De Financial Times (FT) is een binnen de internationale zakenwereld toonaangevend neoliberaal Brits dagblad. Politiek gezien volgt de FT gewoonlijk de lijn van de Britse regering en de krant is helemaal gewonnen voor de bijzonder nauwe relaties tussen Londen en Washington. Dat de berichtgeving over Rusland en Oekraïne uitgesproken anti-Russisch is, in de trant van “Rusland is slechts en Oekraïne moet winnen”, verwondert dan ook niet.

Het opiniestuk “A winter energy reckoning looms for the West”van Helen Thompson, hoogleraar politieke economie aan de Universiteit van Cambridge in de krant van 19 augustus 2022 viel dan ook op. Zij analyseert de energiecrisis zonder gehinderd te worden door de gangbare politiek correcte anti-Russische vooringenomenheid. Het breekt met de in het Westen voortdurend herhaalde mantra dat de economie van Rusland het zwaar te verduren heeft dank zij de Westerse sancties.

De energiecrisis

Ondertussen vindt het Westen, en de EU in het bijzonder, geen, of alleszins niet voldoende, alternatieve bronnen om de gesanctioneerde Russische leveranties van olie, gas, kunstmest en talloze andere grondstoffen te vervangen.

Jarenlang leverde Rusland 27% van de door de EU geïmporteerde olie en 40% van het gas. De EU betaalde Rusland in ruil daarvoor ongeveer 430 miljard dollar per jaar. Von der Leyen dacht ten onrechte dat Rusland de gasstroom naar Europa niet zou durven stoppen vanwege de aanzienlijke inkomsten. Die inschatting was verkeerd. Eerst legde Rusland de betaling voor zijn gas in roebels op en later verminderde het geleidelijk aan de toevoer van gas.

Rusland bleek bereid de EU de rug toe te keren en vond andere markten terwijl Europa ondertussen slechts beperkte alternatieven vind voor de 155 miljard kubieke meter gas die het jaarlijks nodig heeft.

De leveringen van gas uit de VS, Azerbeidzjan, Kazachstan, Algerije en Qatar dekken immers slechts een deel van de EU-behoeften tegen een veel hogere prijs dan de kosten voor Russisch gas. Iran zou op korte termijn een andere potentiële leverancier kunnen zijn maar zolang de nucleaire overeenkomst, bekend als de JCPOA, niet opnieuw van kracht wordt – wat uitgesloten lijkt voor de november midtermverkiezingen in de VS en parlementsverkiezingen in Israël op 1 november – blijft ook het Iraans gas gesanctioneerd.

Gelukkig is er nog China

De economie in China kent een vertraging. De voornaamste oorzaken zijn de strikte Covid-politiek die het voert en de crisis in de vastgoedsector. Daardoor heeft het land nu een surplus aan gas en het verkoopt zijn “overschotten” door aan Europa, schrijft de Financial Times. Naarmate Rusland meer gas naar China uitvoert, zal China meer “overschotten” hebben om door te verkopen op de spotmarkt, die het wanhopige Europa waarschijnlijk, ongeacht de hogere prijzen, zal blijven kopen. Dat “overtollige” LNG gas werd geheel of gedeeltelijk in Rusland gewonnen, maar omdat het in China is behandeld, is het niet langer Russisch maar Chinees gas geworden. Handig.

Dat de EU de wereld afschuimt om haar gasvoorraden te kunnen aanvullen voor de winter heeft echter zeer kwalijke gevolgen voor de rest van de wereld. Zo zijn, schrijft Helen Thomson, de gevolgen van de energiecrisis in delen van Azië, het Midden-Oosten en Afrika, die al talrijke economische en politieke moeilijkheden kennen, catastrofaal.

“Zij die vloeibaar aardgas invoeren, moeten nu concurreren met Europese laatkomers op de LNG-markt die een alternatief zoeken voor Russisch pijpleidinggas. In het begin van de zomer slaagde Pakistan er niet in ook maar één LNG-aanbesteding af te sluiten. In arme landen gaat een groot deel van de overheidsmiddelen naar de subsidiëring van het energieverbruik. Tegen de huidige prijzen kunnen sommigen dat niet: eerder deze maand legde de ‘Sri Lankan Electricity Board’ een verhoging van 264 procent op aan de armste energieconsumenten van het land.”

De EU-landen proberen met allerlei (lap)middelen, tariefplafonneringen, het verlagen van belastingen,het verlagen van de temperaturen in openbare gebouwen, het doven van de straatverlichting, het aanzetten tot zuinigheid (verwarming verlagen naar 19° C, korter douchen…) en subsidies aan energiedistributiebedrijven (zoals in Frankrijk) de crisis te bestrijden. Het zijn echter lapmiddelen want zoals Helen Thomson schrijft: “Wat nergens beschikbaar is, is een snelle manier om de fysieke energievoorraden te vergroten.”

En wat met de olie?

Voor olie ontwikkeld zich hetzelfde scenario. Op 3 juni besloot de EU in zijn zesde sanctiepakket een verbod op de invoer over zee van Russische ruwe olie vanaf 5 december 2022 en op de invoer van aardolieproducten vanaf 5 februari 2023. Hoe de EU-landen na december andere leveranciers zullen vinden die Rusland vervangen is vooralsnog onduidelijk. Vooral omdat de OPEC+, de OPEC-landen plus Rusland, net beslist hebben om vanaf oktober de olieproductie met 100.000 vaten per dag te verminderen om de prijs van een vat op 90 dollar te stabiliseren. Maar wat belangrijker is, OPEC+ heeft besloten dat het op elk moment een vergadering kan bijeenroepen om andere acties te bespreken. Dit wil zeggen dat er op korte termijn verdere verminderingen kunnen volgen, “in welke vorm dan ook”, wat zou kunnen betekenen dat ook unilaterale reducties niet van de baan zijn.

Het mag dan ook niet verwonderen dat het Zuiden niet Rusland maar het beleid van de Europeanen en van het Westen in het algemeen de schuld heeft van de energiecrisis. Die bovendien tot een steeds verdere stijging van de inflatie leidt. Het gemiddelde voor de EU is op dit ogenblik 9,8%. Het kan niet meer lang duren voor de kaap van 10% genomen wordt.

Vervelende waarheden

“Hoe onverteerbaar deze realiteit ook is om klimaat- en ecologische redenen, de groei van de wereldeconomie vereist nog steeds de productie van fossiele brandstoffen,” schrijft Helen Thompson. “Zonder meer investeringen en exploratie is het onwaarschijnlijk dat er op middellange termijn voldoende aanbod zal zijn om aan de verwachte vraag te voldoen.”

“De wereldeconomie heeft zich het grootste deel van het tweede decennium kunnen redden dankzij de boom van schalie-olie, waardoor de productie in de VS tussen 2010 en 2019 meer dan verdubbeld is. Zonder dat systeem zou de wereld sinds 2005 in een permanente oliecrisis zijn beland, aangezien de productie van conventionele ruwe olie – olie die wordt gewonnen zonder hydraulisch fracking of uit teerzanden – stagneerde.”

Het volume aan Amerikaanse schalie-olie kan echter niet in hetzelfde tempo blijven groeien. De totale Amerikaanse productie ligt vandaag meer dan 1 miljoen vaten per dag onder het niveau van 2019. de Inflation Reduction Act die de VS onlangs goedkeurden maakt meer olieboringen in de Golf van Mexico of in Alaska mogelijkmaar die kunnen niet van vandaag op morgen opgezet worden.Net zoals de licenties voor meer olieboringen in de Noordzee en fracking op het vasteland van het Verenigd Koninkrijk die, volgens The Times, de nieuwe Britse premier Liz Truss naar verluidt zou vergunnen om “als onderdeel van een langetermijnplan de energiezekerheid van Groot-Brittannië te waarborgen,” niet onmiddellijk vergund kunnen worden. Volgens de Commissie over Klimaatverandering van het Britse Lagerhuis duurt het gemiddeld 28 jaar voordat een exploratievergunning leidt tot olie- en gasproductie. Een volgende hindernis, schrijft de Daily Express, is dat “veel deskundigen en campagnevoerders hebben beweerd dat het verstrekken van meer exploratievergunningen de prijzen waarschijnlijk niet onmiddellijk zullen doen dalen omdat het gas en de olie op de wereldmarkten zullen worden verkocht”. Die verdomde ‘vrije markt’ toch.

“De beste geologische vooruitzichten voor een “game changer” – vergelijkbaar met wat in het tweede decennium in de VS gebeurde – bevinden zich in de enorme West-Siberische Basjenov-formatie met schalie-olie. Maar de westerse sancties betekenen dat het vooruitzicht dat westerse oliemaatschappijen Rusland technologisch kunnen helpen, een geopolitiek doodlopende weg is.”

Wat Prof Thompson zegt klopt niet helemaal. De Russen, net zoals de Chinezen, zijn vertrouwd met schalietechnologie. Zowel China als Rusland weten best hoe het werkt maar beschikken nog niet over de ervaring en knowhow in deze technologie die de VS wel hebben. Het is vrij zeker dat de Bashenov schalie-olie formatie in Siberië op een gegeven moment, indien nodig, zal worden ontwikkeld. Je kan vandaag echter met vrij grote zekerheid stellen dat het niet zal gebeuren met participatie van of ten voordele van het Westen.

Elektriciteitsnetwerken volledig laten functioneren op zonne- en windenergie is onmogelijk. Er is geen mogelijkheid om de gewonnen energie te stockeren voor later verbruik. Die opslagtechnologie bestaat (nog) niet. Het is ook onmogelijk te voorzien welke vooruitgang op dit gebied over welke termijn zal geboekt worden. Eén jaar, tien jaar of langer? Wat wel vaststaat is dat die energietransitie essentieel is om het verbruik van fossiele brandstoffen terug te dringen. Daar moeten echter grootschalige miljarden voor geïnvesteerd te worden.

En, besluit Helen Thompson: “De enige weg vooruit is realisme voor de korte termijn, in het besef dat er geen weg terug is naar goedkope energie, gekoppeld aan radicale ambitie voor de lange termijn” (…) “De komende winter zal de afrekening met zich meebrengen. Westerse regeringen moeten ofwel economische ellende tegemoet zien op een schaal die het weefsel van democratische politiek in elk land op de proef zal stellen, ofwel het feit onder ogen zien dat de energievoorziening de middelen beperkt waarmee Oekraïne kan worden verdedigd.”

Je zou dus kunnen stellen dat Helen Thompson ervoor pleit dat als de Westerse regeringen weer betaalbare en betrouwbare energie willen krijgen, zij op een of andere manier tot een overeenkomst met Rusland moeten komen.

Zonder een compromisoplossing voor Oekraïne en een westerse aanvaarding van de Russische eisen inzake hun veiligheid is dit onmogelijk. Daarvoor zullen de elites die thans in het Westen regeren over hun eigen schaduw moeten springen, wat dan weer politieke zelfmoord zou betekenen.