Maak kennis met K. Niet de K. die u kent uit de roman van Franz Kafka. Nee, een andere K. Uit een straatarm land in Azië. Loopt school in België. Is ook gewoon op de loop. Als economisch vluchteling. De Belgische Staat wil hem liefst terug de armoede in jagen in zijn thuisland. Nochtans blinkt hij hier uit op school en heeft hij ons land veel te bieden. Dat weten zijn vrienden. De vrienden van K., die in gang schieten waar de Belgische Staat kil de poort dicht slaat. Ze zorgen ervoor dat hij op zijn minst zijn school kan afmaken. Een gesprek met K. en Rinke Suy, de facto voorzitster van deze jonge samaritanen.

Beste K., hoe ben je in ons land terechtgekomen?

K. In mijn streek heb je geen mogelijkheden om jezelf te ontwikkelen. Tenzij je heel veel geld hebt. Mijn streek is bijzonder verpauperd, maar als je geld hebt, is alles er mogelijk. Mijn familie heeft geen geld, dus zijn er ook geen mogelijkheden. Als je 13 bent, moet je zeker al werken. Mijn familie verdient zoiets als 30 euro per maand met het planten van rijst. Zolang je daar blijft, kan je onmogelijk uit de armoede raken. Hun enige hoop is dat ik het hier maak en geld kan terugsturen. Daarvoor hebben ze hun rijstvelden verkocht. Dat was het enige wat ze hadden. Zo schraapten ze uiteindelijk 13.000 euro bij elkaar. De kostprijs om mijn reis naar hier te bekostigen. Als ik er ooit in slaag om hun maandelijks 200 euro te sturen, dan kunnen ze een iet of wat normaal leven leiden. Om dat te bereiken doe ik ontzettend mijn best op school.

Rinke. K. Is de beste leerling van zijn klas. Als vrienden van K. gaan we altijd mee naar school als het rapportdag is. De leerkrachten zijn ook zeer lovend over zijn attitude.

Kan je zonder papieren wel een diploma halen?

K. Nee, maar de kennis die ik opdoe, is mooi meegenomen. Er zal geen naam staan op mijn diploma, maar toch vind ik het zeer belangrijk om mijn school af te maken.

Rinke. Het is een keuze die je maakt. Je kan met je duimen draaien, omdat je misschien niets bent met dat diploma en het opgeven. Of je kan er toch voor gaan. En later zien wat het opbrengt. Als je het zo bekijkt, is het een logische keuze om toch verder te studeren. Anders sta je helemaal stil.

Waarom kan K. niet gewoon op een normale manier zijn school afmaken?

Rinke. Hij is uitgewezen. Zijn asielaanvraag is niet goedgekeurd. Dat was trouwens snel beslist. Hij heeft maar een heel dun dossier. Dat hij in zijn thuisland in armzalige omstandigheden opgroeit, is niet erg genoeg blijkbaar. Hij was minderjarig toen hij hier arriveerde. Tot hun 18de krijgen asielzoekers onderwijs. Van zodra ze 18 zijn, verliezen ze dat recht. Het ware natuurlijk veel logischer om hen de school te laten afmaken. Ons land kan gemotiveerde mensen als K. zeer goed gebruiken.

Hoe komen de vrienden van K. er bij om mensen zonder papieren te ondersteunen tot ze hun diploma halen?

Rinke. Je kan toekijken en niks doen. Dat is geen aantrekkelijke optie. Je kan aan de mouwen trekken van politici tot ze iets veranderen aan deze scheve situatie. Maar iedereen weet dat er morgen niet plots een politieke oplossing voor dit probleem uit de bus zal vallen. Ondertussen blijven jonge mensen als K. in de kou staan. Dat willen wij, de vrienden van K, niet zomaar laten gebeuren, dus helpen wij enkele jongeren, nu, direct. In afwachting van een grote oplossing. Je kan een mooi artikel schrijven over deze wantoestand, maar je kan ook zeer concreet handelen en zorgen dat er vandaag al iets gebeurt. Trouwens, als iedereen één iemand opvangt, dan is er geen probleem.

Zijn de vrienden van K. een VZW of iets dergelijks?

Rinke. Nee, wij zijn letterlijk de vrienden van K. Wij hebben er ook bewust voor gekozen om geen organisatie te stichten in wat voor vorm dan ook.

Zou je niet efficiënter kunnen werken als jullie een gevestigde organisatie waren?

Rinke. Nee, wij merken juist het omgekeerde. Wij beslissen helemaal zelf wat we doen. We zijn niet afhankelijk van subsidies. We lopen niet vast in de statuten van een vereniging. We hoeven ons niet te schikken naar allerlei regeltjes. Zolang wij willen helpen, helpen we. Een officiële vereniging raakt haast onvermijdelijk verstrikt in een bureaucratisch kluwen. We zijn nu met een tiental mensen die goed overeenkomen. We werken heel organisch. In 2013 wonnen we de Kardijnprijs, dus blijkbaar leveren we op deze manier ook goed werk.

Moeten jullie dan niet veel van jullie eigen geld ophoesten om te kunnen helpen?

Rinke. Dat valt enorm mee hoor. Zoveel geld hebben we niet nodig. We zorgen dat onze jongeren een plek hebben om te wonen en geven hen wekelijks zakgeld. Dat zijn geen grote sommen. Met enkele giften komen wij al uit de kosten.

Kruipt er niet geweldig veel tijd in het organiseren van steun aan verschillende jongeren met zo’n grote problemen?

Rinke. Nee, dat valt zeer goed mee. Als we iemand nieuw opvangen, is het eventjes erg druk. Want dan moet je alles in het werk stellen om onderdak te regelen. Maar anders kruipt daar helemaal niet zoveel tijd in. De jongeren gaan naar school, ze zorgen verder goed voor zichzelf.

Bestaat het gevaar dat K. op een dag onvermijdelijk terug moet?

Rinke. K. kan inderdaad elke dag gevat worden door de politie. Hij kan natuurlijk ook altijd vrijwillig terugkeren. Die keuze laten we volledig aan hem. We gaan hem wel uitleggen wat hij daardoor mogelijk allemaal verliest, maar als hij echt terug wil, zullen we hem niet tegenhouden. Als de politie hem vat, dan is het natuurlijk een ander verhaal. Dan kunnen we nog hopen dat zijn advocaat tijd wint, nog een andere onderzoekspiste in zijn dossier kan openen. Het grootste probleem met de politie is de angst.

K. Ik neem nooit het openbaar vervoer. Zeker geen treinen en al zeker niet de metro. De laatste tijd controleert de politie opvallend vaak in de metro. Je bent je ervan bewust dat zoiets kan gebeuren, maar je mag je daardoor niet laten verlammen. Wie echt voortdurend bang is dat de politie hem gaat aanspreken, die gaat zichzelf automatisch verdacht gedragen. Als ik politie zie, dan wandel ik er vriendelijk glimlachend langs. Rustig blijven en zoveel mogelijk proberen verder gaan met je leven.

Jullie helpen K. tot hij zijn diploma haalt. En hoe moet het daarna met hem verder?

Rinke. Waarschijnlijk zal er daarna niet veel anders op zitten dan hier in het zwart te werken. Er zijn wel organisaties die zich inzetten voor mensen zonder papieren die niet meer op school zitten en werken. Daarom mikken we ook zeer specifiek op mensen zonder papieren die nog willen studeren. Voor hen is er helemaal niets. In het begin hebben we voor K. heel veel organisaties gebeld. Nergens was er opvang voor hem, dus hebben we hem zelf opgevangen, zodat hij zo normaal mogelijk zijn school kan afmaken.

Hoe gaat de school van K. daar mee om?

Rinke. De politie komt gelukkig niet op school. De school zelf maakt er geen probleem van. Ze hebben meerdere leerlingen zonder papieren. De school denkt wel altijd dat de vrienden ook de schoolrekening wil betalen, maar dat doen we niet. We zorgen voor onderdak en zakgeld voor hun dagdagelijks levensonderhoud.

Werken jullie samen met bepaalde organisaties?

Rinke. Katholieke Arbeidersjeugd (KAJ) levert zeer goed werk. Ze organiseren veel activiteiten en doen ook zeer veel voor de jongeren. Het is onder andere dankzij hen dat jongeren als K. zulke hechte vriendschapsbanden kunnen uitbouwen.

Hoe beslissen jullie eigenlijk wie jullie helpen?

Rinke. Het liefste zouden we ze natuurlijk allemaal helpen. Ze zijn met zoveel. In principe helpen wij de jongeren die we via via leren kennen. Als ze onze hulp vragen en we zien dat ze echt gemotiveerd zijn om hun school af te maken, dan zoeken we uit wat mogelijk is en helpen we hen.

Het kan cru klinken, maar wat als jullie het op een dag beu zijn, laten jullie hen dan vallen? Jullie zijn immers tot niets verplicht.

Rinke. Wij zijn wel echt bevriend met onze jongeren, hé. Natuurlijk laten we hen niet vallen. Er is tussen ons een enorme vertrouwensband gegroeid. Ze zijn ons ook geweldig dankbaar. Uiteraard laten wij hen niet in de steek. Daarvoor is er tussen ons een te sterk wederzijds respect gegroeid.

Critici zullen misschien zeggen: Ja, maar, België kan toch niet de hele wereldbevolking opvangen?

Rinke. Deze mensen zijn hier nu wel, he. Hen op straat gooien, is altijd onaanvaardbaar. Deze mensen betekenen bovendien een economische meerwaarde voor ons land. Ze zijn supergemotiveerd om te leren en te werken. Bovendien loopt de hele procedure rond asielaanvragen compleet mank. Er bestaat bijvoorbeeld iets als ‘ondersteund terugkeren’. Als een asielzoeker dan kiest om terug te keren krijgt hij een basisbudget mee om het land van herkomst iets op te bouwen. Zulke projecten bestaan niet voor elk land, maar wel voor een heel aantal. Maar men licht de asielzoekers daar niet eens over in!

Dat hele asielbeleid zou veel consequenter moeten zijn. Men laat deze mensen aan hun lot over nu. De grote oplossing daarvoor kennen wij ook niet, maar we zien nu recht voor onze neus jongeren staan met problemen die ook iets willen maken van hun leven, die ook gewoon jong willen zijn. Dan hebben wij als Vrienden van K. de reflex om hen ook daadwerkelijk én nu direct die kans te geven. Iets doen is beter dan er over filosoferen.