Afgelopen week raakte bekend dat een dementerende vrouw drie weken in haar appartement vertoefde met het lijk van haar overleden man.  Compleet in de war, dacht ze dat het om een pop ging.  En nog niet zo lang geleden kregen we te horen dat een andere man al twee jaar dood op zijn appartement lag. 

Alles wijst op een trend die de laatste jaren meer en meer als normaal wordt beschouwd:  vereenzaming in een afstandelijke ieder-voor-zich-maatschappij.  Het probleem zal niet wegdijnen, gezien de toenemende vergrijzing in de samenleving.  Al jaren zeggen bevoegde instanties dat men er iets aan moet doen, maar in de praktijk gebeurt er bitter weinig. 

De gebeurtenis van de afgelopen week doet vragen rijzen, hoewel een termijn van drie weken om het probleem te ontdekken nog redelijk aanvaardbaar is.  Wanneer men pas na twee jaar ontdekt dat iemand dood is, dan stel ik me daar grote vragen bij. Er ligt een lichaam dat uren in de wind stinkt door de geur van ontbinding, en de buren hebben wel ‘iets’ geroken, maar vonden het niet nodig om aandacht te trekken en uiteindelijk hulp te zoeken.  Dit los van het feit dat men zich zelfs niet eens de vraag stelt wat er met de betrokkene aan de hand is.  Waarom er helemaal geen beweging meer is.  Waarom zijn brievenbus uitpuilt met reclame, magazines en onbetaalde rekeningen?  Maar ook de verschillende maatschappijen waar betrokkene op aangesloten was, reageerden wel erg laat met te onderzoeken waarom de man geen teken van leven gaf voor wat betreft het betalen van rekeningen bijvoorbeeld.  De regel lijkt wel te zijn: met hoe meer mensen je samenwoont in een appartementsblok, hoe minder je elkaar kent. 

Toch mogen we de schuld niet enkel bij de omwonenden leggen.  In het geval van de dementerende vrouw, was het bijvoorbeeld de overleden man die zijn kinderen niet meer binnenliet in zijn appartement, uit schaamte voor de ziekte van zijn vrouw.  En ook contact met de buren onderhouden was er nauwelijks bij, wellicht om diezelfde reden.  Ze leefden een teruggetrokken bestaan.  Dementie is een vreselijke geestesaandoening, maar de samenleving moet eindelijk eens van het idee af dat ziektes moeten weggestoken worden.  De tijd van het krijgen van een ziekte en door de samenleving te moeten worden beschouwd als ‘afvallige’ is voorbij.  Niemand wordt er -maatschappelijk gezien- beter van als men kanker, aids of dementie krijgt en men dat verhaal binnenskamers houdt.  Men wordt net sterker door het verhaal naar buiten te brengen, en zo van de steun van mensen te kunnen genieten.  Ziektes hoeven geen taboe meer te zijn.  Maar het is vooral de oudere generatie die het met dat idee nogal moeilijk lijkt te hebben. 

Deze gevallen van een eenzame dood, illustreren de moeilijkheden in het leggen van sociale contacten:  het moet altijd van twee kanten komen.  Buren kunnen elkaar tegenkomen en elkaar een gelukkig Nieuwjaar wensen, maar als het bij die twee woorden blijft, kun je dat moeilijk sociaal contact noemen.  Je kan niemand verplichten zijn levensverhaal uit de doeken te doen, maar gewoon af en toe eens vragen hoe het met iemand gaat en vertellen waar je mee bezig bent, versterkt onbewust de sociale controle en vraagt niet veel moeite.  Wie sociale contacten legt, voelt zich altijd beter.  Maar het mag natuurlijk ook niet de bedoeling zijn dat iemand zich plotseling elke dag met je leven komt bemoeien.  Iemand die voortdurend aan het raam staat te kijken om te controleren of je nog steeds naar de winkel gaat, of je de vuilzakken nog buiten zet, iemand die wil weten wie er af en toe bij je op bezoek komt.  Teveel controle is ook niet goed. 

Men zou er dus goed aan doen om de gulden middenweg te zoeken:  niet sterven door vereenzaming, maar ook niet ‘psychologisch’ sterven omdat iedereen zich met je leven bemoeit.  Een nieuwe vraag dient zich aan:  kunnen deze mensen dat zelf, of moeten ze daarbij geholpen worden?  Bouwen aan een warme samenleving: er is nog werk aan de winkel.