Eerst en vooral, om deze bedenkingen te situeren: het atheïsme werd mij met de paplepel ingegeven en mijn vader sakkerde bijna dagelijks over de paus. Geboren in 1935 groeide ik op in de CVP-staat België, die ik verafschuwde. Als adolescent werd ik doordrongen van de noodzaak van de scheiding van kerk en staat. Dat de ambtenaar onafhankelijk en onpartijdig moet zijn was voor mij een evidentie.
Een aantal ingrijpende levenservaringen hebben mij doen inzien dat neutraliteit in het gedrag belangrijker is dan de schijn van onpartijdigheid.
Ervaring 1. Schijnneutraliteit.
Als gezonde maar tevens verantwoordelijke jongeman onderdrukte ik mijn sexualiteit. In die tijd was in Vlaanderen informatie over geboortebeperking niet publiek beschikbaar. Verspreiding van deze informatie was in principe strafbaar wegens “aanzetten tot ontucht”.
Als student geneeskunde aan de Rijksuniversiteit Gent, keek ik uit naar de cursus verloskunde in het 5e jaar. Groot was dan ook mijn teleurstelling toen in deze cursus met geen woord gerept werd over contraceptie. In de bespreking van bepaalde ethische dilemma’s die zich in de verloskunde kunnen stellen bleek de hoogleraar er een oerconservatieve katholieke moraal op na te houden en in zijn onderwijs uit te dragen. Hij vertoonde echter geen enkel uiterlijk teken van zijn geloofsovertuiging en was dus in schijn neutraal.
Ervaring 2. Schijnneutraliteit
Een moslima krijgt alle dagen slagen van haar man. Zij gaat te rade bij een maatschappelijk werker in een overheidsdienst. De man van Turkse origine kappitelt deze wanhopige vrouw: “ ga als goede moslima vlug naar uw man”. Deze maatschappelijk werker droeg geen enkel uiterlijk teken van deze (conservatieve) geloofsovertuiging en was dus in schijn neutraal.
Ervaring 3. Werkelijke neutraliteit in tegenstelling tot de schijn
Tijdens mijn verblijf in Afrika word ik ernstig ziek opgenomen in een openbaar ziekenhuis, ver van mijn naasten. Kort na mijn opname krijg ik het bezoek van een vlaamse monnik gehuld in een lange witte pij. Hij stelt zich voor als de almoezenier van het ziekenhuis. Ik maak hem meteen duidelijk dat ik niet gelovig ben. Hij zegt dat hij zich niet wil opdringen, maar beschikbaar is voor een praatje. Daarna kwam hij dagelijks langs en hadden wij interessante gesprekken, waar ik naar uitkeek.
Op een zeker ogenblik verslechtert mijn gezondheidstoestand en ga ik zelfs kort in coma. Gelukkig herstel ik. Enkele dagen later komt de almoezenier langs. Ik zeg: “ ik heb u een paar dagen niet gezien, waar was u ?” Zijn antwoord zal ik nooit vergeten: “ik wist dat uw toestand kritiek was, en ik wou geen misbruik maken van de situatie”. Ik was diep onder de indruk.
Deze man vertoonde de meest duidelijke uiterlijke tekenen van zijn geloofsovertuiging en wist toch de neutraliteit te handhaven die past bij een openbaar ziekenhuis.
Conclusie
De scheiding van kerk en staat en de onpartijdigheid van de ambtenaren zijn belangrijke verworvenheden van de West-Europese beschaving die wij voluit moeten verdedigen.
De onpartijdigheid moet blijken uit het gedrag en niet uit de uiterlijke schijn.
Michel Vanhoorne
