Rechtvaardige transitie en waardig werk
Strijdpunt van de wereldvakbond (IVV) in het klimaatbeleid.

Anabelle Rozemberg is de topvrouw van het Internationaal Vakverbond voor de klimaatkwestie. Een Argentijnse syndicaliste die ook vloeiend Frans en Engels spreekt. Ze is woordvoerder op de internationale klimaatonderhandelingen .Maandag 27 juni sprak ze als inleider op het seminarie van de Klimaatcoalitie in Brussel. Zij sprak in het Frans. Ik reconstrueer aan de hand van mijn notulen haar betoog:

In de onderhandelingen krijg ik de klacht: “Rechtvaardige transitie en waardig werk, is dat het enige dat jullie naar voor kunnen brengen? We horen niets anders uit jullie mond”. Inderdaad focussen we op die twee begrippen. Ze zijn het fundament van ons klimaatbeleid. Zo’n tien jaar geleden hadden we als wereldvakbond géén klimaatbeleid. Vele afdelingen waren zelfs vijandig tegen een klimaatbeleid van de vakbond, ze zagen het als een bedreiging voor de werkzekerheid. Het concept “rechtvaardige transitie” is daarom essentieel om het geheel van de vakbonden achter een positief klimaatbeleid te scharen. Wij willen langs de goede kant staan in het wereldwijde klimaatdebat. Er mag géén kloof zijn tussen het algemeen belang op klimaatvlak en het algemene belang op sociaal vlak.
“Rechtvaardige transitie” is niet zomaar een maquillage, maar een groots sociaal project. Het houdt een democratische omvorming van de maatschappij in tot op de werkvloer. De sokkel van dit begrip is:
1.  Investeren in nieuwe technologie, in nieuwe jobs. Niet passief afwachten op vergroening van de bestaande jobs, maar dat actief aanpakken.
2. Gericht onderzoek. Tot nu toe hebben we blind gevaren in de huidige economie. We weten weinig hoe de negatieve klimaat-impact van het huidig beleid over de verschillende landen verdeeld is.
3. Opleiding. Het oprichten of heractiveren van vormingsinstellingen voor de betere technologieën te beheersen. Scholen van de arbeiders.
4. Sociale bescherming. Niet iedereen zal meekunnen in de nieuwe economie. Arbeiders zijn kwetsbaar om uit de boot te vallen. We moeten dat sociaal risico spreiden.
5. Sociale dialoog. Dat moet institutioneel worden. De vakbond betrekken op alle lokale en regionale niveaus, niet enkel per land, maar ook tot op de werkvloer.
“Rechtvaardige transitie” is niet hetzelfde voor iedereen. E gevolgen van de klimaatontaarding zijn nogal verschillend volgens regio en in de tijd. Neem nu  een landbouwland als Oeganda. Dat zal over 20 jaar géén koffie meer kunnen verbouwen, terwijl heel hun economie daar van afhangt. In vele landen is er geen financiële marge voor nieuwe investeringen. In vele landen bestaat er géén sociale bescherming. In de nieuwe opkomende industriële staten zien we dat er wel een sterk industriëel antwoord komt op de klimaatverandering, wat goede kansen schept voor ecologische verbetering. Maar in die landen kennen we géén sociale bescherming. In vele landen zal er van een ecologische transitie géén sprake zijn, maar men zal er wel de impact van de klimaatveranderuing voelen.

We moeten opnieuw mobiliseren voor het klimaat. Er moet een nieuw plafon gesteld worden op de wereldwijde emissies. Maar er is wantrouwen tussen de verschillende landen. Na Kopenhagen heerst het gevoel dat we niet tot een akkoord kunnen komen. Wij ijveren dat Europa, België terug hun voorhoederol van weleer opnemen. Tegen de huidige verwatering van het klimaatbeleid. Voor het overbruggen van de financiële tekorten voor investering in een transitiebeleid. Het zal niet gemakkelijk zijn . Wij richten ons nu op Rio+20, de wereldwijde conferentie van staatshoofden die in 2012 doorgaat, 20 jaar na de eerste conferentie van Rio de Janeiro in 1992, waar de wereldwijde klimaatdiscussies gestart zijn. Wij hebben ambitieuze vragen:
1) Een belasting op de financiële transacties
2) Een minimumdrempel van sociale bescherming voor iedereen
3) Een engagement om een bepaald percent aan groene economie te halen in het BNP
Wij vragen niet te wachten op een internationaal akkoord, maar nu al te investeren is sociaal rechtvaardige en ecologische transitie.
Tot daar de speech van Anabella

Daarna sprak Judith Kirton-Darling, pas verkozen topvrouw van het Europese Vakverbond. Daarvoor was ze de beleidsmaker bij de Europese Metaalwerkersfederatie. Zij duwde het nieuwe klimaatbeleid van de EMF en nu de EVV.

Judith begon met vast te stellen dat de huidige economische situatie in Europa ver van duurzaam is. Zie bijvoorbeeld de banksector die niet meer verbonden is met de werkelijke economie. Het huidig beleid gaat naar een ecologische ramp. Ook sociaal, in Europa is één op vijf jonge werknemers werkloos, in Spanje zelfs de helft.
Judith pleit voor integratie van de industriële sectoren. De vergroening van de tewerkstelling moet over alle sectoren bekeken worden. Het klimaatprobleem kan de impuls zijn voor renovatie. Ze overschouwt de verschillende energieverslindende sectoren en geeft cijfers over hun mogelijkheden tot verbetering. Een groene groei kan bijdragen aan het behoud en het scheppen van kwalitatieve jobs en sociale vooruitgang doorheen heel de economie. Daarvoor vraagt de EVV:
1) Een Europese wetgeving op de klimaatverandering
2) Eebn verbetering van het Europese beheer
3) Een versterken van de publieke controle zodat eenderwelk beleid onlosmakelijk verbonden is met eerbied voor de arbeidswetgeving
4) Een versterken van de coördinatie en de fiscale transparantie om sociale dumping te voorkomen
5) Een sterk beleid van openbare investeringen
6) Een waarborgen van de transparantie, samenhang en complementariteit van deopenbare politiek om tot een duurzame ontwikkeling te komen.
7) Een beschermen van de maatregelen, om tot een koolstofarme transitie te komen, tegen een ontsporen van de gemondialiseerde Europese economieën
Judith gaf ook de internetadressen mee van de studies van het EVV, zie verder.

Ik noteerde enkele fundamentele vragen vanuit de zaal:

Vraag: Hoe zien jullie de verhouding tussen openbare investering en private investering in die ecologische transitie?
Antwoord: Anabella: publieke investering moet gaan naar hen die de klimaatimpact voelen.Maar er wordt nog steeds meer geprivatiseerd en een neo-liberaal beleid gevoerd. Als ik zie hoe desastreus dat was in mijn vaderland Argentinië, dan hou ik mijn hart vast.
Judith: De industrie is zelf verantwoordelijk voor de investering in de groene renovatie van haar bedrijven. Daar mogen géén publieke fondsen naar toe gaan.

Vraag: moeten we niet het maatschappijmodel in vraag stellen? Moeten we niet het kapitalisme verlaten?
Antwoord: Anabella: dat is de systeemvraag, waar evenveel antwoorden op bestaan als er vakbonden zijn in het IVV. (zucht) We hebben een fundamentele hervorming van het systeem nodig maar we pakken dat pragmatisch aan. Bij vele afdelingen is er wanhoop over het gebrek aan ambitie  tot hervorming bij de overheid.

Vraag: moeten we niet gaan naar “welvaart zonder groei”?(onderverstaan: géén groei van hetbruto nationaal product, BNP)
Antwoord: Anabella: We moeten niet doen alsof iedereen leeft en werkt zoals in West-Europa. Het bruto nationaal product is wel een zeer slechte maatstaf voor welvaart. Heel de informele economie is er niet in begrepen.In vele landen gaat dat tot 80% van de gehele economie. Neem de arbeid van de huisvrouwen bijvoorbeeld.Of de kleine straathandel. Je kan het BNP niet als een maatstaf nemen voor welvaart. Dan zou het voor het hoofd stotend zijn dat een verkeersongeluk wel meegerekend wordt in het BNP en vrijwilligerswerk niet.
Er zijn heel wat andere oplossingen te bedenken: neem nu de kuisvrouwen in de kantoorgebouwen waar wij onderhandelen: die moeten ‘savonds en ‘s nachts werken nadat de kantoren verlaten zijn. Bijzonder familiaal onvriendelijk en heel de nacht blijven in al die kantoren de lichten branden om het kuisen mogelijk te maken. Wij ijveren opdat die kuisvrouwen tijdens normale daguren hun werk ouden kunnen doen, wat sociaal veel beter is en tegelijk een grote energiebesparing.
Nota van mij hierbij: het is de neoliberale lobby die ons wil doen geloven dat het BNP staat als een maatstaf voor welvaart. In de trand van “wat goed is voor het bedrijf is ook goed voor de werknemer”. Het BNP is echter slechts een maatstaf voor het geheel aan economische activiteit die door de belastingsdiensten gemeten wordt. Grotendeels zijn dit enerzijds de lonen van het werkvolk en anderzijds de dividenden op aandelen. Een maatstaf voor welvaart in onze contreien zou je eerder kunnen zien als de verhouding van het aandeel lonen in het BNP tot het aandeel dividenden. Dan is het duidelijk dat de werkers er op achteruit zijn gegaan, ondanks een toename van het BNP.

Linken naar de klimaatresoluties van het EVV:

Over klimaatverandering, nieuwe industriële politek en uitweg uit de crisis (2009):
www.etuc.org/a/6595

Over de financiering en het beheer van het klimaatbeleid (2010)
www.etuc.org/a/7396

Een nieuwe duurzame deal met het oog op de top van Cancun (2010)
www.etuc.org/a/7744

Over de energetische strategie voor Europa 2011-2020 (2010)
www.etuc.org/a/7953

Nota: er waren nog twee andere sprekers op dit seminarie: Thomas Wijns van de BBL en Climate Action Network en ikzelf voor Klimaat en Sociale Rechtvaardigheid met een presentatie over practische ecologische alternatieven voor de industrie.
Dit artikel is beperkt tot de bijdrage van de hoge vakbondsvrouwen.

Met vriendelijke groeten,
Wiebe Eekman