Al sinds de publicatie van een grote 97%-consensus-studie binnen de wetenschap rond door de mens gedreven klimaatopwarming, is deze studie op valse wijze in diskrediet gebracht. Inhoudelijk was de kritiek steeds eenvoudig van tafel te vegen, maar de aanwezigheid van academici zoals (met name) prof. Richard Tol maakte de tegenbeweging desondanks bijna geloofwaardig. Met zijn recente, meest krachtige poging lijkt hij ongewild echter vooral aan te tonen wat klimaatwetenschappers al lang wisten: hoe minder iemand van het onderwerp afweet, hoe groter de kans op twijfel rond klimaatverandering.
In 2013 publiceerden enkele wetenschappers en klimaatactivisten vanuit Skeptical Science, onder leiding van John Cook, klimaatcommunicatiespecialist bij Global Change Institute van The University of Queensland, een paper die vrij definitief de wetenschappelijke consensus rond klimaatverandering leek aan te tonen. Door analyse van alle mogelijke peer-reviewed papers over klimaatverandering te waarderen als voor/twijfelachtig/tegen de bewering: ‘Klimaatverandering wordt veroorzaakt door de mens’; en vervolgens de schrijvers van deze artikelen te contacteren en hun visie rond het paper na te vragen, kwamen zij op een sterke groei van de consensus vanaf rond 1990, die nu ongeveer een decennium op 97% zou hangen.
Vanwege de complete aanpak en de dubbelcheck met de schrijvers zelf, en omdat het bovendien een bevestiging vormde van eerdere (minder complete) analyses die ook op ~97% uitkwamen, leek daarmee een erg krachtige wetenschappelijke consensus rond de klimaatverandering te zijn vastgesteld. Een consensus die evenwel nog altijd niet werd vertaald in maatschappelijke consensus: zoals het overzicht laat zien blijven overal ter wereld (ook en juist in landen met meer broeikasuitstoot) mensen zelf compleet achter, met vaak maar een minderheid die gelooft in klimaatverandering: een houding die te verklaren is op oa. ideologische gronden (met name een neo-liberale/libertaire wereldvisie die een eindige planeet pricipieel uitsluit) en omdat een accepteren van de feiten nogal ongemakkelijk is omdat het een verandering van levensstijl impliceert.
Zoals dat dan ook gaat, werd ook deze 97%-consensus publiekelijk honderduit verworpen, door bloggers, ideologische websites, et cetera et cetera. Een van de protagonisten hiervan (en een van de weinig wetenschappers daartussen) is de Nederlandse prof. Richard Tol, een ‘klimaat’econoom verbonden aan oa. de denktank Global Warming Policy Foundation, een beruchte Britse vereniging van klimaatontkenners. Richard Tol is bekend van onwaarschijnlijk veel televisieoptredens waarin hij als kritische tegenstander van de wetenschappelijke consensus wordt voorgedragen (onder andere een tijdje terug op de Belgische staatstelevisie bij de publicatie van de meest recente IPCC-rapporten). Je vindt immers weinig enigszins geloofwaardige wetenschappers die de klimaatconsensus verwerpen, je komt als ‘”kritische” zender die twee kanten van het verhaal wil tonen’ al snel steeds bij dezelfde persoon uit.
Al vanaf de publicatie van het 97%-consensus-paper van Cook et al. is bekend dat Tol voordrachten hield over de door hem ingebeelde missers en fouten in dit paper. Een eerdere poging van Richard Tol om deze kritiek in een paper te gieten en een ander percentage op te werpen (toch nog 91%) leverde echter vooral enige hilariteit op omdat zijn statistiek fouten bevatte, en zijn analyse bij rechtzetting hiervan alsnog op 97% uitkwam. (In een enigszins gefrustreerde reactie hierop beweerde Tol dan maar dat consensus in wetenschap triviaal is, ‘want de wetenschap heeft het vaker massaal bij het foute eind gehad’. Op zo’n reactie is principieel zoveel af te dingen dat ik er niet eens aan begin.)
Afgelopen woensdag sloeg Richard Tol echter harder terug, en vroeg om een verklaring van enige ‘onrustwekkende omstandigheden’: vooral veel formalistische kritiek (die redelijkerwijze weinig gaat veranderen aan de conclusies), maar het belangrijkste was dat hij er een hele serie onderzoeken bijhaalde die compleet andere cijfers gaven dan de 97% consensus van Cook – een enkele ging zo laag als tot 14%. Hoe kon Cook deze over het hoofd zien, en deze niet gebruiken om iets meer vraagtekens bij zijn eigen studie te plaatsen, vraagt prof. Tol zich af?
Zoals dat gaat met wetenschappelijke publicaties krijgen de schrijvers van het originele paper direct recht op weerwoord, en die geven ze dan ook. Hiervoor hebben ze niet veel meer nodig dan de data van Tol zelf. Door deze op een rijtje te zetten, komen ze tot een even eenvoudige als geniale reactie op zijn kritiek: veel van die onderzoeken ondervroegen mensen die weinig van klimaatverandering afwisten. Het is natuurlijk logisch dat bij een rondvraag onder niet-specialisten minder overtuiging te vinden is over het onderwerp. Cook et al. tonen dan ook dat voor de onderzoeken die Richard Tol aanhaalt, de expertise rond klimaatverandering steevast lager zit. Sterker nog: de consensus blijft groeien met expertise, en bereikt 97% onder groepen met zeer hoge expertise – de klimaatwetenschappers zelf, waarover de originele studie van Cook ging.
Hoe ironisch: Richard Tol lijkt ongewild aan te tonen dat tegenstanders vooral een gebrek aan expertise kan worden toebedeeld. Het is ook opmerkelijk hoe belangrijk de wetenschappelijke consensus voor Richard Tol schijnbaar ineens toch weer is, gezien hij hem eerder als ‘triviaal’ bestempelde. Het is niet niks om als eenzame wetenschapper meerdere peer-reviewed reacties op een enkel paper te publiceren: dat komt maar heel erg zelden voor. Het is nog zeldzamer dat deze zonder veel moeite van tafel kunnen worden geveegd.
Hij moet beseffen dat hij niet goed bezig is, hij is professor dus aannemelijk geen domme man. Maar zijn artikelen worden wel gepubliceerd in peer-reviewed wetenschappelijke tijdschriften. Zijn publicaties lijken dan ook een compleet ander doel te hebben dan fundamentele kritiek te leveren. Het lijkt er eerder om te gaan om de klimaatontkennende beweging nog een sprankeltje geloofwaardigheid en zelfwaardering te geven.
Je zou dan ook, gezien het werk dat hij erin steekt om de consensus te ‘verwerpen’, bijna gaan denken dat Richard Tol betaald wordt om dit soort onnozelheden te publiceren: een oprecht wetenschapper zou er niet keer op keer zoveel moeite in steken om vervolgens eenvoudig van tafel te worden geveegd.* Het is namelijk, ondanks de slechte wetenschap, goed voer voor klimaatontkenners, die zijn kritiek klakkeloos overnemen zonder naar de wezenlijke inhoud (97% of 91%… tja) of naar de verwerpingen daarop te kijken. ‘De 97%-consensus-studie is verworpen, het is wetenschappelijk aangetoond!’ en in meer zijn zij niet geintereseerd. ‘Geef die corrupte klimaatwetenschappers een koekje van eigen deeg, Richard!’
Wie weet vinden we Tols werkgever binnenkort ook wel in de rechtzaal terug?
*Een oprecht wetenschapper zet ook niet een heel onderzoeksveld neer als ‘incompetent’, zoals Richard Tol eerder wel deed.
