De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.

Over reizende noten, kinderarbeid, en klimaatswijziging

Over reizende noten, kinderarbeid, en klimaatswijziging

dinsdag 27 juni 2017 09:38
Spread the love

bolivia-ww-2005-fos-dientreis-fabriles-riberalta-notenfabrieken-11

De eindeloze reis van de paranoot en de bijna-slavernij die gepaard gaat bij de oogst van deze noot.

Ooit, tijdens het ontbijt in je fruityoghurt, heeft u ongetwijfeld kennis gemaakt met de Braziliaanse noot oftewel paranoot. De grootste der noten in het muëslizakje, met de verwarrende naam die verwijst naar lang vervlogen tijden toen Brazilië de voornaamste exporteur was van de noot. Vandaag zouden we de noot beter herdopen naar een actuelere naam, de ‘Boliviaanse noot’, of castaña, zoals ze lokaal zeggen.

De paranoot is van een enorm economisch belang voor Bolivia, en maakt deel uit van een gigantische global supply chain. De noot legt een bijna eindeloze reis af vooraleer ze in België terecht komt. En zoals zo vaak in die globale ketens heeft de eindconsument absoluut geen benul van de bijna-slavernij die gepaard gaat bij de oogst van deze noot.

Met de familie het bos in

Dit doet ons belanden bij het land van oorsprong Bolivia, meer speciek het Noorden van Bolivia in de departamenten Pando en Beni; kortweg de Boliviaanse Amazone. De Boliviaanse Amazone is groot. Het totale oppervlak waar de noten geoogst worden is 100.000 km2, meer dan driemaal zo groot als België. De notensector is cruciaal voor deze regio. Geschat wordt dat 75% van de economische activiteiten in de Boliviaanse Amazone op één of andere manier verbonden is met de oogst, verwerking en transport van de noten. Het overgrote deel van de Boliviaanse families woonachtig in dit gebied leven het hele jaar door van de inkomsten gegenereerd tijdens de vier oogstmaanden van januari tot april. Vier maanden keihard labeur om het hele jaar door te komen.

“Het enorme gebied waar de noten worden verzameld is in feite in handen van 7 personen, de zogenaamde barraqueros. Zij huren onderaannemers in die in Riberalta en Cobija, de hoofdsteden van departementen Beni en Pando, mensen gaan ronselen voor de oogst. Gezien het grote aanbod aan arbeidskrachten wordt er onderhandeld op basis van het loon. Hoe minder je vraagt, hoe meer kans dat je aan de slag kan”, verteld Edwin Endarra, Algemeen Secretaris van de Federatie van de Notenoogsters van Bolivia (FSUTGCB). “Vervolgens vertrek je voor vier maanden het bos in. Het is drie tot vier dagen reizen vooraleer je de werkkampen bereikt.”

Volgens een onderzoek van FOS-partner CIPCA neemt maar liefst 71% van de notenoogsters zijn gezin mee. Als er al een contract wordt afgesloten, mondeling of schriftelijk, dan gaat de onderaannemer dat contract aan met de man, als hoofd van de familie. De vrouw gaat op die manier geen enkele arbeidsverbintenis aan met alle gevolgen van dien. Kinderarbeid blijft daardoor ook een structureel probleem. De cijfers verschillen van onderzoek tot onderzoek, het lijkt te schommelen tussen 3.000 en 15.000 kinderen die tijdens de oogstmaanden actief zijn. Het rijtje arbeidsrechtenschendingen in deze sector is dan ook eindeloos lang; velen hebben geen contract, leven maanden in werkkampen die niet de minste basisdiensten aanbieden, hebben geen toegang tot enige vorm van sociale bescherming, krijgen geen werkkledij, worden structureel blootgesteld aan de gevaren van de jungle, en ga zo maar door.

Collectieve onderhandeling, por qué?

Nu, hoeveel verdient zo´n notenoogster? Dit is een uiterst complexe vraag. De arbeiders worden betaald per gevulde caja, ´per doos´ letterlijk vertaald. Met vrouw en kinderen trekken ze het bos in met een duidelijke opdracht: zo veel mogelijk dozen vullen op zo´n kort mogelijke tijd. De prijs per doos wordt op voorhand afgesproken met de onderaannemer of grootgrondbezitter, en daar kruipt het addertje onder het gras. Sommige grootgrondbezitters onderhandelden apart met de leiders van de lokale vakbonden, en spelen ze op die manier tegen elkaar uit. Andere onderaannemers spelen onder één hoedje met bepaalde vakbondsleiders en leggen de prijs structureel veel te laag. De prijs per doos varieerde de laatste tijd van 10 tot 20 euro. “Daarom eisen we dat er tripartite onderhandelingen plaatsvinden, waarbij we als federatie voor alle lidvakbonden kunnen spreken”, benadrukt Endarra.

Het succes van de Federatie van Notenoogsters van Bolivia tijdens die onderhandelingen werd niet warm onthaald door de grootgrondbezitters en onderaanemers. “De werkgevers kunnen de prijs niet meer naar hun hand zetten, door ons tegen elkaar uit te spelen, door vakbondsleiders om te kopen. Recent kwamen ze nog bij me langs. Ze boden me 3.000 euro aan! In ruil moest ik akkoord gaan met een prijs van 10 euro per doos,” zegt Endarra. “Ik wees ze de deur uit. Daarom hebben de werkgevers een parallelle federatie opgericht. In de laatste onderhandelingen heeft die federatie voor 10 euro per doos gepleit! 10 euro! Gelukkig weet vakbondscentrale COB wat er aan de hand is en kreeg die federatie geen erkenning waardoor ze niet langer kunnen deelnemen aan de tripartite dialoog.”

De klimaatswijziging is catastrofaal voor onze jobs!

Een arbeidsongeluk komt nooit alleen. Naast de middeleeuwse uitbuiting worden de arbeiders nu ook nog geconfronteerd met de klimaatswijziging die keihard toeslaat in de Boliviaanse notensector. “2017 is ronduit catastrofaal voor de tienduizenden notenoogsters! Extreem weer maakt dat heel wat notenbomen geen vruchten gaven dit jaar. De bomen lijden onder een schimmel met drastische gevolgen”, legt arbeidsadvocaat Jorge Rios van CIPCA uit. “De productie daalde met 90%! Weet dat tienduizenden arbeiders hierdoor zonder werk vielen. Vier maanden geen werk tijdens de oogstmaanden is voor deze gezinnen een financiële streep door hun rekening.” De Federatie van Notenoogsters van Bolivia eiste dat de gemeente van Riberalta ingreep. Recent erkende de gemeente de situatie als ramp, in de hoop dat ze beroep kunnen doen op het rampenfonds.

De Federatie van Notenoogsters van Bolivia blijft in samenwerking met de Confederatie van Boliviaanse Landarbeiders (CNTACB) moedig voort strijden voor de arbeidsrechten van de Boliviaanse notenoogsters. FOS en HORVAL steunt hen in hun strijd. 

Filmpje over de impact van de klimaatswijziging en rampjaar 2017

Auteur: David Verstockt

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!