Wat vooraf ging
In juli 2010 dienden 5 Antwerpenaars een bezwaarschrift in tegen de geplande sloop van de historische loodsen en kap 163 lindebomen ter hoogte van de kaaien aan de wijk Sint Andries. Wij en het Beschermcomité Cultureel Erfgoed haalden daarmee uitgebreid de pers, maar in Gazet van Antwerpen verscheen een ad hominem opinie van journalist Lex Moolenaar getiteld “Brief aan hen die overal tegen zijn.” Lex Moolenaars opinie stuitte op kritiek in de vorm van lezersreacties, o.a. van Ivan Derycke, mede ondertekenaar van het bezwaarschrift, maar deze lezersreacties zijn ondertussen weggehaald van onder Moolenaars opinie die nog steeds op de site van Gazet van Antwerpen staat.
Dat dit niet van democratische dialoog getuigt, hoeft niet verder aangetoond. Verder is het niet de eerste keer dat Gazet van Antwerpen negatief schrijft over het Beschermcomité Cultureel Erfgoed, want we werden al eerder beticht van conservatisme toen we ons voor het bedreigde historische Stadspark van Antwerpen inzetten. Onderstaand is de brief die ik schreef als weerwoord op de opinie van Lex Moolenaar. Maar op de vraag twee weken geleden om dit weerwoord te publiceren in Gazet van Antwerpen bleef het stil…
Weerwoord van Bea Hanssen op Lex Moolenaars “Brief aan hen die overal tegen zijn,” Gazet van Antwerpen. Met een kritiek op de dijk die aangelegd wordt ter hoogte van Sint Andries, en een pleidooi voor mobiele waterkering.
“Twee jaar geleden beslistte het stadsbestuur het boomrijke Stadspark door een hedendaags ontwerper volledig te laten heraanleggen, naar het model van Park Spoor Noord, en tegen een kostenplaatje van 2,5 miljoen euro. Weelderige bomen in dit historische Engelse wandelpark zouden moeten wijken om plaats te maken voor evenementen. Het Beschermcomité Cultureel Erfgoed Antwerpen werd in het leven geroepen om het park te redden. Zoals indertijd gewone burgers het nu zo geprezen Centraal Station van de sloop redden, zo konden wij door onze inzet het Stadspark vrijwaren, want het werd als erfgoed erkend. Schepen Ludo van Campenhout vertelde ons achteraf dat het stadsbestuur niet beseft had hoezeer de Antwerpenaars van het Stadspark hielden. Graag hadden we het hierbij gelaten, maar toen beslistten burgemeester en schepenen het populaire scheepvaartmuseum in het Steen te sluiten, het Steen aan derden te verhuren, mogelijk aan Plopsaland (zo stond er in de Standaard), om er een kinderkasteel van te maken. Uit een GVA poll bleek dat niet minder dan 91 procent onze kritiek op het Steen kinderkasteel steunde. Maak van het Steen een archeologisch museum, stelden we voor, want er liggen duizenden archeologische vondsten in de donkerte van de depots. “Er komt in Antwerpen geen archeologisch museum,” poneerde Schepen Philip Heylen.” “Zeg, wat hebben jullie eigenlijk tegen kinderen?” vroeg een ander prominent lid van het stadsbestuur ons.
Enkele weken geleden, dan, noemde het stadsbestuur op ATV de 163 lindebomen en historische hangars aan de kaaien ter hoogte van Sint Andries “obstakels,” “barrières” die in de weg stonden. We richtten een facebook groep op voor de hangars en kregen ook de steun van zowat 72 procent van de deelnemers aan een GVA poll. We stuurden een bezwaarschrift aan het stadsbestuur (dat op de blog van het beschermcomité te lezen is), met de vraag anders en creatiever na te denken over het weinige groen in de buurt en het belangrijk historisch maritiem erfgoed aan de kaaien. Waarom het weinige volgroeide groen in deze buurt en de hangars niet elders creatief inzetten, i. p. v. te kappen en ons aller maritiem erfgoed als ordinair “oud ijzer” te slopen? De stad beroept zich graag op de inspraakronde n. a. v. de heraanleg van de kaaien, maar al voor die inspraakronde van start ging bestempelden woordvoerders van het stadsbestuur delen van ons maritiem erfgoed als lastige obstakels, die in de weg stonden, en leek hun lot al bezegeld. Nochtans doen de hangars nu dienst tijdens de Zomer van Antwerpen en voor filmvertoningen. Voor een circustent zal er wel plaats zijn op de heraangelegde kaaien, zo tonen simulatiefoto’s, maar niet voor de drie historische hangars aan Sint Andries. En als het zo is dat de hangars niet volledig op het nieuwe dijklichaam aan St Andries passen, waarom ze dan niet elders ten dele integreren, bv. in de horeca gebouwen die het stadsbestuur sowieso op de kaaien wil bouwen. Waarom precies nu het historische decor van de Scheldekaaien drastisch veranderen, terwijl het Red Star Line Museum Amerikanen moet aantrekken wier voorouders met dit schip naar Amerika emigreerden? Is ons erfgoed “ouwe brol”, een obstakel, dat in de weg staat van stadsvernieuwing? En zullen bomen in de weg staan van de toekomstige evenementen die men op de kaaien wil organizeren?
In de opinie van GVA journalist Lex Moolenaar, “Brief aan hen die tegen alles zijn”, staat te lezen dat de historische loodsen inderdaad maar wat “verroeste hangars” zijn. Dat vele Antwerpenaars het niet met hem eens zijn, bewijst onze snelgroeiende facebook groep voor de drie historische hangars. (De facebook groep telt nu al meer leden dan het relatief gering aantal Antwerpenaars, zo’n 850tal, dat aan de bevragingen van de stad over de kaaien deelnam). In dezelfde opinie worden we voorts afgeschilderd als een klein “clubje” van mensen “dat wars is van elke vorm van stadsvernieuwing.” Ook toen we ons voor het Stadspark inzetten, werden we door een GVA journalist onterecht als “conservatief” afgeschilderd, als een ouderwetse groepje dat nodeloos op de rem ging staan. Nochtans zijn wij gewone alledaagse burgers, die zich positief en constructief inzetten voor hun stad, en wier mening gedragen wordt door grote segmenten van de Antwerpse bevolking. Fiere Sinjoren, die, helemaal niet tegen vooruitgang en stadsvernieuwing zijn, maar die zich aansluiten bij de Voka rede van Antwerps modeontwerper Dries van Nooten. Van Nooten stelde dat hij “bezorgd is om wat er gebeurt met de stad, met ons erfgoed, met de charme en authenticiteit. Ik heb niets tegen vernieuwing, integendeel, maar veel karakter verdwijnt om vervangen te worden door oppervlakkige spektakelarchitectuur.” “Maar mensen toch, Antwerpen is toch geen museum, Antwerpen moet vooruit, Antwerpen moet leven. Antwerpen is toch niet Bokrijk” wordt er dan gelachen. Zij die lachen vergeten daarbij dat een groot aantal prachtige erfgoed huizen uit de Vleeshuis buurt al een hele tijd in Bokrijk staan. Daarbij mogen we nog van geluk spreken dat ze nog overeind staan, want de Hippodroom, de Entrepot, het Noord- en Zuidstation, het historische Astridplein, de Compagnie Maritime Belge op de Meir (en we vergeten beslist nog een hele reeks andere gebouwen of monumenten), zijn allemaal gesloopt in naam van de “vooruitgang.” Als dit het beeld van vooruitgang is, hoe komt het dan dat hedendaagse, vooruitziende grootsteden in ons omringende landen blijkbaar beter met erfgoed en groen weten om te gaan? En dat het scheppen van leefruimte voor de toenemende bevolking in die landen niet gelijk is aan betonificatie en het volbouwen van bijna elke perceel beschikbare grond? Waarom in Antwerpen niet naar een beter evenwicht zoeken tussen erfgoed, groen en stadsvernieuwing: waarom het verleden niet beter integreren in stadsvernieuwing met het oog op de toekomst?
Wij geloven dat de burgers van Antwerpen het recht hebben om kritische vragen te blijven stellen aan het stadsbestuur en om meer inspraak te dingen. De steun die we krijgen van gewone Antwerpenaars toont dat vele Antwerpenaars ons gelijk geven en dat we vaak verwoorden wat Antwerpenaars denken. Zijn we verbaasd dat we bij gevestigde waarden op tegenstand en in enkele gevallen zelfs op gesmaal stuiten? Eigenlijk niet, al zouden we wensen dat het anders was. Toch kunnen we niet nalaten kritische vragen te stellen bij een aantal beslissingen die door onze beleidsmakers genomen worden. Daarom sluiten we af met volgende bedenkingen. Vanzelfsprekend steunen we volledig en volmondig de verbetering van de waterkering aan de Scheldekaaien. Die is inderdaad noodzakelijk “als we met z’n allen straks niet willen verzuipen in het Scheldewater.” Maar waarom, vragen we ons af, kiezen landen als Nederland en Duitsland in de bestrijding van toekomstige wateroverlast en overstromingen voor de laatste nieuwe technologische snufjes, t.t.z. een mobiele waterkeringsmuur, terwijl Antwerpenaars ter hoogte van Sint Andries een uitvinding uit de Middeleeuwen krijgen, t.t.z., een dijk? Het Rotterdamse ontwerpbureau West 8, dat aan de wedstrijd voor de heraanleg Scheldekaaien deelnam, stelde nochtans deze allermodernste mobiele waterkering voor, omdat zo “essentiële perspectieven vanuit de binnenstad op de Schelde” bewaard zouden blijven. Toch koos de stad voor een zichtbelemmerende dijk ter hoogte van Sint Andries, terwijl dit soort van obstakels niet te zien zijn in de binnenstad van havensteden als London, Keulen en andere buitenlandse grootsteden die evenzeer aan waterkering doen. En, tot slot, hoe komt het dat er voorlopig enkel een dijk komt aan rechteroever? Wat met de bewoners op linkeroever bij overstromingen?”
Bea Hanssen
Steungroep voor de hangars en de 163 lindebomen op Facebook:
Volledig bezwaarschrift over de hangars en 163 lindebomen te lezen op de blog van het Beschermcomité Cultureel Erfgoed Antwerpen:
?
