(Dit stuk verscheen in een iets gewijzigde vorm ook op de website journalist.be van de journalistenvereninging VVJ)
De Londense rechter Vanessa Baraitser heeft maandag beslist dat Julian Assange, de man achter WikiLeaks, niet uitgeleverd wordt aan de VS. Dat land eiste dit wegens de verspreiding in de jaren 2010-2011 van meer dan 470.000 geheime documenten met onthullingen over oorlogsmisdaden van VS-militairen in Irak en Afghanistan. De International Federation of Journalist (IFJ) en zijn Europese tegenhanger EFJ reageren samen met de Engelse (NUJ) en Australische MEAA journalistenvereniging opgetogen over deze onverwachte beslissing maar zijn enigszins ontgoocheld omdat het vonnis niet ingegeven is door de vaststelling dat uitlevering een ernstige bedreiging zou zijn voor de persvrijheid. Baraitser baseerde zich met name op de vaststelling dat er in de gevangenissen in de VS waar Assange zou belanden onvoldoende preventieve procedures aanwezig zijn op vlak van zelfdoding.
Assange werd in 2012 in Engeland opgepakt nadat Zweden om zijn uitlevering verzocht omwille van een, inmiddels geseponeerde, klacht van twee vrouwen over seksueel misbruik. Hij werd dat jaar onder voorwaarden vrijgelaten en verstopte zich tot april 2019 voor het Engels gerecht in de Ecuadoriaanse ambassade in Londen. Na een conflict met de Ecuadoriaanse overheid werd hij in april 2019 in de ambassade gearresteerd en opgesloten in de gevangenis van Belmarsh wegens schending van de eerder opgelegde voorwaarden. Dat rechter Baraitser zich ernstig zorgen maakt over de mentale gezondheid van Assange hoeft geen verbazing te wekken. Na een bezoek aan de gevangenis wees VN-expert Nils Melzer eind vorig jaar reeds op het feit dat Assange leed aan typische symptomen van langdurige psychologische marteling, chronische angst en een intens trauma en dat hierdoor zijn leven in gevaar was.
De vermelde journalistenverenigingen hebben zich steeds verzet tegen de uitlevering en de onmiddellijke vrijlating van Assange geëist. Uitlevering en veroordeling zou volgens hen een ernstige bedreiging zijn voor de vrije meningsuiting en persvrijheid en een schending betekenen van het internationaal recht en de VN-verklaring van de Mensenrechten. Ze klaagden ook aan dat de VS misbruik maakte van de spionagewetgeving om de onthullingen door WikiLeaks van de oorlogmisdaden in Irak en Afghanistan en Irak te criminaliseren. De VS eiste met name de uitlevering omwille van 17 inbreuken op deze wetgeving en een inbreuk op het verbod op hacking van computers. Rechter Baraitser weerhield de door de verdediging aangevoerde argumenten in die zin echter niet. Dat was ook het geval voor het argument dat het hier om een politiek proces ging geïnspireerd door president Donald Trump.
In de aanloop naar de uitspraak wees de IFJ ook op het feit dat Assange slechts één van de 234 journalisten is die momenteel wereldwijd gevangen gehouden worden omwille van hun beroepsactiviteiten. Ook zij dienen vrijgelaten worden. De Londense rechtbank beslist woensdag of Assange in afwachting van het beroep, dat de VS reeds hebben aangekondigd, op borgtocht kan worden vrijgelaten. Alhoewel WikiLeaks zich beperkte tot de toelevering van geheime documenten aan media wereldwijd, beschouwt de IFJ Assange wel degelijk als een journalist. Hij is lid van de Australische journalistenvereniging MEAA en houder van een internationale IFJ perskaart. IFJ-medewerker Tim Dawson, die het proces-Assange versloeg, wees recent op het feit dat een van de aanklachten waarvoor de VS hem willen vervolgen, met name – “dat hij klokkenluider Chelsea Manning actief aanmoedigde om meer informatie ter beschikking te stellen” – typisch journalistiek werk is.
