In het weekend van 26-27 oktober hebben activisten van de vereniging Code Rouge twee locaties van TotalEnergies in Feluy en Antwerpen geblokkeerd. Maar, in het nieuwsjournaal van de RTBF, in primetime, heeft de journalist, die over de actie verslag uitbracht, de cijfers van het persbericht van Total overgenomen. 

Daarbij stelde hij dat “Total meer geld besteedt (…) aan hernieuwbare energie dan aan nieuwe projecten van koolwaterstoffen.” Deze bevestiging zonder kritische analyse botst nochtans met de werkelijkheid van de cijfers en de keuzes van de onderneming.

Gedurende tientallen jaren hebben fossiele bedrijven de band tussen hun activiteiten en de klimaatopwarming genegeerd.

Zoals Naomi Oreskes en Erik M. Conway in hun   boek Les marchands de doute (De handelaars van de twijfel) uitleggen, hebben deze bedrijven een opzettelijke strategie van financiering van klimaatsceptische “onderzoekers” uitgevoerd, met de bedoeling de controversiële discussie over de oorzaken van de klimaat ontregeling op gang te houden. 

Dit is een herhaling van wat de multinationals van de tabaksindustrie deden. Zij hebben lang twijfels gezaaid over de band tussen tabaksgebruik en kanker. 

De nieuwe strategie van de fossiele industrieën

Vandaag, in de context van een onweerlegbare wetenschappelijke consensus en onder de groeiende druk van de klimaatbeweging, functioneert deze strategie van verwarring niet meer. De fossiele bedrijven hebben dus een nieuwe strategie gekozen en doen zich voortaan voor als actoren van de verandering.

Zij voeren communicatiecampagnes met de bedoeling het gewicht van de fossiele energieën te doen vergeten, terwijl ze tegelijkertijd massief verder nieuwe koolwaterstofprojecten financieren.

De fossiele bedrijven hebben een nieuwe strategie gekozen en doen zich voortaan voor als actoren van de verandering 

In 2021, bijvoorbeeld, heeft Total beslist “zichzelf opnieuw uit te vinden”: een nieuwe naam, overgaand van Total naar TotalEnergies, nieuwe logo’s en nieuwe elementen voor communicatie. Tijdens de algemene vergadering heeft zijn CEO, Patrick Pouyanné, niet getwijfeld om er nog een laagje boven op te doen: 

“Vandaag, om bij te dragen aan de duurzame ontwikkeling van de planeet in de context van de klimaatuitdaging, is onze ambitie een belangrijke actor te worden in de energetische transitie. Het is daarom dat Total zich omvormt tot TotalEnergies.”

Maar, naast zijn discours, verankert Total, zoals de andere oliegiganten, verder zijn model op de ontginning van koolwaterstoffen en investeert het massief in nieuwe olie- en gasprojecten.

Een verslag  van Greenpeace uit 2022, ‘The dirty Dozen: The Climate Greenwashing of 12 European Oil Companies’ (De vuile Twaalf : De Klimaat Greenwashing van 12 Europese Oliemaatschappijen), toont aan hoe slechts 0,3 procent van de productie van de twaalf grootste Europese oliemaatschappijen voortkwam uit alternatieve energiebronnen, terwijl bijna 99,7 procent van de totale productie nog steeds verbonden was met fossiele energiebronnen.

Investeringen die de communicatie tegenspreken

Men zou kunnen argumenteren dat de transitie tijd nodig heeft. Maar in dit geval zou men een werkelijke verandering in de toekomstige investeringen moeten kunnen waarnemen. Maar, hetzelfde verslag van Greenpeace toont aan dat “slechts 7,3 procent van de investeringen van deze 12 ondernemingen plaats genomen heeft in de sector van groene energieën”.

Wanneer we ons verdiepen in het geval van Total, door zijn financieel verslag van 2023 te onderzoeken, komen we tot hetzelfde besluit. Men kan er lezen dat “TotalEnergies, tussen 2024 en 2028, tussen 16 en 18 miljard dollar investeringen per jaar voorziet” en 45 procent ervan voor de olieketen, waarvan 30 procent voor nieuwe projecten. 

Er wordt ook 20 procent aangekondigd voor natuurlijk gas, vooral GNL, terwijl 33 procent zou gaan naar wat Total “lage koolstofenergieën” noemt.

TotalEnergies steekt 30 procent van zijn toekomstige investeringen in nieuwe koolwaterstofprojecten

Een eerste vaststelling ligt voor de hand : terwijl zelfs het Internationale Agentschap voor Energie (IAE) in zijn draaiboek van 2021 vooropstelt dat “om de neutraliteit in waterstof te bereiken, er moet verzaakt worden aan alle nieuwe olie- of gasontginningen die verder gaan dan wat reeds gepland is tot 2021”, wijdt TotalEnergies 30 procent van zijn toekomstige investeringen aan nieuwe koolwaterstofprojecten.

Deze nieuwe olieprojecten volstaan om de zogezegde klimaatambitie van Total in diskrediet te brengen. Ze zijn bijzonder problematisch, want ze hebben een levensduur van tussen de 15 en 30 jaar, en die kan nog eens verlengd worden tot 50 jaar voor de grootste olievelden.  

Anders gezegd, tenzij een voortijdige afbouw, scheppen deze nieuwe projecten ons op met de uitstoot van broeikasgassen tot in de tweede helft van de 21e eeuw.

En langs de andere kant worden sommige van deze projecten ook bekritiseerd omwille van hun neokoloniale dimensie. Het gaat hier bijvoorbeeld om het oliepijpleidingproject EACOP in Tanzania en in Oeganda, die de gedwongen verhuizing van meer dan 100.000 personen zal veroorzaken. Dit project bedreigt bovendien een van de meest verscheiden ecologische en faunarijke regio’s in de wereld.

Geen echt groene investeringen

Volgens Total zal 33 procent van zijn investeringen besteed worden aan “lage koolstofenergieën”. Maar, men kan vaststellen dat Total het in deze investeringen inderdaad heeft over windmolenenergie en zonne-energie, maar ook over biobrandstoffen, biogas, recyclage van plastiek, biopolymeren, synthetische brandstoffen, waterstof, technieken voor de afvang en het opslaan van koolstof (TCC) evenals voor de renovatie van zijn eigen gebouwen.

Deze investeringen beperken zich overigens dikwijls tot de aankoop van bedrijven en bedrijfsterreinen van reeds bestaande hernieuwbare energieën, zoals bijvoorbeeld “de aankoop van een deelname van 34 procent in Casa dos Ventos in Brazilië voor een som van 0,5 miljard dollar”. 

Het gaat hier dus niet om de bouw van nieuwe windmolens, maar om een eenvoudige financiële aankoop van activa, die enkel tot doel heeft het totale bilan van de activiteiten te verschonen en een mooi discours te leveren.

De zware verantwoordelijkheid van de media …

Eerder dan de bedrieglijke cijfers van Total mee te delen, had de RTBF er beter aan gedaan te onderlijnen hoe TotalEnergies verder meer dan 65 procent van zijn investeringen aan olie en gas besteedt. En dit terwijl we volop op weg zijn naar een opwarming van de planeet van 2,7°C en we volgens het IAE (Integrated Applications Environment) geen nieuwe olie- en gasprojecten mogen beginnen, als we klimaatneutraliteit willen bereiken.

Er bestaan politieke hefbomen om deze fossiele investeringen tegen te gaan en om hun financiering te verhinderen

Dit voorbeeld van greenwashing onderstreept meer dan ooit het belang van de media en hun sociale verantwoordelijkheid in het behandelen van zulke fundamentele uitdagingen als de klimaatopwarming. 

Maar, naast een kritiek op de berichtgeving van de media over dit gebeuren, is het ook belangrijk eraan te herinneren dat er politieke hefbomen bestaan die het mogelijk maken deze fossiele investeringen tegen te gaan. Hun financiering verhinderen zou zo hun ontplooiing kunnen inperken.

Volgens een verslag van de NGO Fairfin, hebben de banken, die in België werkzaam zijn, sinds 2021 bijna 11 miljard euro steun aan de 15 grootste fossiele multinationals toegekend. Op wereldniveau bereikte de fossiele financiering van de banken 670 miljard euro in 2022, volgens het verslag Banking to Climate Chaos van de NGO Reclaim finance.

De buitengewone winsten van deze fossiele multinationals zouden moeten belast worden en het geld geherinvesteerd in de financiering van de transitie

Op nationaal niveau zouden de buitengewone winsten van deze fossiele multinationals moeten belast worden en zouden deze belastinginkomsten moeten geherinvesteerd worden in de financiering van de transitie. We herinneren eraan dat de winsten van deze fossiele  multinationals de lucht ingeschoten zijn ten gevolge van de inval van Rusland in Oekraïne.

TotalEnergies heeft aldus 20,5 miljard winst gemaakt in 2022, dat is 28 procent meer dan in 2021. Er moet een einde komen aan de rechtstreekse en onrechtstreekse subsidies aan de fossiele energieën. In 2023 werden deze door de SPF Financies op 14,7 miljard euro geschat, enkel en alleen op federaal niveau.

…en van de burgerbewegingen

Tegenover de passiviteit en de desinformatie, herinneren de acties van Code Rouge ons dat een ambitieus klimaatbeleid dringend is indien we een einde willen stellen aan de bedrieglijke praktijken van TotalEnergies en we een werkelijke transitie willen verwezenlijken. Zolang dit niet het geval is, zal de burgerlijke ongehoorzaamheid meer dan ooit zowel een noodzakelijk als gewettigd actiemiddel blijven.

Adriano La Gioia is politiek raadgever in het Centrum Jacky Morael. Hij uit hier zijn persoonlijke overtuigingen.

Dit artikel verscheen eerder op revuepolitique.be. De vertaling is van Roos De Witte.