Deze keer gaat het over de minimale dienstverlening. Een normaal strafstelsel zorgt er natuurlijk voor dat sociale conflicten tussen justitiewerknemers en hun overheid geen humanitaire schade aanrichten aan gedetineerden.
Maar de penitentiaire situatie is verre van normaal. Op de achtergrond van dit conflict speelt de nijpende en terug aanzwellende overbevolking van de gevangenissen. En nog eens daarachter speelt het dieper sociale conflict dat in de hele samenleving woedt. De overheid en de maatschappelijke dienstverlening waarvoor ze moet zorgen, worden al enkele decennia in het defensief gedreven in het voordeel van de markt.
Het verouderde concept van de gevangenisstraf voelt zich niet zo lekker meer in een veeleisende wereld waar resultaten belangrijk zijn. Die samenleving voelt zich op haar beurt niet meer zo gelukkig met de uitvoering van de gevangenisstraf. De penitentiaire euforie van de negentiende eeuw ligt al ver achter ons.
Dit is echt geen louter Belgisch probleem. Zowat alle landen kampen met een tanende legitimiteit van de gevangenisstraf. Korte straffen blijken disruptief. Lange straffen afstompend. Steeds verhoogt de opsluiting in de gevangenis de kans op recidive. Terwijl we van de straf net verwachten dat ze een sourdine zet op de criminaliteit, blijkt ze eerder te werken als een haut parleur. Het vergt moeite om dat te accepteren, maar de gevangenis is als detentievorm achterhaald.
Vzw De Huizen ( internationaal ‘Rescaled’ ) schuift een weldoordachte oplossing op lange termijn naar voor. Ontwikkel een veelheid aan kleinschalige detentievormen. Maak een detentieomgeving waarin een individuele, gedifferentieerde benadering, naar de wettelijke voorschriften, mogelijk is. Negeer in het kader van de straf toch niet langer de inzichten uit de psychologische en sociale wetenschappen. Bolder niet verder met een gedrocht van twee eeuwen terug gewoon omdat je gewoon bent die gevangenisarchitectuur te vereenzelvigen met de straf. Je weet dat het niet werkt. Pas je vorm aan de gewenste inhoud aan.
De Huizen heeft een plan, een toekomst. Er is hoop. Haal in de volgende decennia doelgroep na doelgroep uit die verouderde context. Er is een draagvlak voor detentiehuizen. Voor psychisch kwetsbare gedetineerden, voor jonge gedetineerden onder de 25 jaar, voor moeders die met hun kinderen opgesloten zitten. Voor gedetineerden op het einde van hun straf.
Maak hun straf zichtbaar in de buurt. Breng die mensen dichter. Misdaad mag een schande zijn, maar straf is dat niet. Detentiehuizen zullen door hun zichtbaarheid en hun concrete werking de geloofwaardigheid van de straf, van de staat en van de gemeenschap alleen maar groter maken. Hebben we daar niet dringend nood aan? Doe het dan. Los die aanslepende penitentiaire crisis ten gronde op.
Hans Claus, secretaris vzw De Huizen
Prof. Ronny De Meyer
Manu Pintelon, Belgisch coördinator Rescaled
Marilies Gaillaert, Belgisch coördinator Rescaled
Helene de Vos, Europees coördinator Rescaled
Sara de Hantsetters, bestuurslid vzw De Huizen
Geertjan Zuijdwegt, Europees Coördinator Rescaled
Lieven Nollet, voorzitter vzw De huizen
Foto: Jobs For Felons Hub, Flickr / CC BY 2.0