(Dit is een antwoord op de opiniebijdrage van Luckas Vander Taelen “Buffalo’s: Volkse folklore zonder racisme” op http://www.deredactie.be dd. 18/03/2016)
Beste Luckas,
William Frederick “Buffalo Bill” Cody stierf op 10 januari 1917.De laatste keer dat hij met zijn Wild West show doorheen Europa toerde was van 1902 tot 1906. Wanneer jij schrijft: “Dat dateert van toen de Wild West Show in 1924 een groot succes kende en voetbalsupporters daardoor beïnvloed hun ploeg spontaan met “Buffalo, Buffalo” begonnen aan te moedigen.”, lag Buffalo Bill dus al zeven jaar in zijn graf en was het al 18 jaar geleden dat die Wild West Show nog op het Oude Continent was geweest. Het lijkt mij dat, wanneer men een opiniestuk wil schrijven, het van redelijk belang is dat men allereerst de feiten juist op een rijtje krijgt. In dit geval, quod non. Wat mij doet vermoeden dat je, net als ik, ook niet ideaal geplaatst bent om te beoordelen om welke reden precies die indiaan op het logo van A.A. Gent is verschenen. Waarom staat daar bijvoorbeeld niet de kop van Buffalo Bill zelf op ? Zou die misschien portretrecht hebben gevraagd en ging men dus maar voor gratis ? Weet jij het ?
Ik zou me niet aan deze repliek hebben gewaagd, indien het daarbij was gebleven, want in wezen ben ik het wel met jouw uitgangspunt eens: in de oorlog moet men zijn veldslagen weten te kiezen en de veldslag die deze mevrouw, Suzan Sown Harjo, hier mogelijks wil leveren, lijkt mij inderdaad niet de meest nuttige, precies door het beperkt aantal indianen in deze contreien.
Maar toen stootte ik op dat ene zinnetje, dat zinnetje dat heel je tekst ineens doorverwees naar waar het thuishoort: in de versnipperaar van ons geheugen.
“Le ridicule ne tue pas”, schreef je. En je voegde er, cheek in tongue, nog aan toe: “Anders was ze waarschijnlijk meteen na dit interview doodgevallen.” … Beste Luckas, wie in godsnaam ben jij om iemand anders te gaan vertellen waarover hij of zij wel of niet verontwaardigd mag zijn en ze daarom te gaan ridiculiseren ? En waarom is het zo ver gegrepen te denken dat het mogelijk zou kunnen zijn dat een jongen aan de overkant van de Grote Plas intens verdriet voelt bij het zien van deze vlag, wanneer het al reeds zo vaak bewezen is dat hele massa’s mensen aan de andere kant van de wereld tot razernij kunnen worden gedreven door een klein cartoontje in een obscure krant van bij ons ?
Je hebt het over volkse folklore zonder enig racistisch element. Ik wil best meegaan in die redenering. Maar laat ons eens een andere situatie bedenken die ook had gekund. Stel bijvoorbeeld dat er in die tijd een net zo exotische passage was geweest van een groep boeddhistische monniken die naast die terreinen van A.A. Gent hun kamp hadden opgeslagen en tijdens hun meditatie de “ohm-mani-padme-uhm” incantatie ten gehore hadden gebracht. Dan hadden de A.A. Gent supporters nu misschien die mantra op de tribunes zitten zingen, omdat ze daardoor zo gefascineerd waren. Maar misschien hadden die monniken ook wel een afbeelding van zo een Boeddha met lange oorlellen bijgehad, met daarbij een swastika en was toen misschien dàt als symbool op de clubvlag verschenen. Alles leek toen blijkbaar mogelijk als clubsymbool, nietwaar, never mind dat er in Vlaanderen in geen velden of wegen een indiaan of een boedddhist te bespeuren viel ? Daar zou toen, nog bijna twee decennia voor WOII geen schijn van racisme of fascisme aan de grondslag van hebben gelegen, dus het had perfect gekund. Maar geloof jij zelf dat, indien die boeddha met die swastika toen, in het begin van de 20ste eeuw, het clubsymbool was geworden, die swastika nu nog altijd op die vlag zou staan ? Ik denk het niet, omdat het ons te zeer doet terugdenken aan het leed dat ons onder het teken van de (omgekeerde) swastika is aangedaan. Ik haal het voorbeeld aan, omdat het nog maar enkele jaren geleden is dat er in Gent, bij de renovatie van het vroegere Sarmacomplex, een hakenkruis in baksteen in de top van een gevel werd ontdekt. Het gebouw dateerde van 1959. De burgemeester vroeg de aannemer het symbool te verwijderen.
Maar aan een indiaanse, erfgenaam van het leed van één van de grootste genocides uit de recente wereldgeschiedenis, daaraan ontzeg jij het recht op de pijn om het verleden van haar volk. We hebben ze al eens allemaal (of ei zo na) gedood, ze moeten nu maar dood blijven en zwijgen: is dat de manier hoe we hier mee omgaan ?
Ik geef toe, die indiaan op die vlag ziet er waardig uit, maar hoe zou jij je voelen, Luckas, als de kop van jouw overgrootvader staat te pronken op de vlag van een bevolkingsgroep die precies aan die overgrootvader zijn kop heeft gekost, met andere woorden als de aartsvijand, de blanke, jouw kop als een scalp op een vlag keer op keer in jouw gezicht wrijft ? Waarom maakt die vrouw zich druk ? Omdat symbolen er toe doen, Luckas. Altijd. Voor iemand.
En die indiaan op die vlag mag dan wel kracht en strijd uitstralen, maar je weet toch hoe het er aan toe ging in die “Wild West Show” van Buffalo Bill ? Inderdaad, zijn indiaanse “acteurs” werden naar het schijnt met het nodige respect behandeld, maar tijdens de show waren het toch maar zij die een postkoets en een trein overvielen. Ambiance ! Maar het hedendaagse equivalent daarvan zijn gemaskerde bandieten die een geldtransport overvallen. Sympathiek is anders. Dus ik hou mijn oordeel over waarom precies die indiaan op die clubvlag terecht kwam in beraad tot ik er het fijne van weet. Folklore ? Waarschijnlijk. Maar folklore hoeft niet per se onschuldig te zijn. Kijk maar naar ons oordeel over de jaarlijkse walvissenslachting op de Far Öer eilanden: folklore voor de plaatselijke bevolking, massamoord voor een groeiend deel van de rest van de wereld.
Ik was blij dat je, in deze discussie, het (voor de hand liggende) voorbeeld van Zwarte Piet aanhaalde, want het is typisch in deze context. Te vuur en te zwaard heeft het Westen ik weet niet hoeveel tradities van andere volkeren naar de Eeuwige Jachtvelden geholpen, maar ho maar wanneer er iemand van die tegenpartij onze tradities in vraag durft te stellen of riskeert er een onvertogen woord over te zeggen. Het is maar folklore, meneer. We zijn toch zo lief, mevrouw. Ik kan het iedereen aanraden om eens de commentaren op een internetforum te gaan lezen waar dat onderwerp ter sprake komt en mij dan nog zonder blikken of blozen te komen vertellen dat er geen racisme met die “folklore” gepaard gaat. Wat wij nog steeds niet schijnen te begrijpen is dat wij, het Westen, in de voorbije eeuwen de hele wereld hebben opengegooid -geglobaliseerd zoals dat heet- op zoek naar markten, werkkrachten en grondstoffen. En macht natuurlijk. In dat proces, zijn wij steeds gewoon geweest zelf het hoge woord te voeren. Maar in zo een wereld staat niets of niemand stil natuurlijk: ook de rest wordt mondiger en gaat aan het denken en komt dan, vroeg of laat, – o ramp ! – aangehold met een aantal vervelende waarheden en vragen. Wat jouw stuk bewijst, is dat wij op dat soort mensen en vragen totaal niet voorbereid zijn en geen antwoord hebben. We hoeven inderdaad, zoals je impliceert, onszelf niet voor alles en nog wat uit ons verleden in het beklaagdenbankje te gaan stellen, maar wanneer er iemand opdaagt die rekenschap vraagt over een feit, dan hoop ik dat we in het vervolg beter kunnen doen dan enkel dit “Le ridicule ne tue pas.”
En tenslotte: laat ons niet ook nog de fout maken de gedrevenheid en overtuiging van deze mevrouw Harjo te onderschatten. Uit Wikipedia: “Activism by Harjo and others has resulted in dramatic changes in the sports world since the late 20th century: by 2013 two-thirds of teams with American Indian mascots had dropped them due to these public campaigns by Harjo and others”. Ik hoop, net als jij, dat heel deze affaire koelt zonder blazen omdat het zo een geringe relevantie heeft in deze contreien, maar zeg niet dat ik je niet heb gewaarschuwd.
Met vriendelijke groet.
