‘Macht kaputt, was Euch kaputt macht’ zongen die van Ton Steine Scherben in het begin van de jaren 1970. Vandaag de dag, in West-Europa, wordt het motto weer volop in acht genomen. Misschien het meest bekend zijn op dit ogenblik de acties van Tyre Extinguishers. Die deelden op 8 maart enthousiast op Telegram deze inspirerende foto met de tekst:
Happy birthday to us!! One year ago today we took action for the first time.
To celebrate: 29 SUVS DISARMED IN KARLSRUHE, GERMANY
SUVs hit in the south-western German city for the second time.
Where’s next?
Om de bezitters van de leeggelopen banden te overtuigen van de redelijkheid van hun actie, laten de Tyre Extinguishers onder de ruitenwissers een briefje achter met deze tekst (die ik hier niet ingevoegd krijg, maar die je kan downloaden: nederlands-7e71c9a91cefb568982b).
‘Benzineslurper’, ‘gasslurper’? De Nederlandse vertaling is niet helemaal accuraat, maar de teneur is duidelijk. Overigens worden ook elektrische of hybride monsters niet uitgesloten: elektrificatie van van alles en nog wat biedt geen uitweg uit de klimaatcrisis. De ontginning van de materialen waarmee de elektriciteit moet worden opgewekt verplaatst de vervuiling alleen maar naar elders: naar het platteland (windturbines) of naar verre streken, die de rotzooi en de ellende buiten het westerse gezichtsveld te behappen krijgen. Dit soort ‘groene energie’ is voor een belangrijk deel puur neokolonialistische uitbuiting.
Tyre Extinguishers treedt in het voetspoor van o.m. les dégonflés en les flagadas die rond 2006 al een guerrilla voerden tegen de terreur van de mafioneta – zo noemde men destijds in Medellín, Colombia de nepjeeps en kleine pantserwagens die onder de term SUV worden verkocht. En zij zijn ook lang niet de enigen die vrij direct de personen of instellingen viseren die dreigen hen kapot te maken (en die dus niet zomaar een kruispunt bezetten of verf op een schilderij smeren). Want inderdaad, ook wanneer ‘het klimaat’ wordt ingeroepen als argument voor acties, komt de grootste dreiging niet van een soort ongedefinieerd en abstract ‘wij’, maar van concrete vernietigende acties door concrete daders.
In Frankrijk bijvoorbeeld, tijdens de hittegolf van afgelopen zomer, saboteerde een collectief uit Toulouse twee golfterreinen. Hoewel de regering het besproeien van akkers, moestuinen en gazons verboden had, was daarop een uitzondering voorzien voor golfterreinen. De actievoerders dempten de holes met beton en beschadigden delen van het gazon. In Limoges werden groenten geplant in de holes van de gemeentelijke golfterreinen. Even later werden in Gérardmer, in de Vogezen, vijf buiten-jacuzzi’s gesaboteerd onder het motto ‘Water is er om te drinken’. De streek leed al een lange tijd onder een extreme droogte, die onder meer de bewoners verplichtte het kraanwater te koken om het drinkbaar te maken.
En intussen hadden dus ook Tyre Extinguishers internationaal navolging gekregen. Sindsdien hebben groepen onder die naam toegeslagen in steden als Londen, Bristol, Brighton, Cambridge, Sheffield, Liverpool, Manchester, Edinburgh, Glasgow, … en op het continent Zürich, Essen, Dortmund, Göteborg, Malmö, Oslo, Den Haag, Apeldoorn, Amersfoort, Zwolle, Wenen, Berlijn, Bonn, München, Innsbruck, Parijs, Lyon, … De actie vindt intussen ook navolging in Nieuw-Zeeland, Canada en de Verenigde Staten.
De vraag blijft natuurlijk: wat schiet je hier mee op? Gaan de mafioneta-bezitters hun bak van de hand doen en een beschaafde auto aanschaffen? Gaan de golfers het water voor hun hobby afstaan aan noodlijdende tuinders en boeren? Het lijkt mij zeer onwaarschijnlijk – integendeel zelfs. Waar zijn die acties dan wel goed voor?
Marx en Engels waren, bij het opkomende industriële kapitalisme in de negentiende eeuw, zeker geen voorstander van sabotageacties. Door simpelweg de machines te vernielen komt sabotage alleen maar tegemoet aan de lokale en onmiddellijke behoefte om even te ontsnappen aan de uitbuiting. Het zou de uitdrukking zijn van een irrationele en ongedisciplineerde arbeidersklasse, die zich nog niet afdoende heeft georganiseerd. André Gorz heeft het in Adieux au prolétariat over een taal van de onmacht, die de uitdrukking is van vervreemding en ressentiment. Werkers, ambtenaren, doen geen klap meer dan waarvoor zij worden betaald en wat verplicht is volgens de regels. ‘On emmerde les patrons; les patrons peuvent payer; nos sous; à salaire de merde, travail de merde’.
Daar staat tegenover dat binnen de anarchistische, syndicalistische of autonomistische traditie in de arbeidersbeweging er altijd – zowel theoretisch als praktisch – ruimte is geweest voor directe of disruptieve actie. Ik heb het hier al eerder gehad over de positieve benadering van sabotage door een historische vakbondsactiviste als Elizabeth Gurley Flynn: patroons en eigenaren maken evengoed gebruik van sabotage als het hen uitkomt, maar voor ‘de werkman’ is sabotage geen individuele zaak; het gaat om het belang van velen. Sabotage vereist moed en karakter en creëert zelfrespect en zelfvertrouwen in de rol als producent.
Maar wat als je, geïnspireerd door Mario Tronti de klassieke rollen omdraait en er vanuit gaat dat het juist de ontwikkelingen binnen de werkende klasse, de multitude, het general intellect, zijn die de ontwikkelingen van het kapitalisme sturen en aandrijven? Dan wordt ook sabotage zelf constitutief voor het kapitalistisme. In een systeem waarin weerstand en macht onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden kan sabotage een middel zijn om nog eens extra op de pijnlijke plekken, daar waar het systeem kraakt (bestaansonzekerheid, racisme, gender, klimaat, …) te drukken. En acties die gemotiveerd worden met een beroep op ‘het klimaat’ zijn inderdaad noodzakelijk ook antikapitalistisch (Chico Mendes: Ecologia sem luta de classes é jardinagem – ecologie zonder klassenstrijd is tuinieren).
Concreet, wat leveren die acties van Tyre Extinguishers dan op? In de eerste plaats publiciteit. De meeste media zijn gek op dit soort verhalen waarbij de goegemeente hoofdschuddend kan mompelen: ‘het is me toch wat’. Maar in sommige media krijgen de actievoerders ook de ruimte of de tijd om hun doelstellingen en motivatie toe te lichten (zie voor voorbeelden het Telegramkanaal The Tyre Extinguishers). En ook, niet te onderschatten: een geslaagde actie geeft moed en voldoening. De lp van Ton Steine Scherben indertijd heette ‘Warum geht es mir so dreckig?’ In een periode waarin veel mensen ervaren dat wat je ook aan goeds probeert te doen geen zoden aan de dijk zet, dat het voorspelde einde van het neoliberalisme maar niet in zicht komt, integendeel, dat de machten die zijn alleen maar nog botter en arroganter hun eigen belangen en winsten verzekeren, in zo’n tijd geeft elke kleine vorm van vluchtig verzet het idee dat je toch niet helemaal machteloos bent. Altijd meegenomen.
