En dan nog iets. Het is toch overduidelijk dat België nood heeft aan samenvallende verkiezingen. Al die verkiezingen zijn voor niemand goed, dus dat moet maar eens gedaan zijn.
De verkiezingen van 1999 – de eerste waarvan ik me het witte jasje van Martine Tanghe herinner – waren samenvallend. Iemand heeft ze wel eens de moeder van alle verkiezingen gedoopt, toen zowel de Vlaamse, federale en Europese parlementsleden werden verkozen. Als alles goed gaat, zullen ook in 2014 verkiezingen georganiseerd worden die de drie niveaus bundelen. Dat is dus wat om naar uit te kijken. Tussendoor vielen de Vlaamse en federale verkiezingen nooit samen.
Gebetonneerd voor vijf jaar
Het Vlaamse parlement is een legislatuurparlement. Net als het Europese zit die assemblee gebetonneerd voor vijf jaar, waardoor deze verkiezingen ook steeds samen worden georganiseerd. De Vlaamse regering kan door de wetgevende macht de laan worden uitgestuurd, enkel als er een nieuwe coalitie klaarstaat om de winkel over te nemen. Over die machtsoverdracht kunnen geen verkiezingen heen gaan. Het Belgische parlement kent deze regel niet. In principe duurt een federale legislatuur vier jaar, maar als een meerderheid in het parlement daarover beslist kunnen ten allen tijden verkiezingen worden georganiseerd. Als het parlement zichzelf ontbindt – wat het Vlaamse niet kan – moet iedereen binnen veertig dagen zijn stem kunnen uitbrengen. Die twee systemen verschillen nogal van elkaar. Als je het electoraat op hetzelfde moment over de verschillende bestuursniveaus wil laten oordelen, moet je daar verandering in brengen. En dat is lastig.
Je kan er voor kiezen het Vlaamse parlement open te breken en in te richten naar het federale model. Zo krijg je twee parlementen die voor vier jaar gekozen worden, waardoor je de eerste verkiezingen samen kan laten vallen. Wanneer de ene regering vroegtijdig valt en verkiezingen uitschrijft, zit de andere echter nog steeds in het zadel. Je kan geen parlement verplichten zichzelf te ontbinden en aan verkiezingen deel te nemen, omdat een andere niveau onbestuurbaar is gebleken. Het gaat hier niet enkel om een onhoudbare koppeling tussen het Vlaamse en federale niveau, maar ook het Brusselse, Waalse en Duitstalige moeten in rekening worden gebracht. Na de eerste vervroegde verkiezingen van de ene assemblee, zou er van samenvallende geen sprake meer zijn.
Je kan het Belgische niveau proberen aanpassen aan de regionale regeling. Alle verschillende parlementen die vast zitten voor vijf jaar. Het gevolg daarvan zou waarschijnlijk zijn dat je steeds dezelfde coalities zult zien op de verschillende niveaus. Daarmee raakt elke zelfstandige regionale dynamiek terug gebonden aan een federaal bestuur, en zullen de niveaus waarschijnlijk weer naar elkaar toe groeien.
Enkel voor stabiele regeringen
Zo een legislatuurparlement is goed voor stabiele regeringen. Vlaanderen was oorspronkelijk een bestuurlijke uitvinding waar maar weinig animo rond heerste, en stond steeds ook in de schaduw van de Belgische overheid. Dan kan je het je permitteren een parlement op te sluiten. Zoals het er nu naar uitziet, zal deze regeling zich echter op termijn tegen het levensvatbaar geworden Vlaamse politieke bestel keren. Als Peeters II alsnog struikelt over de Oosterweelverbinding, zullen de liberalen minder geneigd zijn dan ooit om sp.a te vervangen. Gevolg zou zijn dat het hele Vlaamse bestuur zonder kunstingrepen lam zou liggen tot 2014.
Een legislatuurparlement voor België zou waarschijnlijk nog veel sneller tot problemen leiden. Zoals in andere relatief instabiele landen als Italië, worden verkiezingen in België wel vaker gebruikt om crises op te lossen. Iedereen gaat voor een tijd op campagne en is verlost van de bedrukte sfeer in de Wetstraat, het volk doet zijn zegje, en daarna kijken we weer veder. Dat is een gezonde manier om politici weer ademruimte te geven. Dit is voorbarig, maar het lijkt erop dat de afgelopen verkiezingen dat zullen bewijzen. De regering Leterme II zou met een legislatuurparlement nog een jaar langer hebben moeten aanmodderen, terwijl nu dankzij een stembusgang twee nieuwe overwinnaars met frisse moed aan een akkoord kunnen werken. Bij een vastgelegde afspiegelingscoalitie, zou je natuurlijk geen liberalen hebben die ernaar streven overal in de oppositie te raken, maar toch zorgt de communautaire breuklijn en andere standaardconflicten regelmatig voor politieke instabiliteit. Een vervroegde verkiezing in soms de enige uitweg.
België is aan verandering toe, maar het lijkt me geen goed idee om dit land nu stabiliserende middelen af te nemen. Alle sympathie voor mensen die het Belgische model willen herstellen, maar hier zullen ze toch eens over moeten nadenken.
