Vlak na de G20-top van half november in Rio werd president Macron door een Haïtiaanse journalist ondervraagd over de verantwoordelijkheid van Frankrijk voor de beproeving waaronder de Haïtiaanse natie heeft geleden. Zijn spontaan antwoord verbijsterde: “Eerlijk gezegd waren het de Haïtianen die Haïti hebben vermoord, door drugshandel toe te staan. En de premier was geweldig, maar ze ontsloegen hem! (…) En ik kan hem niet vervangen. De Haïtianen zijn compleet dom.”

Macron verwees daarmee naar het ontslag van regeringsleider Garry Conille op 10 november, die vijf maanden eerder op die post was benoemd door de Haïtiaanse Presidentiële Overgangsraad (CPT).

De Haïtiaanse regering noemde de uitspraken van Macron onaanvaardbaar en minister van Buitenlandse Zaken Jean-Victor Harvel Jean Baptiste ontbood de Franse ambassadeur in Port-au-Prince om “de verontwaardiging van de Overgangsraad” over te brengen over wat hij beschouwt als “een onvriendelijk en ongepast gebaar dat rechtgezet moet worden”.

De Franse ambassadeur noemde in zijn antwoord de uitspraken “ongelukkige opmerkingen”.

Franse media al even koloniaal

Schaamteloze inmenging in de interne aangelegenheden van een soevereine staat wordt zo simpelweg gereduceerd tot een ongelukkige opmerking of een taalkundig misverstand. Ook in de Franse media. Le Figaro had het over een “polemische exit”, Le Point kwam met de titel “Emmanuel Macron ongelukkig over Haïti”, TV5 Monde omschrijft Macron’s beledigingen als “harde woorden richting de autoriteiten”, enzovoort.

Al deze media durven het niet aan om de opmerkingen van Emmanuel Macron te benoemen als wat ze zijn: een schaamteloze inmenging in de interne aangelegenheden van een politiek onafhankelijke staat en ideologisch een uiting van koloniale minachting.

Stel je voor dat een staatshoofd van een zuidelijk land in verband met de Gilets Jaunes-beweging of de ontbinding van de Assemblée Nationale verklaart dat de Franse regering “volslagen idioot” is.

Staaltjes neokolonialisme

Dit is niet de eerste keer dat Emmanuel Macron zich bezondigt aan dit soort opmerkingen, die zo niet kolonialistisch dan toch op zijn minst paternalistisch zijn en een nostalgie naar het imperium verraden.

Tijdens een conferentie in Burkina Faso in november 2017 vernederde president Macron ook al zijn Burkinese tegenhanger over stroomstoringen door te zeggen: “Ik wil me niet bezighouden met de elektriciteit aan de universiteiten in Burkina Faso! Dat is de taak van de president”. Toen die de zaal verliet, voegde Macron eraan toe: “Hij is weg, hij gaat de airco repareren. Dat hij maar wegblijft!”

In september 2021 verwees de Franse president naar het huidige Algerije van “een politiek-militair systeem gebouwd op geheugenverlies”. Op de Francofonie-top in november 2022 deed hij Afrikaanse kritiek op het Franse buitenlands beleid af als “niets meer dan een emotionele reactie en een terugkeer naar koloniale onderdrukking”.

Dat dergelijke opvattingen blijven terugkomen zegt veel over de invloed van vijf eeuwen slavernij, kolonisatie en neokolonialisme op de politieke verbeelding van een aanzienlijk deel van de Franse politieke elite en over de paternalistische en kolonialistische relatie met de voormalige geknechte en gekoloniseerde landen en volkeren.

Franse verantwoordelijkheid voor tragedie van Haïti

De opmerkingen van Emmanuel Macron zijn des te onaanvaardbaarder omdat de Franse staat ontegenzeggelijk al eeuwenlang betrokken is bij de tragische situatie van het Haïtiaanse volk.

Haïti was het land dat een van de eerste en belangrijkste overwinnende opstanden kende tegen de slavernij en het Franse kolonialisme. Die leidden tot de oprichting van de eerste onafhankelijke zwarte republiek in 1804.

Amper twintig jaar na deze onafhankelijkheid belegerde Frankrijk de jonge republiek met militaire middelen en dwong haar een schuld van 150 miljoen francs te accepteren, een duizelingwekkend bedrag voor die tijd en gelijk aan tien jaar belastinginkomsten.

Een van de voorwaarden om de belegering van het Franse leger op te heffen was de verplichting om te lenen van Franse banken om de schuld terug te betalen. Veel historici noemde deze schuld “een dubbele schuld”. Over de bedragen die van de Haïtiaanse staat zijn afgeperst, zegt de New York Times: “Betalingen aan Frankrijk hebben Haïti tussen 21 en 115 miljard dollar gekost aan verloren economische groei […] een schuldenspiraal die het land al meer dan een eeuw verlamt”.

Haïti was het land dat een van de eerste en belangrijkste overwinnende opstanden kende tegen de slavernij en het Franse kolonialisme

Moeten we de Franse president er ook aan herinneren dat in 1880 de Haïtiaanse regering met een te hoge schuldenlast gedwongen werd in te stemmen met de oprichting van een “nationale bank van Haïti”, die alleen in naam nationaal was, zoals de New York Times uitlegt: “Deze bank, die wordt bestuurd door een in Parijs gevestigde raad van bestuur, is opgericht […] door een Franse bank, de Crédit industriel et commercial, of CIC, en genereert enorme winsten voor haar aandeelhouders in Frankrijk. CIC controleert de staatskas van Haïti – de regering kan geen geld storten of opnemen zonder commissie te betalen.”

Deze zelfde bank werd in 1910 geopend voor nieuwe Amerikaanse investeerders, die uiteindelijk het beheer overnamen. Voor het Haïtiaanse volk ging de beproeving door: “In 1910 verstrekte de bank een nieuwe lening aan de Haïtiaanse regering, onder draconische voorwaarden. In 1911 werd voor elke drie dollar die werd geïnd uit belastingen op koffie, de belangrijkste bron van inkomsten van het land, 2,53 dollar gebruikt om de lening terug te betalen”.

Lange reeks diefstallen en andere misdaden tegen bevolking Haïti

De rest van de beproeving van het Haïtiaanse volk is welbekend.

1) de diefstal door een groep Amerikaanse mariniers van 500.000 dollar die in december 1914 op een Amerikaanse bank was gestort
2) de Amerikaanse invasie van het eiland in de zomer van 1915 om de betaling van de leningstranches te garanderen: “In tien jaar tijd ging een kwart van de totale inkomsten van Haïti naar de aflossing van schulden die gecontroleerd werden door de National City Bank”. De bezetting eindigde pas in 1934 vanwege de opstand van het Haïtiaanse volk, maar Haïti was nog steeds verplicht om de onrechtvaardige schuld terug te betalen, die pas in 1947 eindigde.
3) Een decennium later begon het bewind van dictator François Duvalier met steun van de Verenigde Staten. Hij werd opgevolgd door zijn zoon, die in 1986 door een volksopstand ten val werd gebracht.

De inmenging van de Verenigde Staten en Frankrijk stopte echter niet, tot voor het laatst met de afzetting van president Aristide in 2004, die een misdaad had begaan door van Frankrijk de terugbetaling te eisen van een onrechtvaardige schuld die werd geschat op 21 miljard 685 miljoen honderdvijfendertigduizend 571 dollar en 48 cent.

Haïti staat virtueel onder curatele van de zogenaamde Core Group

Sindsdien staat Haïti virtueel onder curatele van de zogenaamde Core Group, bestaande uit ambassadeurs van Brazilië, Canada, Frankrijk, Duitsland, de Europese Unie, Spanje, de Verenigde Staten en een speciale vertegenwoordiger van de Verenigde Naties. Deze bemoeizuchtige groep, die wordt afgewezen door de Haïtiaanse burgermaatschappij, haar organisaties, vakbonden en verenigingen, is de echte besluitvormende macht in Haïti.

In een dergelijke context zijn de schandalige opmerkingen van Macron niet alleen een indicatie van de intussen bewezen herkolonisatie van de Republiek Haïti door de westerse mogendheden, maar ook van de ontkenning van de historische rol van Frankrijk in de tragedie waaronder het Haïtiaanse volk heeft geleden.

De eisen van het volk in Haïti – terugbetaling van de onrechtmatige Franse schuld, terugbetaling door de westerse landen van de ecologische schuld die is ontstaan door decennia van extroverte landbouw en ontbossing om de westerse schuldeisers te betalen, en de volledige terugtrekking van de Core Group – zijn niet alleen legitiem maar absoluut noodzakelijk als het Haïtiaanse volk eindelijk een einde wil zien komen aan hun beproeving.

Het is deze concrete realiteit die door de paternalistische en koloniale visie en retoriek van Emmanuel Macron wordt gemaskeerd.

Om meer te weten te komen

– Eric Nagourney, 6 infos à retenir sur les réparations versées par Haïti à la France, New York Times, 20 mei 2022

– Yves Engler, Le rôle pervers du Canada dans le “Core Group” sur Haïti, Le journal des alternatives, 22 oktober 2021