Updates: Moeders zijn machtig!  1 mei. Verwijzing naar Adolescense: 2 mei, 7u30. De moeder als archetypische vrouw: 16 uur. De groene progressief Jan Mertens pleit voor mannen met meer zachte, vrouwelijke eigenschappen. Ik lees doorleefde kritiek op harde waarden in het leven van jongens en mannen, zoals die enige opgang maken via sociale media en misschien het verschijnen van de zichtbaar brutale presidenten Trump en Poetin. Deze visie biedt mij scherpzinnige suggesties, maar zij verwekt ook afkeer. Het debat is actueel en moet gevoerd worden. Met het enthousiasme van het filosofische stokpaardje na vele decennia observaties te doen, te lezen, interviews af te nemen van ouders en jongeren, en na mijzelf te bevragen en bij te sturen als man, geef ik een analyse die de kwestie opentrekt. Is er niet een crisis van de vrouwelijke rol en identiteit? Zijn emancipatie en  bevrijding louter positief uitgedraaid voor vrouw en maatschappij? Lopen onze kinderen niet toenemend verloren in het leven, in de maatschappij? Vanwaar komen de wachtlijsten en de gestegen zelfdodingscijfers bij kinderen en jongeren? Waarom treft de reeks Adolescense mensen zo fel? Wat heeft dat te maken met “usurpator” Andrew Tate? De reflectie van Jan Mertens kunt u nalezen via MO* of op zijn Facebookprofiel. In een eerdere versie gaf ik ze hier mee, maar op die manier werd de blog lang.

Met plezier, met interesse, met instemming, en ook met enige afkeer, ik moet het meteen erbij zeggen, heb ik het geheel van de beschouwing gelezen. Ze verdient een wederwoord. Er zitten in de analyse goede standpunten. Voor mij kan een man die ook zijn vrouwelijke kant, zijn empathie, zijn luistervaardigheid, zijn mondigheid over emoties… oefent, ontwikkelt en cultiveert inderdaad een serieuze meerwaarde betekenen voor hemzelf, zijn levenspartner, voor zijn vrienden en de samenleving.

Zoals we die man meemaakten in de figuur van Barack Obama die stelde dat “inlevingsvermogen nog belangrijker is dan de gulden regel van de religies: doe niet aan een ander wat je zelf niet wil meemaken”. Het betoog van mijn kennis Jan Mertens, die toegeeft dat hij gekwetst en ongewoon is in zijn ervaring van zijn mannelijkheid, gaat echter verder, en naar mijn aanvoelen onaanvaardbaar fel té ver. Waarom zou een man moeten uitblinken in zachtheid, en in twijfel aan zichzelf, wanneer er al een mensensoort is die daar goed in is?

Wij leerden aan de universiteit van Leuven op het departement Seksuologie dat vrouwen inderdaad “een kwetsbaarder zelfconcept hebben” en vanaf de prille kindertijd zien onderzoeken dat meisjes en vrouwen “meer vatbaar zijn voor angst”. (Een apart probleem is dat sinds de tijd dat ik die colleges volgde, kennelijk sommige departementen seksuologie door vrouwen zijn gekaapt die daar een politieke inkleuring aan de wetenschap hebben gegeven, die het beeld vertroebelt). In de uitleg over wat typisch mannelijk is, die Jan geeft, ontbreken een paar cruciale dingen. Dingen die op zich waardevol zijn. Zoals monomaan te werk gaan (met extreme toeleg, iets dat evident ook nadelen kan meebrengen); maar ik mis ook de begrippen, de talenten, de waarden genaamd strijdlust, vechtlust. Is het niet beschamend en twijfelachtig, als we in ons denken en ons dromen zodanig ver weg gaan van de Virtus van de Romein? De Romeinse cultuur blijft een van de grote vormende ingrediënten van onze Europese cultuur en ziel, toch?

Als Jan Trump en Poetin, de grote mannelijke rolmodellen van sommigen van nu (niet van mij)  beschrijft, vergeet hij vooral nog een centraal aantrekkingspunt, een waarde: Kracht. Gewoon Kracht. De kracht waarmee Donald Trump optreedt is aantrekkelijk en fascinerend, toch? En verder iets als Incasseringsvermogen. En Daadkracht. En nog iets centraals ziet de auteur totaal niet, wellicht vanuit zijn geschiedenis: Trots. Wat ben je, wat bereik je op het politieke toneel (en op de oorlogstheaters, zoals krijgshistorici de term gebruiken) zonder Kracht en vechtlust? En wat kracht betreft, en macht, moet ik nog het volgende zeggen: misschien is het toch helemaal geen toeval dat een partij als Agalev-Groen nooit tot echt succes is gekomen? De doorbraak wordt al dertig jaar elk jaar, bij elke verkiezing verwacht. Ze is er nooit gekomen, ondanks actuele waarden en visie, voor een partij waarin ideeën als die van Jan Mertens veelvuldig gekoesterd worden. Waar er een tastbare afkeer van macht (en dus van krachtig spreken en optreden en leiding geven, van gezonde hiërarchie) heerst. Ik spreek uit ervaring, ik was dicht betrokken bij de partij in de beginjaren. De zachtheid en de twijfel worden door sommige “groene” denkers tot grote waarden verheven, in het vaandel gedragen, op het wapenschild gezet. Dat moet toch mislopen? – Mijn wetenschappelijk-filosofisch meest fundamentele bezwaar tegen dit pleidooi voor in zekere zin zwakke mannen en tegen trotse, strijdbare mannen, is dat het tegen de Natuur ingaat. Nota bene voor een denken dat zich in groene hoek opstelt, nestelt

Het is toch ontegensprekelijk de door Charles Darwin (+ 1881) beschreven EVOLUTIE van de levensvormen sinds het begin van het leven, meer dan een miljard jaar geleden, die de kenmerken van mannelijke en vrouwelijke dieren heeft gevormd? Je kan er donder op zeggen dat die VERSCHEIDEN kenmerken van man en vrouw dan ook door de wol geverfd zijn, beproefd en goedgekeurd. De mens, de dieren, de planten, (én hun ecologisch samenspel!) zijn te beschouwen als een soort testband waar voertuigen door de maker worden ontwikkeld, van het ene prototype naar het andere. In dit geval gaat het dus over duizend miljoen testjaren! De vrouw en de man hebben eigenschappen, diep in lichaam en ziel genesteld, die ons, mensheid, het over-leven hebben mogelijk gemaakt! Telkens weer. Doorheen geweldige gevaren en schaarste. In geregeld extreem uitdagende omstandigheden. Van ijstijden tot rooftochten van Noormannen, van hongersnoden tot sneeuwstormen. De uitdagingen liggen de laatste eeuw inderdaad anders, er is groot comfort, er is veel bescherming en ongeziene niveaus van veiligheid (die ons paradoxaal collectief soms erg nerveus maken), maar wie zegt dat dit de volgende duizend jaar zo blijft? En wie zegt dat ook in de dagelijkse sociale, politieke en militaire interactie het niet het beste is dat er vrouwelijke karakters zijn en mannelijke? Die de perfecte formule bieden om nieuwe uitdagingen allerhande aan te pakken. Een concreet voorbeeld om stilaan mee af te sluiten; het lijkt duidelijk dat niemand kan garanderen dat er in een bepaalde regio geen oorlog meer komt, nietwaar? Wel, zie wat er in Oekraïne noodzakelijkerwijs op dag één van de invasie gebeurde, op 24 februari 2022: de mannen trokken naar het front en de vrouwen bemanden het thuisfront, gingen naar huis met de kinderen of gingen naar andere landen op de vlucht. Dat er vrouwelijke soldaten zijn doet niets af aan de basic situatie. In die zin kunnen we misschien ook stellen: tachtig jaar Vrede zonder gewapend groot conflict, langer dan ooit sinds Julius Caesar, dat heeft toch “de zielen vervrouwelijkt” zoals die generaal en politicus in zijn oorlogsmemoir De bello Gallico – Over de Gallische oorlog schrijft. Die vrede heeft niet alleen voordelen gebracht, ze heeft het hoofd van sommigen op hol gebracht.

Julius Caesar in het Vaticaan, Daniel Mack, Flickr

De vrouw, dan

Ten gronde nog een kleine analyse over een thematiek die aan het vorige op directe manier is gelinkt. Er is misschien een crisis van de mannelijkheid, mannen twijfelen en zoeken naar geloof in zichzelf, naar trots en sterkte. Soms lijken sommige jonge mannen daar ver in te gaan, en op rare manier grof naar vrouwen te worden. Maar is het niet het samenspel van man en vrouw dat in crisis is? En ook juist de rol en identiteit van de vrouw? De vrouw die met de komst van de oorlog (waar tijdens zij arbeid mocht opnemen in fabrieken, in traditioneel voorbehouden rollen) en de anticonceptie wel mooie vrijheden heeft verworven, maar die stilaan haar basis rollen misschien verwaarloost? Hoe kan een maatschappij op termijn sterk zijn als er onvoldoende energie een aandacht gaat naar de Opvoeding van de kinderen? Sinds eeuwen worden in Europa de kinderen niet (meer) op de rug of de buik gedragen na de geboorte. Dat lijkt zeer problematisch. In Afrika en het Verre Oosten is dit wel zo (gebleven). Daar heerst dan ook veel minder existentiële onvrede met de samenleving, met de politiek. De kinderkamers verdienen goed personeel.

De rol van de eigen ouders van het kind en vooral van de moeder kan misschien toch niet straffeloos opgeofferd worden aan grenzeloze mogelijkheden op het vlak van carrière, vrije tijd en tijd voor jezelf?

Zou dat niet de meest voor de hand liggende oorzaak zijn van een jeugd die er voor een toenemend deel verloren bij loopt? Met ijs in het hart. Onvoldoende zeker “er te mogen zijn”! De krachtigste manier om een klein kind duidelijk te maken dat het gewenst is, dat het er “mag zijn op aarde”, is zoals onderzoek duidelijk aangeeft, het kind veel vriendelijk warmte geven, en met name tastbare liefde: lichaamscontact en aandacht. Dat kan een opvangmoeder of een crèchebegeleider niet op dezelfde manier doen als de moeder, de vader, de tante, de oom, de grootouders. Hier ligt misschien toch de hoofdoorzaak van de mysterieuze lange, onsamendrukbare wachtlijsten in de kinder- en jongerenpsychiatrie!… En in het nieuwe feit dat iemand als kinderpsychiater Peter Adriaenssens zeer bezorgd signaleert: “In veertig jaar dienst is het nieuw sinds een jaar of tien, dat kinderen van tien jaar aan de poort van de dienst SPOED – Psychiatrie verschijnen met zelfmoordplannen!!

Dokter Peter Adriaenssens, screenshot van televisie van een documentaire uitgezonden op Canvas op 15 april 2024.

Wanneer de eerste vrouw in het leven van een jongen voldoende aanwezig is, wordt zij een archetype voor de man zijn leven lang. Als de moeder de tijd krijgt en neemt veel Liefde te geven en tegelijk respect af te dwingen van haar zoon, o.a. door voldoende veeleisend en streng te zijn, zal die als man niet snel laaghartig gedrag vertonen naar (andere) vrouwen.  Respect moet je verdienen en soms afdwingen. Geen betere manier lijkt daartoe denkbaar dan effectief groot engagement naar je zoon. Zoals in veel samen  doen en  praten, veel tijd samen doorbrengen.

De mannelijkheid is aan reflectie toe, maar de vrouwelijke identiteit en betekenis en rol minstens evenzeer, als we bepaalde grote pijnpunten van de maatschappij observeren. Misschien heeft de toegenomen welvaart en vrijheid en de grote mogelijkheden tot werken en ontspannen, ja tot consumeren, toch bepaalde extreem fundamentele dingen in het gedrang gebracht? Natuurlijke verzorging van de jonge mensen voorop. Vrouwen hebben in tijden van economische crisis nog een kans op trots en op status en identiteit: als moeder. Maar mannen kunnen geen kinderen krijgen. Daarom zijn zij misschien voor eens en altijd in grote mate op de buitenwereld gericht. Vandaag, sinds een generatiespan van zowat veertig jaar, lijkt het dat vrouwen hier een soort jaloezie over ontwikkelen en sterk, rücksichtslos imiteergedrag. Met als resultaat veel arbeidsvreugde, een maatschappij met in vele geledingen meer empathie en zorg, maar ook met als gevolg nieuwe grote problemen en gevaren voor de meest fundamentele waarden die te maken hebben met het goede (over)leven van de mensheid.

Mannen zijn wel eens primair

Dit alles gezegd zijnde, moet ik benadrukken dat de aard en het gedrag van een deel van de mannelijke mensen mij ook geregeld onaangenaam treft, en zelfs stuitend overkomt. Misschien moeten we als samenleving en onderwijs meer inzetten op “de Cultuur van de mannelijkheid”. De Nàtuur is zo dat ze vaak fijn samenleven niet direct bevordert. Mannen kunnen zeer primair zijn, ook juist in reactie op vrouwen. Wat zal het goed zijn als mannen met meer interesse leven voor de vrouw! En niet alleen voor haar lichaam of de seksuele kenmerken daarvan, met hun sterke natuurlijke signaalfunctie. De geest, de ideeën, het aanvoelend begrijpen van de typische vrouw heb ik altijd met fascinatie beluisterd en bevraagd, bekeken. Dat verrijkt de interactie, het samenspel m = v op gigantische wijze. Mooi zou zijn als vrouwen en feministen die eigen sterkten konden etaleren. Zoals het intuïtief denken; onlangs verscheen er in De Standaard terecht een opinie die de waarde van vrouwelijk verstaan van de tegenspeler aan de onderhandelingstafels over vrede en oorlog uitwerkte. Er is nog veel op te voeden aan de mens, telkens weer, elke generatie opnieuw. Het stoort mij geweldig bijvoorbeeld, hoe verstandige vrouwen zoals vrouwelijke toppolitici en meisjes met diepzinnige inzichten over Natuur en Klimaat die intelligente observaties en analyse bieden, op sociale media en in gesprekken van (gemene?) mannen én vrouwen niets anders terug krijgen dan commentaar op het uiterlijk. Het haar, de borsten, de kleding. Niets gezien in de ogen, denk ik dan, in de woorden!? De strijd voor verfijning van de menselijkheid, voor de ontwikkeling van de persoonlijkheid zal altijd een (zware maar mooie) opdracht blijven. En daarin is ongetwijfeld plaats voor de zachte, aanmoedigende aanpak, maar ook zeker voor vurige bestrijding van grofheid of domheid. Zo zijn we terug bij de vechtlust. En bij mannen en vrouwen zoals Gaea Schoeters en Rik Torfs, die pleiten voor schrijvers die “met vuur gematigde, wijze standpunten verdedigen”. My cup of tea!

Moeders zijn machtig!

Ik heb nog een woordje advies, per slot van rekening. In elk geval lijken we over één zekerheid te beschikken na dit onderzoekje in de diepte: mannen hebben niet “vanzelf” respect voor de vrouw; daaruit volgt dat ze daartoe telkens weer moeten op-gevoed worden; vervolgens stelt zich de vraag, hoe kan dit dan het best gebeuren? Wel, neem dit aan: waar kan dit beter gebeuren dan in de verhouding moeder-zoon? In het face-to-face samenspel waar de vrouw een waarachtige machtspositie bekleedt! Dààr, thuis, in de schoot van het gezin, kan je mannen respect, ja zelfs eerbied inpeperen! De vrouwen die graag in duizend en één beroepen aan de slag gaan, moeten hierop tijdig reflecteren en hierin hun verantwoordelijkheid opnemen. En de organisatie van de samenleving dient hen daarin tegemoet te komen. Maar meer crèches zal nooit het ultieme antwoord zijn. De mama is, daar ben ik zeker van, voor eens en altijd onmisbaar om ontzag in te boezemen bij de “(klein) manne”.

Een serie als Adolescence wekt misschien toch juist heftige consternatie omdat veel ouders zich in de situatie herkennen: dat ze beseffen hoe weinig ze doen met hun kinderen. Hoe weinig contact en compliciteit ze er mee ontwikkelen! En dan zijn mensen boos op virtuele figuren als Andrew Tate, die in dat gat springen en als de sprookjesachtige Rattenvanger-fluitist van Hameln met hun kroost aan de haal gaan. Boos is men dan op een figuur die wél de ziel van de kinderen en tieners verovert. Is dit echter niet de gewone gang van zaken? In het leven waar tot nader order de regel geldt uit het kinderspel: “opgestaan is plaats vergaan”. Laat het leidmotief even doordringen: toegewijde aanwezigheid is per definitie heilig: dat valt door niets, door helemaal niets te vervangen.

Status biedt een pantser

Tot slot wil ik de (schaarse) commentatoren bijtreden die pleiten voor standvastige rustigheid, ook na de miniserie Adolescense en andere alarm-berichten. Wat een jongen zegt over en doet met meisjes en een man met vrouwen, zal niet alleen een functie zijn van het profiel van zijn moeder in zijn kindertijd. De behandeling van die moeder door zijn vader zal belangrijk zijn. “Woorden wekken, voorbeelden trekken” klonk het in het derde vierde van vorige eeuw vaak terecht. Sinds vrouwen meer buitenshuis zijn gaan werken en daar verantwoordelijke functies uitoefenen, is de status van de vrouw gestegen. Een andere factor is de onafhankelijkheid door het persoonlijke inkomen: een vrouw hoeft niet bij een respectloze man te blijven. Privileges zijn dit die tegen respectloos gedrag een historische bescherming bieden, het onderzoek ter zake zal ik graag lezen. De mannelijke partner van vandaag zal  willens nillens die status volgen; de tijd dat huisdokters bij huisbezoeken mishandeling vaststelden door mannen die van grenzeloos misprijzen voor hun vrouw getuigden, is gelukkig voorbij. De docuserie Mijnheer doktoor heeft op velen, mijzelf incluis, indruk gemaakt.

Memorabele ontmoeting met een bewuste moeder en haar kind in de trein bij Gent op 7 augustus 2018 (c) S. Hublou Sofrian

Afsluitende foto: kinderkrijttekening op de binnenkoer van de stedelijke bibliotheek van Leuven, waarin we een uitdrukking zien van ons thema: de magie van contact en liefde  tussen twee duidelijk verscheiden ouders; een stoere man en een toegewijde vrouw. Hopelijk blijft dit geen ijdele wensdroom voor de kinderen! 2 mei 2025.

___<>___

Reacties zijn welkom via stefhublou.global@gmail.com en via Facebook

Main image: portret van de auteur en Fellow: (c) Liza Cortois. Bezoek de site.