Bijna dertig jaar is ernaar gezocht: het wapen dat de Zweedse premier Olof Palme van het leven beroofde. Nu hoopt de populaire thrillerschrijver Leif GW Persson beet te hebben. Vorige week nam hij een revolver in ontvangst waarmee een kogel is afgevuurd die overeenkomsten vertoont met het projectiel dat Palme doodde. Is dit het moordwapen? Forensisch onderzoek moet uitsluitsel bieden. Bij een positief resultaat kennen we wellicht de dader. Hoop doet leven, maar is de hoop gerechtvaardigd?

De moord op Palme, premier van Zweden van 1969 tot 1976 en van 1982 tot aan zijn dood, is met recht de Europese Kennedy-moord genoemd. Palme, geliefd bij links en gehaat door rechts, nam nooit een blad voor de mond. Aan motieven voor de moord ontbrak het niet, maar de dader is nooit gepakt. Geruchten zijn er zat, dat wel. Zuid-Afrika, de CIA, de Zweedse wapenfabrikant Bofors, Stay Behind-netwerken, de PKK, extremistische politieagenten, een eenzame gek…. Over de moord doen minstens zo veel theorieën de ronde dan over de Bende van Nijvel.

Nog een parallel met de Bende van Nijvel: de politie bakte er niets van. In 1989 werd de alcoholische draaideurcrimineel Christer Pettersson tot levenslang veroordeeld. Drie maanden later sprak het gerechtshof hem in hoger beroep vrij. Er was nauwelijks bewijsmateriaal, en wat er was, bleek door overijverige speurneuzen gemanipuleerd. De Zweden zoeken formeel nog steeds naar de dader, maar de hoop dat ze hem vatten is gaandeweg vervlogen.Tot nu.

Sterk genoeg voor een kogelvrij vest

Olof Palme werd op vrijdagavond 28 februari 1986 in Stockholm doodgeschoten toen hij met zijn vrouw Lisbeth na een bezoekje aan de cinema naar huis wandelde. De dader stond hem op een straathoek op te wachten. Er was geen lijfwacht in de buurt, want Palme had een hekel aan security in zijn vrije tijd. De enige materiële sporen waren twee kogels. De eerste doodde Palme, de tweede schampte langs de rug van zijn vrouw.

De kogels bleken van het merk Winchester-Western en waren voorzien van een koperen mantel. Sterk genoeg om een kogelvrij vest te doorzeven: Palme was al dood voor zijn hoofd de grond raakte. Volgens de speurders schoot de moordenaar met een Smith & Wesson .357 Magnum, een ouderwets lompe revolver die destijds onder Zweedse wedstrijdschutters geliefd was. De politie heeft verwoed gezocht naar het wapen. Zonder resultaat.

De kogel van Leif GW Persson

Leif GW Persson hoopt nu een doorbraak te forceren. De bekende schrijver en criminoloog is in eigen land een halve heilige. Hij heeft zijn eigen misdaadprogramma op de Zweedse staatszender en er kan geen koe worden gestolen of de kranten vragen hem wie het gedaan heeft. De dikbuikige kruising tussen Catweazle en Maigret prijkt met zijn houthakkershemd zowat dagelijks op de voorpagina van de Zweedse boulevardbladen.

Twee jaar geleden kreeg Persson een kogel opgestuurd. Er zat een brief bij, maar geen naam van een afzender. Hij stuurde het projectiel naar het forensisch laboratorium. Die onderzocht de kogel twee jaar later. U leest het goed: twee jaar. In Zweden, het land van de gelijkheid, kan ook de moord op een premier niet op voorrang rekenen. Het sukkeldrafje waarin de Zweedse politiediensten werken speelt het onderzoek al drie decennia parten.

Vorige maand meldde “Leif GW” dat sporen op de toegestuurde kogel “bepaalde overeenkomsten” vertoonden met de Winchester-Western die Palme vermoordde. Dit kon erop duiden dat ze met hetzelfde wapen waren afgevuurd. Persson riep de afzender op weer contact op te nemen en beloofde de tipgever anonimiteit bij inlevering van de revolver. Als het om het moordwapen ging, zou hij of zij een beloning mogen verwachten van 10 miljoen Zweedse kronen (bijna 1,1 miljoen euro). Bij een veroordeling nog eens 40 miljoen extra.

Tijd voor een proefschot

De afzender had daar schijnbaar wel oren naar. Ruim een week geleden kon Persson de revolver ophalen. Dat gebeurde in Göteborg, schreef GW’s lijfblad Expressen. Het forensisch laboratorium gaat nu met deze revolver een proefschot lossen met Winchester-Westerns die identiek zijn aan de moordkogel. Dat zou dit keer geen twee jaar duren, maar slechts een paar weken, denkt Persson te weten. Soms heeft de moord op een premier toch prioriteit. Bijvoorbeeld als de dertigste verjaardag van het slechtste politieonderzoek in de Zweedse geschiedenis eraankomt.

De openbare aanklager Kerstin Skarp, leidster van het onderzoek sinds 1997, geeft geen commentaar. Wat niets zegt: ze geeft al sinds 1997 nergens commentaar op. Expressen en Leif GW Persson zijn natuurlijk in hun nopjes met deze onverwachte wending. Maar een speurder van vroeger heeft de feestvreugde al gedempt. Ingemar Krusell, jarenlang een kopstuk in het onderzoeksteam, zegt dat de moordkogels in een beroerde staat zijn. Het zal moeilijk zijn om ze aan een wapen te koppelen, voorspelt Krusell.

Wordt de moord op Palme opgelost?

Het wordt wellicht een vraagstuk van waarschijnlijkheid. Maar als er meer dan vijftig procent kans is dat de revolver van Persson het moordwapen is, wordt het toch interessant om te weten waar het ding vandaan komt.

Even interessant is de vraag wat voor merk revolver het is en welk serienummer het wapen heeft. De politie heeft ooit alle vijfhonderd Smith & Wessons onderzocht die zich in februari 1986 legaal in de regio Stockholm bevonden. Behalve één: de revolver van een gefrustreerde beursspeculant die een spuughekel had aan Palme. Hij stond tevens bekend als een bekwaam wedstrijdschutter. Hij beweerde zijn Smith & Wesson in 1992 aan een drugsdealer te hebben verkocht. Als het nu om dat wapen gaat, is er een ander probleem: de man is intussen dood. Wordt vervolgd, zeggen ze dan.