“Laat me anoniem aan bod komen”, vraagt een medewerker van een Boliviaanse middenveldorganisatie. De coronacrisis legt wereldwijd heel wat pijnpunten bloot en in Bolivia zijn die pijnpunten talrijk. Samen met mijn anonieme bron x analyseren we die pijnpunten, als een poging tot constructieve kritiek voor de Boliviaanse regering.

1. Gezondheidssysteem faalt

“Het Boliviaanse gezondheidssysteem is ondergefinancierd, en lijdt onder een gebrek aan geschoold personeel en degelijke infrastructuur. Het systeem is daarbovenop hopeloos gefragmenteerd. De extreme decentralisatie doet er ook geen goed aan”, verduidelijkt x me. Op intensieve zorgen staan 400 bedden klaar, specialisten spreken over een minimum aantal van 1.500 bedden. Op intensieve zorgen heeft men minimaal 600 specialisten nodig. Het reële aantal schommelt rond de 200.

“Evo Morales heeft 14 jaar lang niets gedaan”, klonk het recent tijdens een persconferentie van de regering. “Een simplistische en populistische analyse”, zegt x. “Het budget op gezondheid werd vervijfvoudigd, de publieke sector won aan belang, en in 2019 lanceerde men de gezondheidshervorming richting een gratis en integraal gezondheidssysteem (SUS). Dit was rijkelijk te laat, maar beter laat dan nooit”. Deze hervorming ging tegen alle privatiserende tendensen op het continent in, en voorzag een massale investering in het gezondheidssysteem. Het was in de eerste plaats bedoeld voor de 55 procent van de bevolking die niet kunnen terugvallen op sociale zekerheid of private verzekeringen. Na de staatsgreep nam de Orde der Geneesheren het ministerie van Gezondheid over. Niet toevallig die personen die jarenlang oppositie voerden tegen de gezondheidshervorming om zo hun private belangen te verdedigen.

2. Quarantaine niet op maat

Gezien de staat van het gezondheidssysteem, koos de transitieregering terecht voor preventie. Sinds midden maart gingen verschillende steden in lockdown. Vanaf 26 maart, met minder dan 100 bevestigde besmettingen en enkele doden, koos de regering voor een extreme, nationale lockdown. Alleen personen tussen de 18 en 65 jaar mogen éénmaal per week het huis verlaten tussen 7u en 12u ‘s middags, gebaseerd op het laatste nummer van uw rijksregisternummer. Tijdens het weekend moet iedereen verplicht binnen blijven.

“Dit is waanzin. De quarantainemaatregelen die in West-Europese staten succesvol blijken, kan men niet eenvoudigweg kopiëren naar onze realiteit. Volgens de statistieken zijn 68 procent van de Boliviaanse actieve bevolking dagloners. Dit is informele arbeid zonder sociale zekerheid. Een dag niet werken, is een dag geen loon. Dat extreme quarantainemaatregelen haaks staan op deze economische realiteit is nogal wiedes”, zegt x. Ondertussen zijn al 20 dagen gepasseerd, zonder tijdelijke werkloosheid of volwaardige economische maatregelen. De regering voorziet een schamele 55 euro voor specifieke categorieën zoals alleenstaande moeders en ouderen, en laat uitstel van betaling van belastingen en huur toe. Maar ook formele sectoren zien de toekomst negatief tegemoet. Uit een bevraging van de Boliviaanse Kamer van Koophandel blijkt dat 4 op 5 bedrijven zegt personeel te moeten ontslaan indien deze standstill zich nog enkele maanden doorzet.

Boerenbond CSUTCB waarschuwt voor sociale drama´s en eist actie. 400.000 ton aardappelen zitten vast op de Altiplano. En ook andere sectoren vrezen een economisch en sociaal bloedbad. In verschillende steden kwamen sectoren op straat om hun eisen kracht bij te zetten. “Ik speel er niet mee. Iedereen die zich verzet tegen de quarantaine, sluit ik persoonlijk op in de gevangenis”, zei minister van Binnenlandse Zaken Murillo. En zo geschiede, tientallen sociale leiders en burgermeesters mogen reeds een straf van 6 maanden tot 3 jaar uitzitten.

3. Geen testen

“Probleem is natuurlijk dat quarantaine zonder massaal testen weinig zin heeft. In Bolivia werden tot 9 april slechts 2.000 testen uitgevoerd. 2.000 testen, dat is nog geen 100 per dag. Alle internationale experten zijn het eens dat quarantaine niets uithaalt als men niet overgaat tot het massale testen”, verduidelijkt x.

4. Middenveld monddood

Human Rights Watch trok recent aan de alarmbel. “De Boliviaanse interimregering maakt misbruik van de pandemie om personen met een andere mening gerechtelijk aan te pakken, dit gaat regelrecht in tegen de vrijheid van meningsuiting”, zei José Miguel Vivanco, directeur van de organisatie in Amerika. “Het publieke debat is de beste remedie tegen fake news, niet mensen opsluiten”, ging hij verder. Ook de Interamerikaanse Commissie voor Mensenrechten CIDH van de Organisatie van Amerikaanse Staten waarschuwt overheden hiervoor. “Staten moeten zich onthouden van het blokkeren van mediakanalen of internetaccounts. … Het limiteren van de toegang tot internet of informatie om de vrede te bewaren is niet te verantwoorden.”

Overtreden van quarantaineregels? Drie jaar cel!

“Dit is wel volledig het tegenovergestelde van wat de regering doet. Waarom denk je dat ik anoniem getuig. Hier en daar lees je wel kritieken van medisch personeel, enkele politologen of vakbonden, maar luid klinkt het niet. Er is gewoonweg geen debat. Weinigen stellen die extreme quarantaine en de economische impact in vraag, in tegenstelling. Als informele sectoren hun bezorgdheid uitspreken, worden ze door bepaalde groepen in de samenleving uitgejouwd. En daarbovenop komt nog eens de angst voor celstraffen”, zegt x. Regeringen moeten daadkrachtig zijn, wetenschappers moeten hun werk kunnen doen, maar vrij spel mogen ze niet krijgen. Het middenveld moet zijn kritische rol spelen, zoniet is er geen klankbord.

5. Opgedrongen realiteit

De misplaatste vergelijking met oorlogssituaties, die ook te horen is in enkele Europese landen, werkt in het Andesland averechts. De staatsgreep van november 2019 liet diepe wonden na en die verdeeldheid speelt de transitieregering nu parten. Het wantrouwen bij de voornamelijk inheemse en armere bevolkingsgroepen is zeer groot. De muiterij van enkele ordetroepen de dagen vóór de staatsgreep, dezelfde ordetroepen die nu de orde moeten handhaven, zit nog vers in het geheugen. En in plaats van te pleiten voor eenheid en verzoening, spreekt de regering in termen van “gevangenisstraffen”, “staat van beleg”, “opruiing”, … . “Indien jullie hier niet bewust mee omspringen, dan zullen we jullie met alle mogelijke middelen van de wet verplichten”, zei Murillo.

Volgens een recent onderzoek van Google is Bolivia nochtans het land waar de stilstand het best wordt nageleefd. Desondanks houdt de oorlogstaal aan. “Men moet kiezen voor draagvlak. Heel veel mensen zijn zich bewust van de ernst van de situatie, anders zou Bolivia ook niet zo goed scoren op het onderzoek van Google. Uiteraard zijn er hier en daar mensen die de regels ombuigen, dit fenomeen zie je in elk land. Vraag is hoe je daarmee omgaat als regering en overheid. Inzetten op continue bewustmaking en sensibilisering, in dialoog treden en met de in Bolivia zo belangrijke sociale organisaties coördineren, … of meteen mensen arresteren en opsluiten”, zegt x.

Afgelopen vrijdag 10 april werd onder meer besloten dat mogelijks besmette coronapatiënten in La Paz een enkelband moeten dragen. Hoewel dit ongetwijfeld met veel goede intenties werd goedgekeurd, genereert deze criminaliserende sfeer meer angst en vertwijfeling dan vertrouwen. “Met alles wat gaande is, de oorlogstaal, de opsluitingen, vrees ik echt dat mensen bang worden om naar de arts of het ziekenhuis te gaan. En dit zou dramatisch zijn. Als mensen liever thuis bang afwachten, dan zal het aantal doden oplopen, en dit moeten we voorkomen”, gaat x verder.

Vanaf dinsdag 14 april wordt de Boliviaanse miljoenenstad en economische hoofdstad Santa Cruz gemilitariseerd. “We zitten midden in een oorlog, met een onzichtbare vijand. En zoals in een oorlog betaamt, zullen we niet overleggen of in dialoog gaan, in tijden van oorlog moeten de burgers gehoorzamen”, zei minister Rojo verduidelijkend. Het overtreden van de quarantaineregels tijdens de belegering van Santa Cruz staat gelijk aan 3 jaar en 1 dag cel.

Auteur: David Verstockt