© Ali Selvi
Interview -

Martine Vandevenne van ABVV: ‘Seksisme kan je loopbaan en zelfs je leven kapotmaken’

Martine Vandevenne is genderverantwoordelijke bij ABVV. Iets doen tegen de bestaande onrechtvaardige behandeling van werknemers was haar drijfveer om bij de socialistische vakbond te gaan. En nog steeds, ze beoogt een wereld waar de rechten van álle werknemers er toe doen, ongeacht gender.

maandag 30 november 2020 17:11
Spread the love

Wat drijft jou om dit te doen?

“Er zijn zoveel drempels en ongelijkheden waar vrouwen in België dagelijks mee worden geconfronteerd. Denk maar aan de loonkloof tussen vrouwen en mannen, het onvrijwillig deeltijds werk van vrouwen, de impact van huiselijk geweld op het werk of het seksisme op de werkvloer. En nu recentelijk ook de opmars van extreemrechts, die een gevaar vormt voor vrouwenrechten. Er is nog heel wat werk om die ongelijkheid en discriminatie weg te werken.”

Ben je al geconfronteerd met ernstige getuigenissen?

“Absoluut! Werknemers die zwanger zijn en plots negatieve evaluaties krijgen. Contracten van bepaalde duur die niet meer worden verlengd of een ontslag … Schandalig, zeker als je weet dat vrouwen in België gemiddeld maar 1,6 kinderen krijgen. Voor werkgevers primeert maar al te vaak het grote gewin. Ze gooien hiermee heel wat vrouwelijk potentieel weg.

Helaas komt ook seksisme in alle vormen nog veel te vaak voor. Een klassieker die ikzelf reeds meemaakte: tijdens een vergadering geven twee vrouwelijke adviseurs een presentatie in twee talen met aparte beamers. Toen de opstart niet direct lukte, zag je de mannen in de zaal naar elkaar gniffelen want “vrouwen en techniek, typisch”. Ook als een vrouw het woord vraagt om het over een bepaald genderthema te hebben, wordt het altijd rumoeriger in de zaal. De gelijkheid tussen mannen en vrouwen is duidelijk nog niet verwezenlijkt.”

Kan je dan niets ondernemen als jouw baas je contract niet verlengt wegens een zwangerschap?

“Het is belangrijk om al van in het begin in te grijpen, maar dat is moeilijk. Want als je werkgever je buiten wil, hoe hard ga je daar tegen vechten? Zeker als je zwanger bent. Als je dan zonder werk valt, ben je nog minder beschermd. Allemaal niet evident om dan een nieuwe job te zoeken. Daarom willen we net zoals er een meldpunt voor discriminatie bestaat, hetzelfde voor seksisme en seksuele intimidatie. Maar dat wordt altijd vooruitgeschoven. Het zou nochtans moeten, want we horen het nog te veel.”

Waarom is het nodig om aandacht te vragen voor seksisme op de werkvloer, is dit dan nog werkelijk zo’n probleem anno 2020?

“Seksisme op het werk is nog steeds sterk aanwezig! Én bijzonder moeilijk om aan te pakken. Vorig jaar organiseerden we met het genderdepartement een vorming omtrent seksisme op de werkvloer. De getuigenissen die we daar hoorden, zijn om van achterover te vallen. Velen weten niet hoe ze seksisme kunnen stoppen. Maar dit fenomeen moet je net zo aanpakken als racisme. Je moet durven vragen “zou je dit ook nog grappig vinden als ze dat tegen jouw zus of vriendin zeggen?”. Dat komt wel binnen. Een nultolerantie handhaven ten opzichte van seksisme, net zoals tegenover racisme, moet de norm zijn. Wat heb je eraan als na enkele sessies vrouwen wegblijven omdat er toch maar enkel gelachen wordt met hen of als ze niet au sérieux worden genomen?”

© Ali Selvi

Waarom denk je dat seksisme nog niet kordaat wordt aangepakt?

“Het zijn eigenlijk vooral die grapjes, die subtiele vormen van seksisme die mensen niet begrijpen dat die kwetsend kunnen overkomen. ‘Dat is toch maar een grapje?’ En ja er zijn sommigen die er nog mee lachen maar er zijn er minstens evenveel die dit niet meer doen. Sinds de #MeToo-beweging zien velen dat dit toch verder gaat dan gewoon ‘maar een grapje’. Hetzelfde voor grensoverschrijdend gedrag. Het is diegene naar wie dit gericht is, die bepaalt wanneer diens grens wordt overschreden, niet omgekeerd!”

Wat zijn voor jouw belangrijke verwezenlijkingen?

“In je eentje kan je niet veel bereiken. Door jarenlang te blijven hameren op bepaalde thema’s, door congresresoluties toe te voegen en hiervoor ondersteuning te zoeken binnen en buiten het ABVV kan je stapje voor stapje ongelijkheden wegwerken. Maar dat is een werk van lange adem en van vele mensen.

En soms helpt het noodlot ook. ‘Dankzij’ de coronacrisis kwam aan het licht dat wie zwanger was en op tijdelijke werkloosheid terugviel, dit een negatieve impact had op hun moederschapsrust. Dit werd,  onder andere dankzij het werk van ABVV, rechtgezet. Nu heeft elke mama – ook bij ziekte of werkverwijdering voor de bevalling – recht op vijftien weken moederschapsrust in totaal. Dat is iets waar wij al jaren voor pleitten en dat is er nu eindelijk doorgekomen dankzij toeval, anders hadden we dit nog lang niet bereikt.”

Zijn er nog thema’s waar duidelijk progressie is geboekt in vergelijking bij de start van je job?

“Als vakbond hebben we stappen gezet. We werken met quota, namelijk minimum één op drie vrouwen in alle officiële instanties en we streven naar pariteit. Dat maakt een verschil. Sinds september hebben we voor het eerst een federaal secretariaat met vier vrouwen en drie mannen. Dit is echt een verwezenlijking.

Op nationaal niveau zijn de prioriteiten voor nu: blijven hameren op de loonkloof, een betere work-life-balans, extreem-rechts weerwerk bieden, geweld tegen vrouwen aanpakken met de nieuwe IAO-conventie 190, net zoals huiselijk geweld met de conventie van Istanbul, want partnergeweld kan een serieuze impact hebben op iemands werkleven. De abortuswet blijft ook een heet hangijzer. De versoepeling is terug op de lange baan geschoven. Terwijl elk jaar opnieuw 500 vrouwen de grens oversteken om in Nederland een abortus te laten uitvoeren na twaalf weken. Telkens als er iets beslist moet worden in tijden van crisis zijn het vrouwenrechten die als eerste sneuvelen. Het is belangrijk om hierop te blijven inzetten, kijk maar naar Polen. Daar draaien ze de wet terug. We moeten op onze hoede zijn voor het gevaar van extreemrechts en conservatieve regeringen. Ze grijpen de pandemie aan om snel maatregelen door te voeren die vrouwen terug aan de haard willen brengen.”

Welke impact kunnen seksuele intimidatie en discriminerend gedrag hebben op iemands loopbaan?

“Als je wordt vernederd door opmerkingen of grapjes om je uiterlijk, je kledij, je stem, je mening, … begin je aan jezelf te twijfelen, je zelfbeeld of eigenwaarde kan een serieuze klap krijgen. Je begint je af te zonderen of ziek uit te vallen omdat je hier niet tegenin durft te gaan. En zeker als je het dan toch aangedurfd hebt om dit te melden en daarna niet ernstig genomen wordt, of de feiten worden geminimaliseerd en er komt geen gevolg, leidt dit vaak tot de exit. Het slachtoffer betaalt zo twee keer de prijs. Anderzijds hoor ik ook dat vrouwen soms meelachen met seksistische mopjes uit schrik om niet meer aanvaard te worden binnen de groep. Iemand zei letterlijk: ‘Als ik hier tegenin zou gaan, ben ik sociaal dood’.”

Moeten we de verantwoordelijkheid bij de leidinggevenden zoeken?

“Leidinggevenden zouden in elk geval het goede voorbeeld moeten geven. Ze mogen zeker niet minimaliseren of kwesties laten voorbij gaan. Eens geweten dat seksisme deel uitmaakt van de ‘bedrijfscultuur’, kan dit besmettelijk zijn. Het overgrote deel van de slachtoffers richt zich niet tot hun leidinggevende omdat ze denken dat het toch niets uithaalt. Het is nét de taak van de werkgever om te waken over de gezondheid en veiligheid van de werknemers. Elk bedrijf  heeft een beleid nodig met duidelijke regels. Bijvoorbeeld via een gedragscode en richtlijnen wat te doen in geval van seksisme of seksuele intimidatie.”

Welke rol kunnen Belgische beleidsmakers hier in spelen?

“In België bestaat er al een wetgeving die seksisme, discriminatie en seksuele intimidatie op het werk bestraffen. Zo heb je de seksismewet van 2014, de antidiscriminatiewet van 2007 en de wet van 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk. Maar in de praktijk zijn de procedures omslachtig en niet veel slachtoffers willen heel die procedure doorlopen. De drempel zou veel lager moeten liggen om een klacht neer te leggen met snellere bestraffing. In veel gevallen is het slachtoffer tegen dan al weg.”

Kunnen vakbondsafgevaardigden een rol spelen in het bestrijden van seksisme op het werk?

“Absoluut, slachtoffers van seksueel geweld moeten weten dat ze bij hen terecht kunnen. Ze mogen hun verhaal niet in twijfel trekken. Ze kunnen hen geruststellen en hen doorverwijzen naar de vertrouwenspersonen, de bedrijfsarts, gespecialiseerde verenigingen of het meldpunt bij het Instituut voor de Gelijkheid van vrouwen en mannen.”

Welke gevolgen hebben de vooroordelen en traditionele rolverdelingen binnen onze samenleving nog?

“Stereotype rolpatronen zijn nog steeds hardnekkig. Hoewel meer meisjes dan jongens afstuderen met een diploma hoger onderwijs, zien we nog steeds een loonkloof van 23,7 procent op jaarbasis. Het zijn voornamelijk de mama’s die een stap terug zetten in hun carrière en minder gaan werken. Met alle gevolgen van dien voor hun promotiekansen.

Ook zijn er veel ‘vrouwelijke’ sectoren die laag betaald zijn en waar deeltijds werken de norm is, denk maar aan de zorg, de handel, de schoonmaak. Voltijdse contracten worden er vaak niet aangeboden. Werkgevers in die sectoren verkiezen liever twee deeltijdse werknemers. Als 1 van de 2 ziek uitvalt, wordt aan de andere gevraagd overuren te presteren. Dat dit enorme financiële gevolgen heeft in geval van ziekte, werkloosheid en het pensioen moet ik er niet bij vertellen. De pensioenkloof is nog groter dan de loonkloof.”

© Ali Selvi

Heb je nog concrete tips voor getuigen van seksisme?

Voor iedereen die betrokken is bij seksisme of seksueel grensoverschrijdend gedrag geldt: zwijgen is geen optie, handelen is de boodschap. Als getuige ben je dus ook betrokken partij in de strijd tegen seksisme en moet je zo snel mogelijk reageren. Laat je afkeur merken, kaart het incident aan bij de directie of andere bondgenoten, blijf met het verhaal van het slachtoffer niet zitten en vraag steun hiervoor.”

Geweld en seksisme op het werk zijn een mondiaal probleem, welke rol kan de vakbond hierin spelen?

“De vakbonden zetten nu druk op de overheden om die Conventie 190 snel te ratificeren. In België moet dit op alle niveaus, niet enkel op het federale. Vakbonden staan in voor de bescherming van de rechten van werknemers. Overal ter wereld worden vakbonden aangevallen, vakbondsactivisten veroordeeld, geïntimideerd of in sommige landen zelfs vermoord. De syndicale vrijheden staan sterk onder druk. Dit mogen we nooit laten gebeuren!

Binnen het ABVV hebben we ook een internationale syndicale werking (ISVI). Het ISVI ondersteunt meer dan dertig vakbondspartners over de hele wereld. Door de samenwerking en gemeenschappelijke projecten is het duidelijk dat we te maken hebben met mondiale problematieken die we niet anders dan samen kunnen en moeten aanpakken.”

Is er een rol weggelegd voor internationale solidariteit binnen het verhaal van seksuele intimidatie op de werkvloer?

“Zeker en vast. Of het nu gaat om werknemers aan de lopende band of vrouwen in de precaire sector zoals de huishoudhulp. Van overal horen we gelijkaardige schrijnende getuigenissen. Hoe meer die gedeeld worden, hoe groter de bewustwording en de wil om hiertegen iets te doen. De internationale strijd is heel belangrijk om genderongelijkheid weg te werken.

Dit bewijst de ondertekening van de Conventie 190 ter bestrijding van geweld en intimidatie in de wereld van het werk. Het ABVV heeft zich hier ook echt heel hard voor ingezet. Eindelijk wordt ook de impact van huiselijk geweld op het werk en het soms gevaarlijke woon-werktraject meegenomen. Dit is een grote overwinning. Na de stemming barstte er spontaan een dansje uit bij de deelnemers aan de conferentie. Het is dankzij wereldwijde solidariteit dat er nu de nodige maatregelen kunnen worden genomen op de werkvloer. We kunnen blijven leren van elkaar.”

FOS zet in op internationale samenwerking, hoe zou je dat valideren/ is dit nuttig werk?

“FOS zet volop in op waardig werk en sociale bescherming. Jullie versterken en steunen de medewerkers van projecten en geven ons hier een bijkomende kijk op de wereld. Als deel van dezelfde socialistische beweging en tegenmacht tegen de excessen van de mondialisering juichen wij jullie werking uiteraard toe. Jullie campagnes worden dan ook zeer gesmaakt. Ik wens jullie alvast veel succes met de nieuwe campagne Claim de werkvloer. Laten we samen geweld, seksisme en intimidatie op het werk bannen.”

 

Auteur: Michelle De Baene

Creative Commons

take down
the paywall
steun ons nu!