehru-dynastie waren de moslims een stuk beter beschermd dan de afgelopen jaren onder hindoe-premier Modi. Ondertussen hebben de hindoe- en moslimkrachten elkaar in de tang: Pakistan en India staan met nucleaire wapens tegenover elkaar en de moslims binnen India, die voornamelijk in het noorden wonen, staan in conflict met de hindoe-achterban van Modi.

In het zuiden van India speelt dit overigens minder, zo leven in de door communisten geleide staat Kerala moslims en hindoes veel dichter bij elkaar leven en is de vertegenwoordiging in het Parlement er veel eerlijker verdeeld.

Een rechtszaak tegen de Gandhi-dynastie

Vorig jaar liep oppositieleider en parlementslid voor de Congrespartij Rahul Gandhi, in 150 dagen een tocht van 3.570 kilometer dwars door India. Met deze mars, of ‘Yatra’, poogde Gandhi een protestbeweging op gang te krijgen tegen regeringspartij BJP.

De ‘Yatra’ van Gandhi, kleinzoon van Indira Gandhi en voorvechter van de democratie in India, ontstond nadat hij aan het begin van de rechtszaak tegen hem, in 2018, voorlopig uit het parlement werd verwijderd. Dit volgde op uitspraken die hij over premier Modi had gedaan. De aandacht die Rahul met de mars op zich richtte, moest ertoe leiden dat hij en zijn historische Congrespartij weer aan de macht komen in 2024 – bij de volgende verkiezingen. 

De Congrespartij wordt gezien als de partij van de onafhankelijkheid. De eerste premier van het onafhankelijke India, Jawaharlal Nehru, was een sleutelfiguur in de beweging die India losmaakte van de Engelsen. Vanaf 1966 stond de partij onder bewind van Nehru’s dochter Indira Gandhi, de eerste vrouwelijke premier van India, die meer socialistisch was dan de sociaaldemocratische Nehru. Nehru kon pas na het wegvallen van enkele belangrijke ‘founding fathers’ in de Congrespartij zijn sociaaldemocratische stempel op het land drukken.

Toen Indira Gandhi in 1984 werd vermoord, was de Congrespartij al in verval geraakt. Onder haar leiding was cliëntelisme ontstaan, en daarna repressie van de bevolking, uitgevoerd door het ambtenarenapparaat, dat dienst moest doen als geheime dienst om de bevolking te controleren. Rajiv, de zoon van Indira en de vader van Rahul,  haalde in 1984 nog een goede score bij de verkiezingen, mede door de moord op zijn moeder. Hij begon de economie te liberaliseren, maar er werd gewag gemaakt van corruptie en India verloor na de ineenstorting van de Sovjet-Unie een belangrijke handelspartner.

Ondertussen is de zoon van Rajiv, Rahul, al tweemaal verkozen door zijn partij om het tijdens verkiezingen tegen premier Modi op te nemen. Maar de partij scoorde slecht: 44 op 220 zetels in 2014 en 52 in 2019. Het hindoenationalisme zet Rahul weg als ‘pappu’ of klein kind, omdat hij beschermd werd opgevoed en lang buiten de publieke sfeer bleef, of in het buitenland woonde. 

Kan Modi weggestemd worden deze verkiezingen?

Volgend jaar zijn er opnieuw verkiezingen in India en het ziet ernaar uit dat Modi weer zal winnen. Toch boekt de Congrespartij wel successen, met dank aan leider Rahul Gandhi. Modi ziet hem dan ook als belangrijke concurrent, al zetten zijn medestanders hem weg als een ‘fake’, omdat hij geen afstammeling is van Mahatma Gandhi.

In India zijn er sinds enkele verkiezingen veel meer partijen dan de drie traditionele partijen van vroeger, de communisten, de hindoenationalisten en de Congrespartij. De nieuwe partijen komen allemaal voort uit de Congrespartij. Lang was die partij gebaseerd op samenwerking van verschillende bewegingen, maar dat is nu niet meer het geval. Er is bijvoorbeeld een Dalith-partij, die opkomt voor de laagste kaste in India. 

De nationalistische hindoepartij Bharatiya Janata van Narendra Modi vertegenwoordigt een samengaan van nationalisme met religie.

Gedurende Modi’s beleid kwamen er volgens zakenblad Forbes elf zogenaamde extreem-rijken (Top-100) bij in India, terwijl de koopkracht van de doorsnee Indiër niet verbeterde. Dit geld van de superrijken, door Forbes ‘tycoons’ genoemd, kwam vooral het beleid van Modi ten goede. Er zou sprake zijn van marktmanipulatie en fraude bij onder anderen Gautam Adani, op zeker moment de derde rijkste man ter wereld en ook de belangrijkste filantroop in achttien provincies van India. Internationaal investeerde hij in havens, nationaal in cementfabrieken en wegen – alles nauwgezet volgens het beleid van Modi.

In januari publiceerde de Zwitserse onderzoeksorganisatie Hindenburg research, een vierhonderd pagina’s dik dossier. Hierin wordt uit de doeken gedaan hoe het imperium van Adani eruitziet. Adani reageerde op het rapport door te zeggen dat het alleen maar was om hem in een negatief daglicht te stellen. Door het onderzoek verloor hij grote sommen geld, waardoor hij nog ‘slechts’ de 37ste rijkste man ter wereld is. Ook andere Indiase tycoons verliezen veel geld. 

Zo veel als Modi investeerde in het grootkapitaal, zo weinig stak hij in de armste bevolking. Waarom deed hij amper iets aan de strijd tegen ongelijkheid, waarin India het zo slecht doet? De mogelijkheid dat Adani een Indiase Trump wordt en dat Modi slechts een stroman bleek te zijn van het grootkapitaal in India met steun van het Westen, kan niet worden uitgesloten.

Democratie in India staat onder druk

Sinds Narendra Modi premier is van India heeft hij een dusdanige machtsbasis uitgebouwd dat hij criticasters opsluit en de oppositie monddood maakt. En de kans is groot dat Modi eind dit jaar opnieuw de verkiezingen wint.

Waar er vroeger verschillende godsdiensten naast elkaar leefden in India, is nu het hindoeïsme volkomen dominant. Ook wordt gezegd dat tijdens het bewind van de Congrespartij, hindoes en moslims een min of meer gelijke behandeling kregen; dit is onder de BJP van Modi veel minder vanzelfsprekend. Hierdoor ontstaan er veel spanningen tussen moslims en hindoes in India. 

Omdat de BJP enkel bezig is de Congrespartij en partijleider Rahul Gandhi te beschimpen, komen er bovendien geen politieke debatten op gang. Niet vreemd dus dat Rahul Gandhi waarschuwt dat de democratie in India zwaar onder druk staat. Deze uitspraak is in India tegenwoordig bovendien verboden, zegt hij.

In april werd er een moedige Bollywoodacteur opgepakt omdat hij beweerde dat de Hindutva, de rechts-extremistische variant van het hindoenalisme dat beweert dat India en hindoeïsme per definitie samengaan, ook maar is uitgevonden. De geschiedenis geeft hem gelijk. Veel buitenlandse historici zeggen dat de hindoes sinds het eind van de jaren negentig de geschiedenis aan het herschrijven zijn.

Er werd lang gezegd dat de BJP het einde zou betekenen van de Congrespartij, maar de huidige leider, Rahul Gandhi werd gezien als iemand om rekening mee te houden. Toch weet de BJP waarschijnlijk aan de macht te blijven door slimme coalities te smeden met andere partijen. Wat Modi ook in het zadel weet te houden is het feit dat hij geen kritiek duldt en zich gedraagt als een absolutistische heerser.

Als er geen oppositie meer mag gevoerd worden, de geschiedenis herschreven wordt en de ideeën van de BJP als basis van het land worden gebruikt, dan loopt de democratie op zijn laatste benen in India. Een nieuw dieptepunt is gekomen in de vorm van een rechtszaak tegen Rahul Gandhi.

Rahul Gandhi veroordeeld: twee jaar celstraf, zes jaar niet verkiesbaar en verwijderd uit het Parlement

Eind maart werd oppositieleider Rahul Gandhi veroordeeld tot twee jaar gevangenisstraf voor een uitspraak die hij in 2018 op een publieke samenkomst deed. ‘Allé Modi’s die ik ken zijn dieven’, zei hij, waarop hij de drie politieke Modi’s noemde op wie hij doelde. Een niet-gerelateerd man die ook Modi als achternaam draagt spande daarop een rechtszaak aan tegen Rahul. Wist die dat er 120 miljoen Modi’s zijn in India, en dat hij dus een hele bevolkingsgroep aanviel? Hoe dan ook is hij nu veroordeeld voor smaad. Op 3 april ging hij tegen zijn veroordeling in beroep, maar verloor deze. Hij betaalde een borgsom voor zijn tweejarige celstraf, maar hij mag zes jaar niet meedoen bij verkiezingen en verloor zijn parlementszetel in Kerala. 

De oppositie is op zoek naar eenheid in India 

In India is de oppositie op zoek naar een eengemaakte oppositie, waarin waarschijnlijk vier oppositiepartijen gaan samenwerken. Dit idee werd gelanceerd door de spiraal van corruptie waar de overheid in belandde en de vervolging van de Gandhi/Nehru-dynastie. Zal de oppositie dan wel de verkiezingen winnen? Dat valt nog te bezien. Het zou ook kunnen dat er een derde eengemaakte beweging ontstaat in India. 

De bedoeling is om de Congrespartij een duwtje in de rug te geven omdat veel oppositiepartijen zich het lot van Rahul Gandhi hebben aangetrokken. Waarschijnlijk voelen zij de bui zelf ook al hangen. Hieruit put de oppositie kracht om in verzet te gaan tegen Modi, al zal niet iedereen zich achter de Congrespartij scharen.

De eengemaakte oppositie zou snel rond moeten zijn omdat de verkiezingen gepland staan voor 2024.

De uitslag zal beslissend zijn voor de toekomst van India.

India is de grootste democratie ter wereld, met het grootste leger ter wereld. Met een juridische achterstand van gemiddeld dertig rechtszaken per rechter, is het op zijn minst vreemd dat de zaak-Rahul Gandhi er zo gemakkelijk is doorgeraakt. Het duidt op een heksenjacht die gaande is tegen de Congrespartij, wat bijgevolg wel solidariteit oproept bij de andere partijen. Of dat Rahul Gandhi gaat helpen, is nog te bezien.

Toch werd Rahul Gandhi definitief vrijgesproken door een rechter in Gujarat, de bakermat van Modi, begin Augustus 2023.