In het eerste deel vertelde ik reeds hoe ik het doe zonder auto en wat de voordelen daarvan zijn. In het tweede deel toon ik aan dat de maatschappelijke prijs die wij betalen voor het autoverkeer veel te hoog is. In dit derde deel tot slot analyseer ik het mobiliteitsbeleid van de overheid en doe ik voorstellen om te komen tot een echte ‘modal shift’.

Het eerste deel lees je hier, het tweede deel hier.

Beleid gericht op koning auto

Het verkeersbeleid in dit land is ondanks enkele maatregelen die het duurzaam verkeer ten goede komen nog steeds nagenoeg volledig gericht op het faciliteren van het autoverkeer. Er zijn signalen van verbetering – zo zijn de Vlaamse investeringen in fietsinfrastructuur op enkele jaren tijd verdubbeld en richten lokale besturen steeds meer fietsstraten en fietszones in – maar deze maatregelen zijn onvoldoende voor een modal shift. Het Federaal Planbureau gaf recent nog aan dat er bij ongewijzigd beleid tegen 2040 nauwelijks sprake zal zijn van de modal shift.

Vlaanderen investeert in Vlaams-Brabant in 2022 231 miljoen euro in mobiliteit en openbare werken. Circa 90 procent gaat naar investeringen in het wegverkeer zoals de herinrichting van de Brusselse ring, het afrittencomplex van de E314 aan de Vunt in Kessel-Lo, de Woluwelaan enz… Hier en daar worden wat nieuwe fietspaden voorzien en er is ook 12,4 miljoen geld voorzien voor De Lijn en 17 miljoen voor de Vlaamse Waterwegen.

Klap op de vuurpijl is de 2 miljoen euro voor een studie voor een circa 5 km lange tunnel onder Kessel-Lo die de Meerdaalboslaan (en E40) moet verbinden met de E314. De realisatie van een dergelijke tunnel zal wellicht een miljard euro kosten, ongeveer evenveel geld als het regionet hier in het arrondissement Leuven al jaren voor smeekt.

We kunnen natuurlijk ook niet anders dan de soap van het sterk stijgend aantal bedrijfswagens vermelden: in België rijden er momenteel 1,1 miljoen bedrijfswagens rond, wagens die als deel van het loon worden aangegeven en waarop weinig sociale lasten moeten worden betaald. 22,3 procent van alle bedienden in ons land rijden rond met een bedrijfswagen. Dat kost de overheid jaarlijks naar schatting 4 miljard euro. De helft van dat bedrag zou volstaan om het openbaar vervoer in ons helemaal gratis te maken. Luxemburg deed dat laatste als eerste land ter wereld in februari 2020 en dat leidde tot een drastische vermindering van de files en meer leefruimte (lege parkeerplaatsen) in steden

U hebt ook de saga gevolgd bij de Oosterweelverbinding waar de mobiliteit voor de overheid duidelijk veel zwaarder woog dan de gezondheid van omwonenden. Tegenover zware investeringen in wegeninfrastructuur – 3 miljard in de Brusselse ring, meer dan 5 miljard in de Oosterweelverbinding in Antwerpen (15 miljard als de geplande overkapping wordt meegerekend) – is er de vaststelling dat De Lijn de voorbije tien jaar zo’n 20 procent op eigen kosten moest besparen wat resulteert in voortdurende tariefstijgingen.

Zowel Oosterweel als de Brusselse ring zijn projecten die perfect hadden kunnen vermeden worden als men werk had gemaakt van rekeningrijden om de files wat te spreiden en te verminderen, iets waar bijvoorbeeld de ondernemers al jaren voor pleiten. In de jongste Stemming van De Standaard en VRT NWS toont 47 procent van de ondervraagden zich voorstander van rekeningrijden. Enkel bij de kiezers van PVDA, N-VA en Vlaams-Belang zijn er minder dan 50 procent pro.

De Lijn moet zoals gezegd al jaren drastisch besparen op de werkingskosten. Recent raakte bekend dat deze in Vlaanderen eerlang 5000 haltes van bussen en trams zal sluiten. De grote hervorming die de vorige Verkeersminister Weyts nog doorvoerde en waarbij het principe basisbereikbaarheid vervangen werd door een vraaggericht aanbod zit in het slop.

De vervoerregio’s tekenden plannen uit, maar niemand die goed weet hoe (en ook vanaf wanneer) het lokale vervoer op maat waarbij mensen bij een mobiliteitscentrale een rit kunnen reserveren bij een taxi, buurtbus, aangepast vervoer, deelauto… zal functioneren. TreinTramBus vreest voor een kaalslag op het platteland. Ook van de overstappunten – de zogenaamde Hoppins – is nog nauwelijks iets gerealiseerd. 65,4 procent van de reizigers gaven De Lijn in 2021 een tevredenheidsscore van minstens 7 op 10. De stiptheid en reisinformatie zijn de grootste problemen.

En ondanks het grote plan Spoorvisie 2040 dat de groene federale minister van mobiliteit Gilkinet deze week lanceerde zien we ook bij de NMBS voortdurend besparingen die het voor de reizigers moeilijker maken om de trein te nemen zoals de sluiting van stations. Het is ook nog volstrekt onduidelijk hoe Gilkinet zijn ambitieuze spoorplannen gaat financieren. De NMBS torste eind 2021 een schuld van 2,3 miljard euro.

Gevreesd wordt dat het toenemend telewerk het aantal treinreizigers zal doen afnemen. Uit een studie van Deloitte lijkt nochtans dat elke investering in het spoor de Belgische economie 2,83 euro opbrengt. De laatste weken waren er voortdurend berichten dat er treinen niet konden rijden wegens personeelstekort, mede een gevolg op de drastische vermindering van NMBS-werknemers de afgelopen decennia.

Wat de fietsinfrastructuur betreft vind Ik het op zich goed dat er werk wordt gemaakt van een fietssnelweg zoals Leuven-Tienen, maar de investeringen zijn zeer groot en het zal nog jaren duren vooraleer ook het laatste stuk tussen Boutersem en Tienen klaar is. Beter ware geweest om het fietspad langs de gewestweg Leuven-Tienen veiliger te maken.

Klap op de vuurpijl was het pleidooi vorige maand van Open Vld om de btw op de aankoop van paarden te verminderen van 21 naar 6 procent, net op het ogenblik dat de regering besloot – in weerwil van eerder unaniem besluit van de Kamer in 2019 – om de btw op fietsen en elektrische fietsen toch niet te verlagen van 21 naar 6 procent. Uit de Stadsmonitor van 2020 bleek dat slechts 41 procent van de Vlamingen tevreden is over de staat van de fietspaden, 45 procent vindt dat er voldoende fietspaden zijn. Waar extra fietspaden aangelegd worden merk je plots meer fietsers. In 2020 is het aantal fietsers om die reden in Brussel met liefst 64 procent toegenomen

En wat het voorkomen van verkeersongevallen betreft. Enkele weken terug werden er in een dorp bij La Louvière 6 carnavalisten doodgereden door een auto die te snel reed en met een chauffeur die teveel gedronken had. Volgens verkeersexpert Kris Peeters was dit ongeval geenszins een ongelukkig toeval, maar een samenloop van fout in het systeem dat de verkoop van dure te snelle auto’s – deze kon 240 km/uur halen – niet wil verbieden omwille van de winsten, geen alcoholsloten wil opleggen om dit ‘asociaal’ zou zijn en al 20 jaar geen rijbewijs met punten durft in te voeren omdat we de vrijheid van wegpiraten boven die van kinderen stellen.

Het is onvoorstelbaar dat al decennia lang geen enkele regering de moed heeft gehad om dat rijbewijs met punten in te voeren, waarbij je het verliest als je wegens verkeersovertredingen x aantal strafpunten behaald hebt. En zo zijn er nog ontzettend veel fouten in het systeem die aan de basis liggen van ongevallen.

Elektrische zelfrijdende wagen lost autoprobleem niet op

Het heeft heel lang geduurd maar overheid en auto-industrie beginnen nu ook in te zien dat het massale autoverkeer op basis van verbrandingsmotoren ongelooflijk veel problemen oplevert. Als oplossing worden elektrische en de zelfrijdende wagens naar voor geschoven. Deze lossen echter enkel een deelprobleem voor een groot deel op – de luchtvervuiling bij de elektrische, het aantal ongevallen met de zelfrijdende wagens – maar andere problemen zullen blijven bestaan. Bovendien moeten we goed de leugens indachtig zijn die de auto-industrie in het verleden lanceerden. Denken we aan dieselgate of aan de valse beweringen een tweetal decennia terug dat diesel veel milieuvriendelijker was dan benzine.

Elektrische wagen

De elektrische wagen is kennelijk de toekomst. In haar klimaatplan stelt de Vlaamse regering vanaf 2029 de verkoop van nieuwe wagens met een klassieke verbrandingsmotor te verbieden. Een hele reeks problemen – CO2-uitstoot, fijn stof, inname publieke ruimte, verstoring buurtleven, files, ongevallen en dergelijke – worden hiermee echter niet opgelost.

—Terwijl elektrische en hybride auto’s minder CO2 uitstoten, blijkt uit verschillende studies dat de elektrische wagen in zijn volledige levensduur – rekening houdend met constructie van de wagen en batterij – meer CO2 uitstoot dan gewone wagens.
—Omwille van het remmen en wrijvingen met het weg stoot ook de elektrische wagen nog steeds veel fijn stof uit.
—Als we met zijn allen elektrisch gaan rijden zal er jaarlijks naar schatting 1,4 procent meer elektriciteit nodig zijn. Als deze niet duurzaam kan opgewekt worden – niets laat momenteel vermoeden dat dat het geval zal zijn – is er een bijkomend effect op de opwarming. Onder meer om die reden worden momenteel nieuwe, sterk vervuilende kolencentrales geopend.
—Voor de batterijen zijn zeldzame metalen nodig zoals kobalt en lithium. We dreigen de olieverslaving in te ruilen voor afhankelijkheid van zeldzame metalen. De komende jaren zal er 20 keer meer kobalt nodig zijn en de recyclage van de nodige mineralen zoals lithium, koper, nikkel of kobalt zal volgens onderzoekers van de KU Leuven ten hoogste 10 procent van de vraag dekken.
-70 procent van het kobalt is momenteel afkomstig uit Congo en 15 tot 30 procent daarvan uit kleinschalige winningen in mijnen waar de arbeidsomstandigheden verschrikkelijk zijn en de effecten op het milieu nefast. Er werken in deze mijnen momenteel zo’n 300.000 mensen waaronder 35.000 kinderen in mensonwaardige omstandigheden. Naast deze hedendaagse vorm van slavernij wordt de omgeving vervuild met mijnafval.
–De website Apache publiceerde recent een stuk van mij over de enorme brandrisico’s van elektrische wagens. Verschillende experts pleiten om die reden voor een absoluut verbod om deze wagens te parkeren in ondergrondse parkings.

Zelfrijdende auto’s

-Het Federaal Planbureau in België heeft een voorspelling gedaan over wat er zal gebeuren als er alleen nog zelfrijdende wagens rondrijden. In dat geval zullen er minstens 19,8 miljard personenkilometers per jaar extra met de wagen worden afgelegd. Ondanks het feit dat er minder tussenruimte nodig tussen voertuigen en het aantal ongevallen zal dalen, zal de congestie op de Belgische stek verslechteren.
-Naast meer files blijven ook andere problemen: CO2-uitstoot, fijn stof, inname publieke ruimte, verstoring buurtleven… De problemen zouden wat verzacht kunnen worden indien het allemaal deelauto’s worden, maar het is verre van zeker dat dit zou gebeuren.

Mijn voorstellen

De enige oplossing is minder autorijden: enkel de auto nog gebruiken voor noodzakelijke verplaatsingen die men niet met een ander vervoermiddel kan doen. We kunnen nooit een probleem oplossen met de denkwijze die het heeft veroorzaak (Einstein). De overheid moet autolozen bij de beleidsvoering betrekken want het zijn zij die een duidelijke kijk hebben op wat er nodig is om verplaatsingen zonder auto efficiënter te laten verlopen. Hier enkele voorstellen.

-a-De overheid moet radicaal kiezen voor zwakke weggebruiker: en deze alle kansen geven om zich te verplaatsen zonder auto: betere fietspaden, goedkoper en efficiënter openbaar vervoer
——Luidens een enquête onder 2000 Belgen zijn de kostprijs, stiptheid en ongewenst gedrag de voornaamste obstakels om het openbaar vervoer te nemen…Een kwart zei dat goedkopere treinen het meest zou stimuleren om ervan gebruik te maken…
-b-De overheid moet het leven zonder auto financieel belonen met een fiscale bonus, gratis netabonnement op het openbaar vervoer.
-c-Autorijden dient zwaarder belast te worden door rekeningrijden in te voeren en zoals de EU voorstelt de CO2-uitstoot van de wagen zwaarder te taxeren. Voor personen met een laag inkomen moeten sociale correcties worden doorgevoerd.
-d-De overheid dient positieve info te verspreiden over de voordelen van leven zonder auto: onmiskenbare financiële winsten, betere gezondheid, One Mile A Day in scholen, uitsparen fitnessgeld, vele verplaatsingen kan je sneller en veiliger doen, je kan werken onderweg…
-e-De overheid moet ook alternatieven voor de auto promoten: elektrische fiets-deelstep… Het autodelen dient meer gefaciliteerd en goedkoper gemaakt. Momenteel zit er gemiddeld slechts 1,6 personen per auto. Meer dan de helft van de wagens legt momenteel slechts 10.000 kilometer af.
-f-De publieke ruimte in stads- en dorpscentra zoveel mogelijk autovrij maken:
-g-Om de lucht properder te krijgen moeten er overal versneld lage emissiezones worden ingevoerd

Ik wil afsluiten met de opmerking dat uit tal van onderzoeken blijkt dat ook de bevolking het in de grond wel anders: De meerderheid is gewonnen voor autovrije stadscentra, meer verkeersveiligheid in zijn eigen buurt, betere luchtkwaliteit, lagere snelheid… Er is ook stijgende fietsverkoop en de stijgende interesse voor auto- en fietsdeelsystemen.