Zoals ik hier reeds schreef is dit een unieke kans voor een historisch experiment met het onvoorwaardelijk basisinkomen. Eens de steunmaatregelen wegvallen, zal de tweede Covid-19-golf gauw gevolgd worden door een golf ontslagen en faillissement. Er bestaat in ons land een vangnet voor mensen in precaire situaties, maar dit is overbodig complex en bovendien vallen er nog steeds mensen uit de boot. Een onvoorwaardelijk basisinkomen zou je kunnen beschouwen als een stabiel fundament, eerder dan een vangnet. Voor iedereen, vandaar ook de noodzaak om het universeel te maken.
Voor ik enkele concrete suggesties doe voor een experiment, eerst 2 bedenkingen:
1. Waarom een experiment?
Ondanks de ethische imperatief, de talrijke doordachte theorieën en vooral het overweldigende bewijsmateriaal, is er in onze samenleving nog steeds geen consensus over het invoeren van een onvoorwaardelijk basisinkomen. Bij mijn weten is enkel de Piratenpartij hier helemaal voor. Conservatieven vinden het idee nog steeds raar (je krijgt iets voor niets). Een experiment zal dus wellicht het draagvlak vergroten.
Daarnaast bestaat er ook discussie tussen degenen die wél voor een basisinkomen zijn: welk type? Welk bedrag? Welke voorwaarden? De discussie is eindeloos en er gebeurt dus niets. Een experiment kan ook hierin dus hulp bieden. Feiten in plaats van dogma’s.
Daarmee komen we tot enkele centrale onderzoeksvragen van zo’n experiment:
– Kunnen we bepaalde resultaten van studies wereldwijd verifiëren/falsifiëren? Kunnen we de bestaande studies nog aanvullen?
– Wat zijn de effecten van basisinkomen in onze samenleving? (Arbeid, gezondheid, activiteiten, … Zie verder.)
– Welk type basisinkomen is het meest efficiënt (kosten-baten)?
– Hoeveel kost een (bepaald type) basisinkomen voor de maatschappij en welke kosten worden ermee bespaard?
2. Wie voert het uit?
Onder de piraten zitten er burgers die goed op de hoogte zijn van de vele experimenten en de huidige status van het debat. Toch zijn wij geen sociologen of academici, maar eerder een gedreven groep idealisten. Een experiment zoals dit moet uiteraard ontworpen en uitgevoerd worden door neutrale experten: sociologen, (gezondheids-, arbeids- en andere) economen, statistici, enz … Zij kunnen ook best de reeds bestaande studies analyseren om te bekijken wat we nodig hebben.
Concrete suggesties:
Dit laatste moet ons als burgers er niet van weerhouden mee na te denken en voorstellen te formuleren. Vandaar volgende concrete ideeën.
– Duurtijd: een duurtijd van 5 jaar lijkt ons een minimum om de lange termijneffecten te kunnen meten. Als deelnemers weten dat het experiment van korte duur is, zullen ze zich hierop voorbereiden en hun gedrag aanpassen. Zo krijg je dus verdraaide resultaten.
– Tussentijdse evaluaties en bijsturing elk jaar, met inspraak van de deelnemers. Bij het begin van het experiment moeten bepaalde onveranderlijke regels worden vastgelegd. Als het experiment goed werkt, moet echter de optie bestaan om het uit te breiden. Op deze manier komen we tegemoet aan radicale voorstanders voor wie een zoveelste experiment een kaakslag is voor mensen die dan nog langer in armoede moeten leven.
– Representatieve groepen om de error margin te verkleinen: 1000 deelnemers (per groep) lijkt ons ideaal, 200 een minimum.
– Differentiatie tussen groepen met een onvoorwaardelijk inkomen en een negative income tax (toelage voor wiens inkomen onder een bepaald niveau zakt). Differentiatie in bedragen: 200€ / 500€ / 960€ (leefloon) / 1230€ (armoedegrens) / 1500€ (nagestreefde minimpensioen). + een controlegroep.
Dit maakt het experiment complex, omdat je als het ware 5 deelexperimenten krijgt, maar het lijkt ons in ieder geval een ideaal scenario
Ook belangrijk: voor de deelnemers mag de toegekende som geld fiscaal niet als inkomen beschouwd worden. Een hogere belastingvoet of het verlies van bepaalde voordelen kan sommigen ervan weerhouden om deel te nemen en doet zo de representativiteit teniet.
– Differentiatie binnen groepen: een representatie van de samenleving op vlak van gender, opleidingsniveau, werksituatie, leeftijd, …
– Output meten: tewerkstelling (incl. vrijwilligerswerk), fysieke en mentale gezondheid, subjectief geluk, sociale, educatieve en culturele activiteiten, … + de kosten die bespaard worden op deze terreinen (bv. besparing in mentale gezondheidszorg).
Belangrijk om vooraf duidelijk hypotheses te formuleren: een basisinkomen leidt tot meer geluk, minder stress, beter werk, een besparing in de gezondheidssector, minder criminaliteit, meer burgerzin, ….
