Roger Housen, kolonel buiten dienst en defensiespecialist vindt dat defensie en parlement tekort zijn geschoten in het dossier van de al te dure legeraankopen (De Morgen, 5 mei 2025). Hij heeft een voorstel:

“De tijd is gekomen om een speciaal, van politiek en leger onafhankelijk orgaan op te richten, een soort van militaire auditcommissie, die als waakhond kan fungeren en als taak heeft het parlement te adviseren en de politiek te informeren over militaire programma’s”.

Andermaal een Vast Comité van Toezicht L (Landsverdediging), zoals de bestaande Comités P (Politie) en I (Inlichtingendiensten), de permanente waakhonden van het Parlement? Het probleem is heel wat groter en het zit ook heel wat dieper.

Oligarchie

De Belgische Grondwet stelt dat alle machten uitgaan van de Natie (Artikel. 33). De Natie, dat zijn wij met zijn allen, de gehele en ondeelbare natie. Omdat wij het niet samen kunnen doen wordt de constituerende macht (= de macht die de grondwet maakt) via vertegenwoordigers uitgeoefend.

Recente wetten hebben evenwel dit principe ondermijnd. Door de wet op de partijfinanciering ging het geld en de ermee samenhangende macht naar de politbureaus, de enkelingen in de partijbesturen, met als voornaamste persoon de voorzitter.

Het strafrechtelijk beleid werd aan de rechters onttrokken en aan één persoon, enkel aan de justitieminister gegeven. Het openbaar ministerie, dat de Natie vertegenwoordigt bij de opsporing en de vervolging van misdrijven, werd onder een versterkt ministerieel gezag geplaatst.

Door de afkoopwet werd vooreerst de rechter volkomen opzijgezet. Na de afkeuring door het Grondwettelijk Hof bleef de behandeling voor de rechter met gesloten deuren, zonder waarborg van openbare afhandeling.

Bouwpromotoren mogen hun gang gaan met de ‘appartementisering’ van Vlaanderen. Ondanks het feit dat Vlaanderen een enorm mobiliteitsprobleem heeft en dat er overal files staan mogen de havenbazen de containercapaciteit verdubbelen zodat de Oosterweelwerken een maat voor niets worden.

Hoewel Vlaanderen vergiftigd is door de PFOS van 3M bouwt Ineos in wat de grootste Europese chemiecluster moet worden een nieuwe ethaankraker om polluerend schaliegas te verwerken.

In navolging van Poetin en Trump is ook ons land een oligarchie geworden. De macht ligt niet meer bij de Natie maar bij een kleine groep mensen die behoren tot een bevoorrechte klasse of stand.

Toezicht

Om machtsconcentratie te beletten werd de macht van de staat in drie delen gesneden en hebben de wetgevende en de rechterlijke macht een toezichtsfunctie op de uitvoerende macht (de regering).

Alle parlementaire onderzoeken hebben echter aangetoond dat het toezicht door de wetgever volkomen werd geneutraliseerd. In de besluitvorming werden alle vaststellingen afgezwakt of onder de mat geveegd.

Het lege begrip ‘disfunctie’ vervangt nu de fout of nalatigheid. Ministeriële verantwoordelijkheid werd vervangen door niet toewijsbare ‘collectieve beslissingen’. Een poging om door de oprichting van Vaste Comités van Toezicht een permanent toezicht van de wetgever te versterken mislukte.

Ondanks de voornaamste reden waarom die Comités werden opgericht, de vaststelling van ernstige disfuncties in het Bendeonderzoek, bleef het Bendedossier buiten het werkterrein van deze comités.

Ook de rechterlijke macht werd aangetast. Straffen onder de vijf jaar worden niet uitgevoerd of vervangen door thuiszitten met een enkelband. Veroordelingen van de staat, zoals de meer dan 7000 veroordelingen wegens gebrek aan menswaardige opvang van asielzoekers, kennen hetzelfde gevolg.

Bestuurlijke uitspraken als deze van de Raad van State eveneens. Zoals milieuadvocate Isabelle Larmusseau het kernachtig uitdrukte is:

“Onze eigen overheid is nog crimineler dan 3M (de PFOS-vervuiler). Zo werkt dat bij ons. Dat is onze publieke moraal. Een relativeringszin die nu tegen zijn grenzen aanbotst. Het moment is gekomen dat we een voorbeeld moeten nemen aan Nederland, want het absolute dieptepunt is nu wel bereikt.”

Privébelang

De oorzaak van de oligarchie, de voorrang van het privébelang op het algemene, is dus ook in defensiedossiers goed te merken.

“Beslissingen over militaire behoeften worden niet zelden genomen in een egoïstisch compromis tussen diegenen die wapens kopen en zij die ze verkopen. We zien hier een werkelijk opmerkelijke omkering van ons politiek systeem: defensie en de bedrijven die haar bevoorraden geven beslissingen vorm en laten regering en parlement de voorgekauwde besluiten valideren.”

“Het publiek accepteert wat er wordt besloten en betaalt de rekening. De drie-eenheid van legertop, krijgsmacht en wapenindustrie vormt een formidabele macht waartegen regering en parlement slecht zijn opgewassen “, aldus Roger Housen.

Oud zeer

In zijn afscheidsrede aan de Natie gaf de VS-president generaal Eisenhower de wereld een verrassende waarschuwing. Hij zei:

“In de regeringsraden moeten we waakzaam zijn voor het verkrijgen van ongerechtvaardigde invloed, gezocht of ongezocht, door het militair-industriële complex. Het potentieel voor de rampzalige opkomst van misplaatste macht bestaat en zal blijven bestaan. We mogen het gewicht van deze combinatie nooit onze vrijheden of democratische processen in gevaar laten brengen.”

“We moeten niets als vanzelfsprekend beschouwen. Alleen een waakzame en goed geïnformeerde burgerij kan het enorme industriële en militaire verdedigingsapparaat afdwingen tot een goede afstemming van onze vreedzame methoden en doelen, zodat veiligheid en vrijheid samen kunnen floreren”.

In zijn speech als president-elect eind 2008 zegde Obama wat er intussen verkeerd was gelopen en wat er moet aan gedaan worden om het weer goed te krijgen: “Wij moeten onze instituties aanpassen om met die dreiging om te gaan. Maar wij moeten dat doen met een blijvend geloof in de rechtsregels en in het behoorlijk proces, in checks and balances en in verantwoording”.

Democratische controle

Housen heeft nogmaals groot gelijk: “Politiek moet altijd het primaat hebben, dat vereist de Grondwet. Ministers hebben de plicht om te luisteren naar, maar niet noodzakelijkerwijs in te stemmen met hun militaire adviseurs. Alle ambtenaren – in of buiten uniform – moeten in dezelfde mate onderworpen zijn aan democratische controle”.

Net zoals dat onder Poetin en Trump gebeurt is ook de democratische controle bij ons zo goed als verdwenen. Een nieuw Comité zal dat evenwel niet oplossen. Het ligt aan ons allen: verontwaardiging is niet voldoende. Er moet ook wat gebeuren om het te wijzigen.

Handhaving

Er is geen tekort aan regelgeving, noch aan instituten om ze af te dwingen. Probleem is evenwel dat er geen handhaving meer voor is.

“Alle tenlasteleggingen in het onderzoek naar de teloorgang van Fortis, nu bijna 12 jaar geleden, zijn verjaard. In dat dossier had de onderzoeksrechter zeven ex-bestuurders van de Fortis-groep en Fortis-bank in verdenking gesteld omdat zij de beleggers onvoldoende zouden geïnformeerd hebben, maar het parket had de buitenvervolgingstelling gevraagd” (Het Laatste Nieuws, 4 september 2020).

Het Waals parlementair onderzoek over Publifin toonde hoe de graaicultuur in de politiek had toegeslagen. Wat gebeurde er met het verslag aan de procureur waarin alle aanwijzingen van misdrijven werden opgesomd? De hoofdbetrokkene mocht zijn schuld en boete afkopen, wellicht met het geld dat hij illegaal had bekomen.

Jeroen Piqueur, hoofdfiguur in het Optima-schandaal werd, 40 jaar geleden reeds vervolgd voor het beleggingsschandaal in de affaire-Parisis. In november 1992 volgde een faillissement. Omdat de feiten verjaard waren werd Piqueur in 2001 buiten vervolging gesteld. Daardoor kon hij opnieuw beginnen.

Samen aan de feestdis (Apache, 4:15):

“De beschuldigingen die er opdoken, komen ook bij Optima terug: schimmige constructies via buitenlandse schermvennootschappen en ongewoon hoge commissielonen die naar allerlei tussenpersonen vloeiden.”

Piqueur moet zich dan weer verantwoorden voor valse stukken om een interim-dividend van 4 miljoen uit Optima Bank te kunnen halen, toen de toezichthouder verboden had nog meer geld uit de bank te halen. Piqueur liet zich ook maandelijks 31.000 euro uitbetalen via excessieve consultancyvergoedingen en ging ook daarmee tegen de Nationale Bank in.

Daarnaast haalde ook de holding Optima Group bovenmatige bedragen uit de bank. Dat leidde tot een vertrouwensbreuk met de toezichthouder die Optima Bank onder verhoogd toezicht plaatste en uiteindelijk Piqueur en zijn medewerkers kortwiekte.” ‘Uiteindelijk’ is de juiste omschrijving.

Een ander middel om vastgestelde feiten te ontlopen is het dossier te laten seponeren. Dat gebeurde met een even ophefmakend dossier waarover Apache een artikelenreeks maakte waarin facts and figures werden aangegeven, wat herhaald werd door het boek De vrienden van het vastgoed.

Binnen de korstte keren werd het dossier door de procureur te Antwerpen zonder gevolg gerangschikt. Paul Gheysens, die vanuit het niets een groep uitbouwde die eind 2023 een balans van bijna 3 miljard euro had , verscheen samen met de Antwerpse burgemeester op het balkon bij het behalen van de titel van de voetbalclub waarvan hij geldschieter en voorzitter is.

Intussen heeft hij zijn belangrijkste Russische actief, een grote logistieke site in de regio Moskou verkocht aan kopstukken uit de Russische vastgoedwereld. Ook zijn wolkenkrabber de Warsaw UNIT in het centrum van de Poolse hoofdstad Warschau moest hij verkopen om zijn schulden te kunnen aanzuiveren.

In België moet Gheysens op 14 juni een obligatieschuld van 80,1 miljoen euro terugbetalen. In het Poolse dossier gaat het om 65,7 miljoen euro. De jaarrekening van Granberro Holdings, de Poolse tak van Ghelamco, meldt echter een probleem met een Poolse obligatie.

Ghelamco Group moet dit jaar een oplossing vinden voor 420 miljoen euro aan rentedragende kortetermijnschulden. Daarvan is 200 miljoen euro van banken, 145,8 miljoen van obligatiehouders in België en Polen, en 72,7 miljoen euro van “andere”(De Standaard, 5 mei 2025).

“Pompen of verzuipen. Dat blijft het beeld dat naar voren komt uit de jaarcijfers die de Ghelamco Groep van vastgoedmagnaat en Antwerp-voorzitter Paul Gheysens net gepubliceerd heeft. De overkoepelende Ghelamco Groep boekte vorig jaar 323,9 miljoen euro verlies, maar belangrijker is dat er twijfels blijven over de vraag of de groep in de nabije toekomst schulden zal kunnen afbetalen “ (VRT-NWS, 30 apr. 2025).

Wat nu?

Maak een eind aan de oligarchie. Laat de parlementairen ons opnieuw vertegenwoordigen. Geef hen het geld om hun werking te financieren. Maak van de ‘disfuncties’ opnieuw fouten of nalatigheden, zodat die opnieuw kunnen gesanctioneerd worden.

Maak tevens een eind aan de ontwijkingen van de ministeriële verantwoordelijkheid. Geef het strafrechtelijk beleid opnieuw aan de rechter. Laat de procureur opnieuw opsporen en vervolgen in plaats van hem te laten seponeren, onderhandelen en bemiddelen.

Doe wat je van een democratische rechtsstaat mag verwachten: eerbiedig opnieuw de Grondwet!

“Het parket van Brussel zal niet meer deelnemen aan de zittingen voor de strafuitvoeringsrechtbank en zal zich voortaan onder meer focussen ‘op zaken van corruptie bij de overheid, verduistering van publieke middelen en subsidiefraude’.”

Dat meldt het Directiecomité van het parket in een persbericht (VRT NWS, 28 apr 2025). Voer rechterlijke uitspraken, zowel strafrechtelijke als bestuurlijke opnieuw uit.

Kortom, doe wat je van een democratische rechtsstaat mag verwachten: eerbiedig opnieuw de Grondwet!