Het mysterie van de persoonlijkheid van de Russische president Poetin houdt mij al bezig sinds hij aan de macht kwam in 1999, en daarmee ook – via satelliet – op mijn radar verscheen. Vanmorgen, drie dagen na de raketaanvallen In Syrië van 14/4, heb ik eindelijk zijn geheime code gekraakt, me dunkt. Ik heb je door, Wladimir Poetin. Wij hoeven niet meer bang te zijn voor jouw onvoorspelbaarheid en jouw sporadische gruwelijke wreedheid.
Drie minuten leestijd.
Toen ik vanmorgen naar mijn werkplek fietste en voorbij het tribunaal van Leuven kwam, zag ik van ver al een merkwaardige processie vorderen in de richting van de grote trappen voor de dito deuren van het gerechtshof. Meer via aanvoelen dan door te tellen, neem ik en groepje van een zestal mensen waar. Ik trap verder en zie dat een blonde politievrouw een persoon bij de rechterelleboog leidt die de handboeien om heeft, een vrouw van nog geen dertig, gekleed in een camouflage print oorlogsparka. Aan de kant van het verkeer op het Smolderplein, gaat een alerte politieman in zijn donkerblauwe combat vest gelijk mee op. Deze scène roept bij mij iets heel dieps wakker, een associatie: is dit wat wij eindelijk ook wat betreft Poetin kunnen meemaken? Is de beer eindelijk gemuilkorfd? Aan de ketting?
Poetin werd de laatste dagen door analisten gekenschetst als een niet te vatten schaakspeler. Wat gaat er om in zijn hoofd? Vanuit welke beweegredenen en doelstellingen reageert hij? Wat gaan zijn volgende zetten zijn? De mist in Moskou is vooralsnog ondoordringbaar, zo lees ik.
Vele observatoren menen overigens dat de aanvallen van zaterdagmorgen louter vuurwerk waren. Een speldenprik, en dan nog een mislukte. Maar ik heb goede redenen om de zaken anders te interpreteren. Gisterenavond, drie dagen na de signal strike in Syrië met gebruik van tweehonderd Tomahawk raketten door “onze partij”, “de Wealthy West”, vernamen wij in de media dat de Russen, na een paar dagen van voorspelbaar verbaal geweld in de Algemene Vergadering van de V.N. in New York, in de eigen hoofdstad Moskou en elders, op merkwaardig toeschietelijke manier kenbaar maken dat overmorgen woensdag reeds, de onderzoekers van het betreffende Agentschap, dat chemisch misbruik van wapens als expertise heeft, toegang tot de site in Douma zullen hebben.
Ik ben door die plotse vriendelijkheid, precies na het toeslaan met militair geweld niet verrast. Ik meen dat ik op dit vlak in het hoofd van Poetin kan kijken.
Poetin is een moderne alleenheerser. Zijn natie ligt in menig opzicht aan zijn voeten; zelfs de patriarchen van Russisch-Orthodoxe obediëntie leggen hem geen strobreed in de weg; cynici zouden meer zeggen, de in het zwart geklede popes likken Poetins voeten. En toch weten ingewijden dat Wladimir na de volbrachte negentien jaar leiderschap, nog het liefst de kap over de haag zou gooien.
Het lot van alleen – heersers is niet altijd zo fijn. Evengoed als elk menselijk wezen zijn zij in de grond veroordeeld tot het voeren van hun eigen “Struggle for Pleasure”. Ik zie het zo, dat dit soort mannen door hun persoonlijke geschiedenis en andere factoren, de beruchte dikke laag eelt op het hart hebben gekweekt. Dat laat hen toe harde standpunten in te nemen op het toneel van de wereldpolitiek. Poetin kan je niet bang maken. En toch blijft er een week hart aanwezig onder de schubben. Laat mij die vaststelling illustreren met een paar treffende anekdotes uit de politieke geschiedenis van vorige eeuw.
Ik herinner mij vooreerst de portretfoto’s gemaakt tijdens het bezoek van Poetin aan president George W. Bush in Washington DC. In de tuin van de woning van de Amerikaan en zijn familie, zie je hoe de aartsvijanden van de nog niet lang opgeheven Koude Oorlog, elkaar fysiek ontmoeten. Het meest interessante element vond ik bij het bestuderen van die foto’s, hoe de Rus reageerde op de imposante hond van de Amerikaanse president. Je moet weten dat honden vaak aanvoelen hoe hun baasje echt tegenover een bezoeker staat. Het verhaal is bekend dat Bismark, die er twee grote Duitse doggen op na hield, op een dag bezoek kreeg van een ambassadeur van een vreemde mogendheid waarmee de Duitse relaties niet goed waren, in het kantoor waar ook de twee doggen lagen. Bismark zelf speelde het normale menselijke spel van de diplomatische vriendelijkheid. Maar de doggen lieten zich door dat gefleem niet misleiden, en een van hen beet fluks een stuk uit de pantalon van de hoge bezoeker. Met die historische anecdote in het hoofd, was ik zeer geïnteresseerd wat president Poetin wel aan gedrag zou vertonen, vlakbij de kaken van de hond van de president van Amerika… En wat blijkt? Poetins gezicht ziet rood en bruin van angst, maar hij verbijt die vrees, en hij knielt zelfs neer bij de viervoeter, en aait met de hand over de rug van de logge kolos, die nog het meest weg had van de beruchte Staffordshire bulldog…
Poetin kan je niet met vertoon van macht, of met dreiging ermee, bang maken.
Een harnas van eelt op het hart laat hem zelfs toe in onze ogen kille bevelen te geven, zoals het laten ombrengen van toegewijde journalisten m/v die hem in zijn ogen beledigen. Ik vermoed dat voor een dictator van dit kaliber, het nieuws dat een individuele burger is gedood na zijn bevel, voelt als een verfrissend verzetje. “You made my day, by letting yourself be killed!”- “I have got you, bastard!”
Het nadeel van dat harnas tegen wat wij normaal menselijke gevoelens vinden, een harnas dat vertedering ervaren bijvoorbeeld nogal lasting maakt, is dat je leven saai dreigt te worden. Wat kan jouw hart nog raken, onder die dikke laag defensieve politieke eelt?
Gewapend met dit interpretatiekader van het bouwplan van het hart van Poetin, durf ik stellen dat de alliantie van het UK, de USA en Frankrijk vorige zaterdag met de militaire speldenprik president Poetin ongetwijfeld plezier hebben gedaan. De schaakspeler is verheugd over de moedige zet. Een krachtige zet die bewijst dat wij niet neergeslagen zijn door de reverentiële angst die miljoenen hem dagelijks betuigen. I
Elkeen die op een mooie dag wel eens almachtsgevoelens heeft mogen ervaren, is bekend met de Eenzaamheid die deze existentiële positieve meebrengt. En de verpletterende Vervreemding. Lonely at the Top.
De Russissche geschiedenis lever ons van die Eenzaamheid aan de top een overtuigend voorbeeld: Stalin was in de loop der jaren gelost door zijn vriend en medespeler uit de begintijd van de revolutie, Trotsky. Deze laatste verliet het land, en ging in New York wonen. Stalin liet intussen zoals u weet om de paar dagen een lijst vertrekken met namen van tientallen mensen die volgens hem het systeem trachtten te ondermijnen, en die daarom vermoord moesten worden door de geheime politie. Andrew, een Russische vriend van me, benadrukt dat Stalin daarbij in de waan was dat de keuzes van de namen hem door God werden ingefluisterd… Na jaren die perverse, wrede praktijk te beoefenen op het kleine grut, gaf de Communistische tsaar het bevel Trotsky te laten afmaken. Naar verluidt vond de moord plaats met behulp van een ijsbijl van het type dat bergbeklimmers gebruiken, in het appartement van Trotsky in de VSA. De eliminatie, zo liet Stalin kort daarop aan intimi echter weten, had geen bijzonder aangenaam effect. In plaats van triomfalisme, zo gaf de heerser toe, was een zware eenzaamheid over hem gekomen, nu hij wist dat zijn oude vriend en vijand niet meer tot de levenden behoorde…
Mijn conclusive naar gedrag toe tegenover tsaar Poetin is dat wij zijn respect moeten zien te verdienen. Hij vindt het volgens mij veel erger, met lafheid te worden behandeld, of te worden verraden, dan hard maar moedig te worden aangepakt. Daarom laat hij overlopers als Skripal die hem de rug toekeren na jaren in de geheime dienst, met gif bewerken en pogend om brengen. Een klap in het gezicht, is hem liever. Als je Wladimir Wladimirovitsj Poetin in het gezicht slaat, dan voelt hij even dat hij leeft. Dat geamuseerd zijn oude ziel wel. Met plezier zal hij dan het schaakspel verder spelen, en je niet direct meer stokken tussen te wielen steken. Iets wat hij voordien uit een soort goddelijke verveling wel juist graag mocht doen…
Mijn advies aan de Europese leiders en aan onze generaals gaat daarom zo: geef de Rus op tijd en stond een moedige prik. Pijn doet de Beer deugd. Hij zal je er dankbaar om zijn. Pas als hij je angst ruikt, zal hij – onder de menselijke last van het fenomeen van de aliënatie en de bijhorende eenzaamheid, tot de aanval overgaan.