Wat we zelf doen, doen we beter. Dat is min of meer het uitgangspunt van het kinderarmoedefonds. Het opzet is op papier even simpel als mooi. Verenigingen, burgers en besturen kunnen de handen in elkaar slaan om innovatieve projecten te ontwikkelen in verband met de bestrijding van kinderarmoede. Lokale besturen zijn nog wel een partner en stakeholder in het geheel, maar er is wel een verschuiving van initiatief en ondersteuning merkbaar. De nadruk ligt meer op burgerparticipatie, waarbij zowel de ideeën als de middelen van u en ik moeten komen. Dit sociaal en financieel kapitaal wordt gecoördineerd en beheer door de Koning Boudewijnstichting. Moeten we dit toejuichen?
Dat het initiatiefrecht breder wordt, is uiteraard een geweldige zaak. Lokale overheden, hun politici en administraties staan niet garant voor kwalitatieve en echt ingrijpende initiatieven, maar hun mogelijkheden zijn wel het grootst, aangezien zij doorgaans beschikken over een grote koek van de financiële middelen. Het samenbrengen van verschillende actoren, zijnde burgers, onder meer ook mensen in armoede zelf, bedrijven, academici en overheden, is tegelijk positief als complex. Het is ook geen garantie op succes. Gedragenheid impliceert geen doeltreffendheid, en een te groot aantal betrokken stakeholders kunnen de dynamiek van een project of initiatief lamleggen. En toch moet dit een kans krijgen als aanvullend initiatief.
Het is echter schrijnend dat burgerinitiatief en crowdfunding moet worden ingezet om de vele hiaten die de armoedebestrijding vandaag vertoont op te vullen. Er zijn in ons land vier niveaus bevoegd voor armoedebestrijding. Er is de federale staatssecretaris van armoedebestrijding, die schamele pogingen onderneemt om een beleid te voeren, steeds ondergedompeld in een “voor wat, hoort wat”-sausje. Op Vlaams niveau is er een minister van armoedebestrijding, die vreemd genoeg niet over de bevoegdheid welzijn beschikt. Daarnaast proberen ook de provincies een rol van betekenis te spelen, voornamelijk door het verzamelen van statistieken, het verspreiden van informatie en het geven van subsidies. En dan zijn er de OCMW’s nog, die op lokaal niveau roeien met de riemen die ze hebben, in een zee die steeds woeliger wordt en met verhoudingsgewijs steeds meer taken, maar ook minder mankracht en financiële middelen.
4 niveaus houden zich actueel bezig met armoedebestrijding in de bredere zin, met Europa dat als vijfde ook een deur tussen de voet probeert te krijgen. Voeg hierbij middenveldorganisaties, CAW’s, vzw’s en andere belangenverenigingen bij, en men krijgt een sociale kaart die zo volgepropt is dat men tussen de bomen het bos niet meer ziet. De middelen zijn te verdeeld, het beleid niet op elkaar afgestemd, en wat de enige probeert aan te pakken wordt vaak onbewust door de ander weer tenietgedaan. Beslissingen op het ene niveau hebben directe gevolgen voor het andere, vaker negatief dan omgekeerd. Ik geloof oprecht in het lokale initiatief, aanvullend op de structurele aanpak van de problemen. Daar dient een overheid immers voor.
Het kinderarmoedefonds is op papier dan ook een nobel initiatief, een poging om ideeën uit te wisselen, goede praktijken op te zetten en van onderuit iets te doen aan mensonterende toestanden die in een eenentwintigste-eeuwse samenleving, een welvarend land als het onze, niet meer op die schaal zouden mogen voorkomen. Ondanks alle inzet, alle beleidsplannen, alle projectoproepen en subsidies verandert er structureel maar heel weinig, terwijl het principe van solidariteit steeds meer onder spanning komt te staan.
Het kinderarmoedefonds is een mogelijkheid om alternatieve methoden te ontdekken, methoden en initiatieven die echt iets kunnen veranderen in de individuele levens van kinderen en ouders in armoede. Maar het is vooral een zoveelste alarmbel, en een zoveelste signaal dat de armoedebestrijding in België, ondanks alle actoren en middelen, structuur en daadkracht mist, en dat de bloedarmoede en de ideeënarmoede van onze politici op termijn ernstige consequenties zullen hebben. De collectieve verantwoordelijkheid is even verpletterend als het gevoel van schaamte hoort te zijn.
