Zoals de dichter Prévert1 schreef : “Ik zeg ‘tu’2 tegen allen die ik liefheb”.
De enkele uren die ik met Mikis heb doorgebracht zijn nooit uit mijn geheugen verdwenen. Dat was lang geleden, bijna vijftig jaar. Hij was net vrijgelaten uit de kolonelsgevangenis en toerde door Europa met zijn orkest en de geweldige stem van Maria Farantouri. Ik organiseerde toen drie concerten in België. Onvergetelijk!
Al die mensen die hem een staande ovatie gaven in de grote zaal van de universiteit, honderden Grieken die met ontbloot bovenlijf op de banken stonden, met hun hemden als wimpels zwaaiden en in koor het prachtige Lied van het Bittere Vaderland zongen, het gedicht van Giannis Ritsos dat oproept tot verzet en eindigt met… “om het beest te harpoeneren met de drietand van de zon!”
Als een kloppende hart bleef het publiek herhalen “to harpoon the beast with the trident of the sun!“. De lange gestalte van Mikis zwaaide met zijn arm over de muzikanten en hij zong uit volle borst mee met de menigte.
Een moment dat voor altijd in mijn hart gegrift staat
En dan, de volgende ochtend, reden we samen naar Seraing in mijn oude Lada om de staking van de arbeiders van de kristalfabriek van Val St Lambert te gaan steunen. Hij aarzelde geen seconde toen ik hem vertelde wat daar aan de hand was en hem vroeg om met mij mee te gaan. Ah, die reis waarbij we bijna moesten toeschreeuwen om elkaar te kunnen verstaan. Al wie onder jullie ooit in een “Lada” hebben gereden, weten wat ik bedoel.
En toen de Canto General die de luidsprekers speelden toen we aankwamen en de hartelijkheid van de ontmoeting met de arbeiders van de Val, Mikis die alles wilde begrijpen van hun strijd en zijn plezier om hen glazen, vazen, karaffen te zien maken.
Theodorakis in Seraing. Foto: Rudi Barnet
In zijn jeugd had hij zelf de wapens opgenomen tegen de nazi’s en vele Joodse burgers van zijn land beschermd. Hij heeft de prachtige cantate “Ballade van Matthausen” gecomponeerd… en lange tijd gehoopt dat de Israëli’s in vrede wilden leven en recht wilden doen aan de Palestijnen. Toen hij zijn fout inzag, is hij nooit opgehouden de zaak van het onderdrukte Palestijnse volk te verdedigen.
Hij was een kunstenaar, een man met een hart. Hij had echter geen gevoel voor politieke voorzichtigheid. Toen hij de schadelijke rol van de westerse aanhangers van het zionistische regime aan de kaak stelde, lette hij niet altijd op zijn woorden en werd hij van antisemitisme beschuldigd.
Hij leed hier onder en antwoordde met een brief vol pijn!
Velen van ons hebben een dierbare metgezel verloren.
Αντίο φίλε! (vaarwel vriend!)
Maria Farantouri zingt op het concert van Mikis Theodorakis bij zijn terugkeer in Griekenland na de omverwerping van de fascistische kolonelsdictatuur in 1974 (opname Duitse televisie, met Duitse ondertitels):
Notes:
1 Frans dichter Jacques Prévert (1900-1977). zijn poëzie behoort tot de top van de Franse literatuur.
2‘ Tu’ in plaats van de beleefdheidsvorm ‘vous’. De Franse cultuur hecht veel meer belang aan het gebruik van de beleefdheidsvorm ‘vous’ dan het Nederlands of het Engels (‘gij’, ‘jij’ in plaats van U). Iemand direct aanspreken met ‘tu’ kan je naargelang de context ofwel interpreteren als denigrerend ofwel als zeer amicaal en vertrouwelijk.
