(Marc Vercoutere 19 oktober 2017)

Algemeen: het syndroom van Trump is een psychische afwijking die sterk verwant is aan narcisme. Wie aan deze afwijking lijdt, heeft een sterke neiging tot zelfverheerlijking wat zich uit in ongewone aanvallen op kritiek op de eigen persoon. Tegelijk gaat die persoon de eigen verwezenlijkingen verheerlijken, terwijl opmerkingen daarover gepercipieerd worden als onrechtvaardige aanvallen op de persoon in kwestie. Dit kan leiden tot vooral verbale agressie en destabiliseringsacties tegen de opponent. De creatie van een eigen realiteit versterkt de symptomen.

De symptomen:

De afwijking uit zich in de eerste plaats door sterke allergieën.

• – Allergie voor de rechtstaat: bij gerechtelijke uitspraken die niet in het kader passen van wat de persoon zelf wil, zal deze (ongemeen) hard uithalen naar justitie.  De argumenten daartoe zijn niet inhoudelijk maar vertonen steeds dezelfde patronen. Rechters, rechtbanken of het justitieel systeem tout court worden afgeschilderd als wereldvreemd, politiek gekleurd of incompetent.
• – Allergie voor de pers: wanneer de pers rapporteert over politieke daden of maatschappelijke fenomenen en daarbij kritiek dient uit te oefenen op een persoon die aan het syndroom lijdt, zal de reactie van de persoon in kwestie ongemeen hard zijn. Ook hier wordt de pers in extreme mate bestempeld als gekleurd. Er worden acties ondernomen om de pers in diskrediet te brengen. Desnoods zonder inhoudelijke argumenten maar des te meer met antwoorden die sterk op het gevoel van de mensen werken. Daardoor wordt het debat een gevoelskwestie in plaats van een intellectueel debat. Het publiek rondom wordt op deze wijze betrokken in een emotioneel debat waarbij de argumentatie geen belang meer heeft.
• – Allergie voor wetenschappelijk onderzoek. Het betreft vooral wetenschappelijk onderzoek rond maatschappelijke thema’s. Wanneer een onderzoek bepaalde beleidsmaatregelen onderuithaalt of het beleid in zijn geheel bekritiseert, zal de persoon die lijdt aan het Trumpiaans syndroom, met alle mogelijke middelen de onderzoeker(s) of het onderzoek in diskrediet proberen te brengen.

Enkele voorbeelden uit de actualiteit (om de privacy van de patiënten te respecteren worden enkel initialen gebruikt):

• – TF: politicus die onder meer actief is rond vreemdelingenbeleid in land x. Toen de rechtbank besloot dat het verboden was om een aantal vluchtelingen terug te sturen naar hun land, een beslissing op basis van internationaal recht, wegens gevaar voor hun persoon, reageerde TF op verbaal agressieve wijze. Hier dient eerst de normaal gangbare reactie te worden weergegeven: “bij niet akkoord bij een rechtelijke beslissing kan men dit uiten en eventueel in beroep gaan. Als politicus dient men wel ten allen tijden respect te tonen voor de rechtelijke macht. Dit is onder meer verzekerd door een eedaflegging bij aanvang van de termijn (legislatuur genoemd).â€

TF, die reeds enkele jaren lijdt aan het syndroom van trump, deed een verbale aanval tegen de rechtbank in kwestie door de rechtbank (al dan niet onrechtstreeks) gekleurd en incompetent te noemen. In normale omstandigheden kunnen dergelijke symptomen leiden tot verwijdering van de werkvloer. In deze is de patiënt omringt door andere patiënten en geniet bijgevolg een zekere bescherming. Wat nefast is voor verdere opvolging van een mogelijks genezingsproces.

• – Het syndroom van Trump is een ziekte die zich vooral (doch niet uitsluitend) manifesteert aan de rechterzijde van het politieke spectrum. Aanvallen op de pers zijn een bijzonder herkenbaar en hardnekkig symptoom. Vooral omdat steeds weer dezelfde reacties volgen op mededelingen van de pers. Het ontgaat de patiënt dat rapportering van zijn daden de taak is van de pers. De patiënt gaat echter een beeld creëren alsof de pers de persoon en zijn daden heeft gefabriceerd, terwijl de pers gewoon verslag uitbrengt. Dit ziet men heel sterk bij de huidige president van Amerika. BDW (uit een niet nader genoemde stad in Vlaanderen) is daar eveneens een type voorbeeld van. Pers die bijvoorbeeld van oudsher rechtse of centrumrechtse artikels publiceerde, worden zonder gedegen argumentatie afgeschilderd als links bij elke kritische noot.  Geen enkel traditioneel communicatiemiddel ontsnapt aan deze aanvallen.
• – D. is een typisch voorbeeld van wetenschap allergie. Toen een gedegen en door iedereen gewaardeerde studie verscheen over armoede, waarbij het beleid kritisch werd aangepakt, ging Z.D. frontaal in de aanval. Zowel tegen bepaalde resultaten van het onderzoek als tegen de onderzoekers zelf.

Er zijn nog heel wat andere symptomen. Mensen die lijden aan het syndroom van Trump hebben een sterke neiging tot polariseren. Dit is eigen aan deze beperking gezien de nauwe relatie met narcisme. Een sterk wij / zij denken is hierbij onvermijdelijk. De eigen acties worden sterk in de verf gezet. Kritiek daarentegen wordt steevast gezien als een vijandige reactie.

Naast deze zelfverheerlijking is het onvermijdelijk dat fouten aan de ander worden toegewezen.  Er wordt een vijandbeeld gefabriceerd. Dat dit vaak artificieel tot stand komt en elke realiteit mist kan een Trumpiaanse patiënt niet ervaren. Het heeft dan ook weinig zin om in discussie te gaan. Net zoals bij narcisten kunnen Trumpianen voor zichzelf weinig verkeerd doen. In het beste geval kunnen ze nog even relativeren, om nadien dubbel hard toe te slaan.

Er staat nog heel wat onderzoekswerk voor de boeg. Alhoewel deze ziekte al enige tijd in opmars is, is het pas met het aantreden van Trump (Amerikaans zakenman en president) dat deze geestelijke beperking onder de aandacht is gekomen.

Wel is al ontdekt dat deze ziekte bijzonder besmettelijk is. Niet op normale wijze via fysieke overdracht, maar via allerhande andere kanalen. Onder meer sociale media maken mensen bijzonder vatbaar voor deze afwijking. Sociale media zijn hierin een dubbelsnijdend zwaard. Enerzijds vind je op sociale media de symptomen terug bij een veelvoud van patiënten, aan de andere kant zorgen diezelfde media voor een verdere verspreiding.

Dat het syndroom van Trump zorgen baart is onmiskenbaar. Door de snelle toename van het aantal patiënten zitten onderzoekers met de handen in het haar. Te meer doordat de niet besmette personen permanent worden aangevallen. Met een verschil in intensiteit maar wel heel dikwijls behoorlijk verbaal agressief.

Er zijn ook heel wat neveneffecten of psychomatische aandoeningen die ofwel nauw aanleunen, of samengaan met het syndroom van Trump: etnocentrisme, aanname slachtofferrol (calimero-effect genoemd), gebrekkig schuldbesef, zwart schaap escapisme (out-group guilt syndroom), psychotisch narcistische trekken, e.a.

Tot slot heeft deze afwijking een bijzondere impact op de eeuwenoude debatcultuur. Het syndroom van Trump maakt elk debat onmogelijk. Dit leidt tot stress bij beide partijen waardoor beide partijen vatbaar worden voor debatdepressie. Op termijn kan dit leiden tot ongefundeerd uitvergrote vijandsbeelden, wat de samenleving niet ten goede komt.

Samengevat: deze aanzet is tegelijk een vraag tot diepgaand onderzoek naar het syndroom van Trump. Daarbij kan het vakgebied “politieke psychologie†een belangrijke voortrekkersrol spelen. Uiteraard in samenwerking met een aantal andere vakgebieden: psychiatrie, algemene psychologie, communicatiewetenschappen, en andere menswetenschappen. Alhoewel sommige wetenschappers beweren dat het een zichzelf oplossend syndroom is, is de bezorgdheid groot, gezien de snelle verspreiding. Vooral de collateral damage die dit syndroom veroorzaakt zou zware gevolgen kunnen hebben.