De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.

Opinie: Wat is onderzoeksjournalistiek en wat zou het kunnen zijn?
Brussel, Mediakritiek, Stadsjournalistiek, Sint-Jans-Molembeek, Sint-Joost-Ten-Node -

Opinie: Wat is onderzoeksjournalistiek en wat zou het kunnen zijn?

zondag 7 maart 2010 23:24
Spread the love

Een ‘nieuwe indringende reportagereeks’ in de weekendbijlage van De Morgen, van de pen van journalist Rudi Rotthier, die ter gelegenheid twee maanden verbleef in Sint-Jans-Molenbeek en Sint-Joost-Ten-Node, wordt in een advertentie op de natioale radio aangekondigd als ‘onderzoeksjournlistiek van de bovenste plank’. Ik dus naar de krantenboer voor een portie van deze lekkernij: gewogen en te licht bevonden, de naam onderzoeksjournalistiek niet waardig. Een kritiek met argumenten én voorstellen voor betere stadsjournalistiek.

Ik wil mild zijn: het is een aardige poging. Deel 1 van de reeks kreeg als ondertitel ‘de verkenning’. Altijd een goed idee om als journalistiek aan een onderwerp te beginnen met een grondige verkenning. Er staat dan ook feitelijke informatie in het artikel: een plannetje van de 19 gemeenten van Brussel met daarop Sint-Joost en Sint-Jans-Molenbeek ingekleurd, de oppervlakte, het aantal inwoners, de bevolkingsdichtheid, de verhouding van het aantal Belgen en het aantal vreemdelingen. Belgen steevast in de meerderheid: in Sint-Jans-Molenbeek is driekwart van de bevolking Belg, in Sint-Joost zijn er twee op drie inwoners Belgen. Een gemiddelde leeftijd: 32 jaar in Sint-Joost, 35 jaar in Sint-Jans-Molenbeek. Wat ik uit die cijfers moet leren, hoe de cijfers zich verhouden tot gegevens uit andere Brusselse gemeenten, de rand of België, dat staat er allemaal niet bij. Half werk, want wat heb ik eraan als ik als lezer cijfers krijg waarvan ik niet weet of ze hoger of lager liggen dan elders? Dan moet ik toch nog zelf gaan opzoeken op ‘t web? De krant begrijpt blijkbaar nog steeds niet welk een enorme concurrent het internet aan het worden is. Echte, goede onderzoeksjournalistiek zou een troef kunnen zijn voor de gedrukte pers, maar ook daar kan het internet dingen die papier en inkt niet kunnen: directe linken leggen naar bronnen, bijvoorbeeld.

Nu, het gaat hier niet zozeer om onderzoeksjournalistiek op het scherp van de snee, het zijn geen gerechtelijke dossiers die onder de loepe worden gebracht of omkopingsschandalen of ongeoorloofde financiële risico’s of verdoken mensenhandel of kinderarbeid. Het gaat hier over het leven in een stad, waarvan de journalist in kwestie de opdracht heeft gekregen op twee maanden tijd te kijken of de clichés een beetje kloppen. Het resultaat van twee maanden ‘stadsjournalistiek’: keiharde clichés. Niets nieuws onder de zon: Sint-Joost-Ten-Node is een sympathieke kleine gemeente, een beetje verwrongen tussen het Brusselse noord-station en het Central Business District, met Belgische en Europese hoofdkantoren en democratische instellingen. Sint-Jans-Molenbeek is de antipathieke tegenhanger, grijs en koud, afgesloten van de buitenwereld door drrukke verkeersassen, waar allochtonen in zichzelf keren en na een tijdje berusten in hun situatie van troosteloze armoede.

Je leert meer uit een editie van Brussel Deze Week dan uit het eerste artikel uit de reeks van Rudi Rotthier. Wie is hij eigenlijk? Onder zijn foto bij het artikel staat dat hij een reiziger-journalist is, geboren in 1957 (waar?). Hij werkt sinds de jaren ’80 voor De Morgen en heeft sindsdien voornamelijk gereisd: naar eilanden in de Stille Zuidzee, naar de Verenigde Staten, Canada, Nieuw-Zeeland en na 9/11 uiteraard ook naar een aantal ‘islamlanden’. (Wat zijn islamlanden? Of is de term vooral een ontkenning van het feit dat er in Europa ook moslims wonen?)

Zijn reislust verklaart veel over de opbouw van zijn reportage over de Brusselse gemeenten. Rudi bekijkt Brussel als een reiziger, als een buitenstaander. Zijn reportage komt me erg exotisch over, in een stijl en methodiek zoals er reportages, boeken en documentaires aan de lopende band worden geproduceerd over favella’s en sloppenwijken in Mexico, Brazilië, Indië en Zuid-Afrika.
In 2001 schreef hij Hotel Fabiola, een boek over Borgerhout. Hij deed dus al eerder aan stadsjournalistiek.

Niet zomaar had ik het daarnet over Brussel Deze Week. Het gratis weekblad is op en top Brussels, gemaakt door Brusselaars die van Brussel houden, die de miserie niet ontkennen en die ook wel eens een opmerkelijke hoop huisvuil op de stoep voor een oud herenhuis in beeld brengen, maar ook steevast op zoek gaan naar mensen die leven en werken voor Brussel. Soms anekdotisch, soms indringend en levensecht, schilderen zij met een rijk palet de verhalen van kleurrijk Brussel, de pijn en vreugde, de hoop en wanhoop, de spanning en ontspanning van een stad in ontwikkeling.

Rudi Rotthier laat in zijn artikel acteur Ben Hamidou aan het woord. Deze acteur zegt verstandige zaken zoals: “De meeste migranten zijn afkomstig uit dictaturen. Als er iets is wat niet in de haak zit, dan zwijgt men. Men plooit zich terug op de eigen gemeenschap.” Dát is een glimp van échte onderzoeksjournalistiek.

Een vrouw, niet nader gespecifieerd, verklaart aan Rudi waarom hij zo weinig medewerking krijgt in de kruidenierszaken in Sint-Jans-Molenbeek: “De mensen denken dat je van de belastingsinspectie bent.” Of van de pers. Marokkanen wantrouwen de pers nog meer dan de politie. Rudi heeft het opgezocht in een onderzoek van de Koning Boudewijnstichting.

Wist je dan nog niet wat je te doen stond, Rudi? Je had twee maanden de tijd om hun vertrouwen te winnen! Je zou op die tijd nooit één van hen worden, maar je had hen kunnen laten blijken dat je hun verhaal zou optekenen zoals zij het aan jou vertelden. Met een foto van hun kruidenierszaak i.p.v. die obligate jonge ‘boefjes’ die de redactie er toch weeral bij heeft gezet. Had Jonas Lampens geen andere foto’s?
Beste Rudi, heb je je gratis abonnement op Brussel Deze Week al aangevraagd? Heb je eraan gedacht om met een groepje vrijwilligers op stap te gaan? Jonge mensen die er al hun leven wonen, die je blindelings de weg wijzen naar interessante verhalen? Misschien die mensen van theatergezelschap van Ben Hamidou, als je hen nu eens als reporters op pad zou sturen, zou de barrière van het wantrouwen dan niet smelten als sneeuw voor de zon?

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!