Vrije Tribune

Nieuwe uitdaging voor het middenveld

Geschreven door Eric Corijn, gepubliceerd in Aktief, ledenblad Masereelfonds vzw, nr 1/2015

Opgedragen aan Koen Dille

De regeringen op Vlaams en federaal vlak hebben een
duidelijk project. Ze willen het sociaaleconomisch evenwicht naar rechts
verschuiven. Ze willen de overlegeconomie en de welvaartsstaat volkomen laten
bepalen door de economische concurrentiekracht. En die wordt vooral afgemeten aan
de rentabiliteit van kapitaal en winstverwachting. Daarom ook moeten de
bezuinigingen worden betaald door een vermindering van koopkracht, loonstop,
indexsprong, langer werken, lager pensioen en door een vermindering van de
openbare dienstverlening (NMBS, De Lijn, cultuur, onderwijs, zorg…). Kortom,
door een verlaging van de kostprijs van de arbeid. Van vermogens, winsten en belastingen
ontwijken moet worden afgebleven. Het gaat dus wel degelijk om een  regimebreuk.

Om dat project te verwezenlijken moet de kracht van
bepaalde delen van het middenveld gevoelig worden verminderd: de vakbonden in
de overlegeconomie, de sociaal-culturele en artistieke sector, de experten in
raden, jury’s en commissies, burgerbewegingen… Vandaar ook een stoer politiek
discours en een stormrambeleid dat de confrontatie en de provocatie niet
schuwt. Men gaat voor een ander regime, voor een andere politiek, voor een
nieuwe hegemonie. Men rekent daarvoor op het rechtse deel van bevolking en
electoraat en poogt het andere kamp te verdelen en te discrediteren.

Ik behoor tot dat andere kamp. Samen trouwens met Koen
Dille, die me tot dit schrijven uitnodigde en ons jammer genoeg intussen is
ontvallen. Voor ons moet niet de samenleving worden bijgesteld omwille van de
economische rentabiliteit, maar moet er een economie komen in dienst van het
samenleven. De rechtse regeringen, hun profilering en hun beleid, leiden tot
een polarisatie, tot het (gelukkige) einde van de pensée unique en tot een confrontatie van verschillende
maatschappelijke visies. Het progressieve kamp heeft daarbij drie uitdagingen.

Allereerst moet er efficiënte weerstand worden georganiseerd.
Zich verzetten tegen deze agressieve politiek is een morele plicht. Men kan
niet zomaar structurele bezuinigingen in het openbaar vervoer, de cultuur en de
kunsten, het onderwijs en de universiteiten, het onderzoek, de zorgsector en de
jeugd over de kant laten gaan. Omdat ze de openbare diensten echt kwalitatief
verzwakken. En vooral omdat daardoor nog meer privatisering, liberalisering en
deregulering wordt ingevoerd en er nog meer bedrijfswagens, verkavelingen,
belastingarrangementen, reclame, eliteonderwijs en verbrede autowegen komen.
Het gaat dus om het soort samenleving dat we willen.

En dan moet er een brede solidariteit worden uitgebouwd.
Omdat er op verschillende fronten wordt gestreden. Door de vakbonden omwille
van de afbraak van de arbeidsvoorwaarden. Door de burgerbeweging Hart Boven
Hard omwille van de ontmenselijking van het samenleven. Door Klimaatzaak omdat
onze planeet wordt stukgemaakt. Door Movement X, Kif Kif en anderen omdat het
racisme en de discriminatie “relatief” worden genoemd. En vooral omdat er slachtoffers
vallen door dit beleid: nieuwe werklozen, uitwijzingen, duurdere scholen en
jeugdbewegingen, duurder openbaar vervoer… En omdat die slachtoffers de
afgebouwde voorzieningen en steun nu in het middenveld zullen moeten zoeken.
Eisenstrijd naar patronaat en staat moet nu worden verbreed naar de uitbouw van
eigen voorzieningen in coöperaties, uitwisselingen, zelfhulp, steuncomités en
solidariteitsfondsen. Ze sturen ons terug naar AF.

En tenslotte moet doorheen de strijd en de solidariteit
worden gewerkt aan een echt alternatieve visie. Want we kunnen het wel met
rechts eens zijn dat een terugkeer naar de golden
sixties niet aan de orde is. Dus moeten de bakens voor een duurzame en
sociale transitie worden uitgezet. Ik ben op de denkdag van Hart boven Hard[1] uitgegaan van drie
wereldwijde systemische uitdagingen: onze scheve verhouding met de natuur en in
de eerste plaats de klimaatzaak, de onmenselijke en groeiende sociale
ongelijkheid en de stedelijke uitdaging van het samenleven in diversiteit. Op
de drie vlakken is een progressieve marsrichting duidelijk: voor een radicale
verlaging van onze ecologische voetafdruk, voor een eerlijke fiscaliteit en een
uitbouw van voor iedereen toegankelijke voorzieningen en tenslotte voor een kosmopolitisch
samenlevingsmodel. Die bakens voor een progressieve politiek[2] staan haaks op het
gevoerde productivistische neoliberaal marktmodel van het huidige beleid.

Er kan vanaf nu zeer concreet worden gewerkt aan
alternatieve modellen, uitgaande van een diagnose van de toestand in, laten we
zeggen de 13 Vlaamse stadsgewestelijke regio’s. Daar kan een lokaal platform van de civiele maatschappij nagaan
wat er zou moeten worden gedaan om de ecologische voetafdruk naar 1 te brengen,
wat er kan worden gedaan aan omslag in mobiliteit, hoe het woningenbestand kan
worden gerenoveerd, hoe de biodiversiteit kan worden hersteld… Er kan worden
gedacht aan een lokaal werkgelegenheidsbeleid, en vooral aan een
voorzieningenbeleid inzake onderwijs, cultuur en sport, aan armoedebestrijding,…
Er kan worden gewerkt in buurt- en wijkraden. Er kan worden gedacht aan een
voedselplan waarbij wordt ingezet op meer lokale productie en goedkopere
distributie. En binnen zo’n stedelijke context kan de strijd tegen discriminatie
en racisme worden opgevoerd. Kortom, het gaat erom een sociaal
behoeftenkadaster op te maken en daar een vernieuwde economie voor te
ontwerpen.

Die agenda is een grote uitdaging voor het middenveld.
Dat is de laatste decennia geprofessionaliseerd en voert vooral decreten uit.
Vandaag moet het opnieuw meer direct opkomen voor zij die niet in het
maatschappelijk model passen. Hart boven Hard heeft de zware opdracht op zoek
te gaan naar samenhang in de civiele maatschappij, dwars doorheen sectoren en
werkvelden. Het gaat erom weerstand te bieden aan een afbraakpolitiek én te
zorgen voor praktische organisatie van de solidariteit én daarenboven te werken
aan een alternatief.

Daarbij zullen ook in het eigen kamp oude vormen en
gedachten moeten worden bijgesteld. Want dat is misschien nog de grootste
uitdaging. We weten dat sociale structuren en denkkaders samen sporen. Het
middenveld heeft jarenlang het overleg en de consensus geïnternaliseerd. Nu
rechts de aanval inzet en vele mensen terecht verontwaardigd reageren, moet ook
het middenveld van positie veranderen. Maatschappelijke analyse. Organisatie.
Vorming. Empowerment. Het zijn oude waarden die opnieuw moeten worden ontdekt. Omdat
een andere samenleving niet alleen mogelijk is, maar vandaag meer dan ooit
nodig wordt.

[1] Zie:
http://www.hartbovenhard.be/portfolio-item/eric-corijn-hartslag/

[2] Zie ook Corijn, E. & P. Saey (ed) (2014)
Wereldvreemd in Vlaanderen, Bakens voor een Progressieve Politiek, een boek van
de Vooruitgroep, EPO, Berchem.