Toen de Pools-Belgische filosofe Alicja Gescinska op 11 juni een column in De Morgen schreef met als titel “Figuren als Poetin lachen met de klimaatverandering als een fantasietje van westerse progressieven”, formuleerde ik op haar profiel meteen een reeks bedenkingen. Vandaag, de dag na vrijdag de dertiende die opviel door de wederzijdse raket- en bommenwerpersaanvallen tussen Israël en Iran, schreef ik een getuigenis en enige bedenkingen extra. Eerste geef ik de tekst over militaire verontreiniging zoals die voor iedereen toegankelijk staat op het profiel van de schrijfster.
‘Elke oorlog is een ecologische catastrofe. De voorbeelden daarvan zijn legio. Het is geen toeval dat de term ‘ecocide’ opgang maakte ten tijde van de Vietnam-oorlog. Het was de Amerikaanse bioloog Arthur Galston die de term in 1970 lanceerde in verband met studies over de impact op gezondheid en milieu van ‘Agent Orange’ (het toxische ontbladeringsmiddel waarvan de VS miljoenen tonnen boven Vietnam dropte).
Ook vandaag zien we dat oorlog synoniem is met vernietiging van milieu. In juni 2023 blies Rusland de Kachovka-dam op, waardoor de aardbodem in een straal van vele kilometers vervuild raakte met zware metalen. Een daad van ecocide, volgens Oekraïne en vele waarnemers. Een rapport van het Initiative on Greenhouse Gas Accounting of War bracht eerder dit jaar aan het licht dat er door de oorlog in Oekraïne 230 miljoen ton CO2 extra is uitgestoten. 230 miljoen ton CO2; dat is, ter vergelijking, de jaarlijkse uitstoot van Denemarken, Finland, IJsland, Noorwegen en Zweden samen.
Een recente studie van verschillende onderzoekers uit het Verenigd Koninkrijk berekende dat de klimatologische kostprijs van de oorlog in Gaza dan weer groter is dan de jaarlijkse CO2-uitstoot van vele landen. De ecologische voetafdruk na vijftien maanden oorlogsvoering is vergelijkbaar met de jaarlijkse uitstoot van 84 (!) gascentrales.
Dat zijn getallen waar de ogen toch even bij draaien. Als we weten dat oorlog zo nefast is voor het milieu en het klimaat moeten we oorlogszuchtige politici van het politieke toneel zien te verwijderen.
–
Een paar kritische kanttekeningen
Het is natuurlijk een waarheid als een koe: tanks, bommenwerpers, halftracks, trucks, vliegdekschepen, kruisers… ze gebruiken allemaal veel benzine, (maritieme) diesel of kerosine. Ze helpen milieu, natuur en klimaat versneld naar de knoppen. Een tank, bijvoorbeeld de Panter van het Duitse leger, of de Pattontank van de Amerikanen, gebruikte zowat driehonderd liter brandstof per 100 kilometer (vergelijk met je auto!).
Maar wat kan rationele kritiek daarover betekenen geconfronteerd met het “oorlogsenthousiasme” zoals we het woord leerden in een commentaar van de hoofdredacteur van De Standaard, een paar dagen geleden?
Zoals iedereen weet zijn er mensen die een soort eargasm krijgen bij het geluid van zulke motor… die van ver samen komen om zo een tuig te horen rijden…
En ten gronde… Mannen vinden het nu eenmaal geweldig te vechten in de rol van soldaten, onvermijdelijk zelfs, om de zoveel jaar. Eenmaal een oorlog bezig is, is overleven, het behoud van het leven van je soldaten, in betere voertuigen en materieel, die dus vaak krachtiger zullen zijn en grotere motoren dragen die meer vervuilen, een prioriteit. En dat alles gericht op één doel: de Overwinning. Victory! Wie zijn wij dan om te zeggen dat dit doel van bijkomstige orde is?
Of heb ik iets gemist? Kan er een matriarchale waarheid bestaan die boven de oorlogslogica gaat? Heeft die kansen op overeind blijven, in de wereld zoals hij is? Een wereld waar zeer geregeld Oorlogen woeden.
Waar overigens zeer veel mensen, misschien vooral mannen, dat is waar, enthousiast lopen over de tuigen en het materieel die daarbij ingezet kunnen worden.
Binnenkort gaat de tweejaarlijkse militaire vliegshow Sanicole Airshow weer los, in Limburg, de kaartjes vliegen sinds enkele dagen de deur uit.
Op Facebook zijn er zelfs groepen in de sfeer van de tweede wereldoorlog die niet alleen over de feiten, de veldslagen, de soldaten, de voertuigen, de vliegtuigen gaan, maar over het kleine segment van “militaire aanhangwagens”, groepen met duizenden leden.
Als kinderen al, in de jaren zeventig, speelden wij kwartetkaartspellen met een hele reeks tanks, waarbij de kenmerken als kracht van de motor, cilinderinhoud, kaliber van het kanon, dikte van de bepantsering, maximum snelheid en actieradius tegen elkaar werden afgemeten en uitgespeeld.
Zou een en ander niet onuitroeibaar in de Mens zitten? Wat zijn de kansen van denkende redelijkheid, in de balans gelegd met enthousiasmen van de menselijke soort die direct te maken hebben met haar overleven, en die dus door de evolutie diep verankerd liggen in de aard van het beestje?
Tant pis pour notre milieu naturel…?
Sympathiek zijn ze, dat wel, de mensen m/v die vanuit rationele en welmenende, verantwoordelijke hoek kritieken formuleren. Ook als ze niet snel in het gestelde doel gelukken, de mens en zijn handelen tot “redelijk menselijke” richtingen bewegen, dan geldt: “there is no harm in trying” zoals Churchill zei. Over tapijtbombardementen op steden in Duitsland…
____________
Illlustraties
1. Een van de Patton tanks die in de voorhoede door de omsingeling van Bastogne braken kort na kerstmis 1944
2. de Duitse ‘Tiger’, die 57 ton woog, en 38 km/h haalde op de weg, hier in een bos aan het oostfront in Oekraïne in 1943
