Deze week bereikte ons een zoveelste bericht over een massaverkrachting in Oost-Congo. Deze keer wordt het Congolese leger zelf met de vinger gewezen. Sinds de transitieperiode (2003-2006) helpt de internationale gemeenschap, waaronder België, de Congolese autoriteiten met de (her)opbouw van een nationaal, gedisciplineerd leger. Pax Christi Vlaanderen en Broederlijk Delen stellen zich de vraag of de inspanningen van het Belgisch beleid het verschil kunnen maken.

Leger dat geen leger is

Op basis van een VN-onderzoek berichtte de BBC over de verantwoordelijkheid van een Congolese bevelhebber (ex-CNDP) voor de gewelddadige wraakacties van zijn militairen op de burgerbevolking in Fizi (Zuid-Kivu) begin januari. Tientallen mannen, vrouwen en meisjes werden verwond en verkracht. Een woordvoerder van het leger verklaarde op de hoogte te zijn van deze gruwelijke gebeurtenis. Geen woord over de arrestatie of vervolging van de officier in kwestie. Kan dit ook anders in een regio met wijdverspreide straffeloosheid?

Het is trouwens niet de eerste keer dat Congolese militairen ongestraft hun kerntaak (bescherming van de burgerbevolking) niet naleven. Er is iets ernstig mis met de FARDC, een leger dat eigenlijk geen leger is. Militairen zijn betrokken bij de illegale exploitatie en handel van bodemrijkdommen. Ze bezondigen zich aan schendingen van mensenrechten en het internationaal recht, zoals seksueel geweld. Ze werken samen met rebellen waartegen militaire operaties lopen of die zich weigeren te integreren binnen het nationale leger, …

Belgische inspanningen

De ondertekenaars van de vredesakkoorden uit 2002 namen een belangrijk engagement voor de (her)opbouw van een één gemaakt, gedisciplineerd en professioneel leger. Ook de donorgemeenschap beschouwt dit als een prioriteit voor het vredesproces. In 2003 heeft ons land met toen Minister André Flafaut (PS) op Landsverdediging een nieuw militair partnerschap gesloten met Congo. Sindsdien wordt dit regelmatig hernieuwd.

In 2004 leidde België de 1e geïntegreerde brigade in Kisangani (Oostprovincie) op. Bij gebrek aan omkadering maakten de militairen zich al snel schuldig aan mensenrechtenschendingen. Recent heeft ons land een bataljon opgeleid in Kananga (Kasai). De militairen worden ditmaal verder omkaderd. Vorig jaar werden ze succesvol ingezet bij gevechten in de Evenaarsprovincie. Maar wat zal met hen gebeuren eens de Belgische omkadering weer wegvalt?

Binnen de Europese Unie nam België een voortrekkersrol op bij de komst van EUSEC. Sinds 2005 assisteert deze EU-missie de Congolese autoriteiten bij de hervorming van het leger. De projecten rond de biometrische registratie en de uitbetaling van militairen krijgen veel lof, maar het blijft een moeilijke strijd tegen de corruptie binnen het leger.

Is er politieke wil?

Pax Christi Vlaanderen en Broederlijk Delen menen dat de inspanningen van de internationale gemeenschap, waaronder België, voor de vorming van militairen en de verbetering van hun leef- en werkomstandigheden slechts een verschil kunnen maken, op voorwaarde dat er een coherent, gecoördineerd beleid wordt gevoerd dat zich afstemt op een sterk Congolees beleid.

In tegenstelling tot de transitieperiode, kan de internationale gemeenschap niet meer de leiding nemen bij de hervorming van het leger in Congo. De Congolese autoriteiten moeten het ownership dragen en de politieke wil tonen om een geostrategisch defensiebeleid uit te werken dat de territoriale integriteit van de staat verdedigt en de bevolking een veilige leefomgeving garandeert.

Ondanks zijn inspanningen kon België niet het verschil maken. Ons land kan geen grote bilaterale rol spelen. De omvang van het werk op het terrein is immens en de middelen zijn beperkt. Toch zou België een verschil kunnen maken mits de nodige politieke wil om zijn internationaal erkende Congo-expertise als troef uit te spelen om op EU- en VN-niveau te lobbyen voor meer coherentie en coördinatie in het beleid van de donoren die actief zijn bij de (her)opbouw van de FARDC.

Zonder een Congolese, politieke visie op de hervorming van het leger en zonder een betere samenwerking tussen de internationale actoren zullen de ongedisciplineerde militairen een bron van onveiligheid blijven. Wie heeft daar baat bij?

Nadia Nsayi, medewerkster Oost-Congo, Pax Christi Vlaanderen/Broederlijk Delen