Vakbonden zijn gewend om aan de alarmbel te trekken als er arbeidsrechten geschonden worden, maar rond seksuele intimidatie op het werk hangt vaak nog een groot taboe. De drempel om klacht in te dienen is hoog en al te vaak is het oordeel dat er ‘te weinig bewijslast’ is. De angst is groot om als ´slet´ gebrandmerkt te worden en om zo baan of partner te verliezen. Al dan niet door wraakacties van de dader of jaloezie van de partner.

In de Nicraguaanse Maquilas, vaak textielfabrieken die voor Amerikaanse en Europese markt produceren, staat gendergelijkheid al jaren bovenaan de agenda bij vakbonden die elkaar vinden in de gendercommissie in de maquilasector (CGM).

Zo willen activisten vakbonden en management op de werkvloer bewust maken van de onveilige werkplek door gendergeweld. Daarnaast is ook ratificatie van Conventie 190 van de Internationale Arbeidsorganisatie door de Nicaraguaanse overheid een prioriteit.

We spraken met Lourdes Gomez Navarete, algemeen secretaris van de vakbond Alfonso Velazquez, die actief is in de fabriek Wells Apparel in Tipitapa. In haar fabriek was seksuele intimidatie en -chantage juist de aanleiding voor het oprichten van een vakbond. Een vakbond die bovendien paal en perk stelde aan het probleem.

Wat voor probleem was er in je fabriek?

“Ik begon in de fabriek als kwaliteitscontroleur. Ik merkte dat onze chef de gewoonte had om ons tijdens het werk over de rug te aaien. We werkten vaak tot 8 of 10 uur  ’s avonds en al snel kwam hij met het voorstel dat als ik eens een avond met hem mee naar huis ging, ik op een beloning kon rekenen.

Ik vond het vreemd en weigerde. Toen ik hiernaar vroeg bij collega’s, bleek dat hij hen allemaal al eens had uitgenodigd om hen uit eten te nemen of bij hem thuis te komen. Zij gaven aan dat zij dit ook geweigerd hadden.”

De chef vroeg me om met hem mee naar huis te gaan in ruil voor een beloning

Hoe kwam het machtsmisbruik aan het licht?

“De chef ging nog verder. Hij eiste dat een nieuwe collega met hem naar bed zou gaan, anders zou ze ontslagen worden. Als reactie nam ze zelf ontslag. Ik vroeg waarom ze niet eerst aangifte had gedaan, maar daarop kwam geen antwoord.

Uiteindelijk gingen alle kwaliteitscontroleurs bij het personeelsmanagement. Omdat er geen ‘harde’ bewijzen waren, bleef de chef aan. Waarna ik samen met andere collega’s plots obscene chat- en telefoonberichten kregen van hem. Ik heb ze allemaal bewaard.”

Hoe konden jullie dan iets veranderen?

“Elk voor zich waren we niet op gewassen tegen zijn macht. Zelfs niet met bewijsmateriaal, want ieder van ons was bang om onze job te verliezen. Het was duidelijk dat we iets gezamenlijk moesten ondernemen.

Met een groep collega’s kwamen we op het idee om een vakbond te vormen om ons te ruggensteunen. Dat verliep niet zonder slag of stoot, want de bedrijfsleiding heeft geprobeerd ons allemaal de laan uit te sturen toen ze erachter kwamen. We weigerden om ons ontslag te tekenen en kregen daarbij steun van een flink deel van de werknemers.

Nadat onze vakbond na een jaar getouwtrek eindelijk erkend werd door het ministerie, hadden we eerst een appeltje te schillen met die kwaliteitschef. Door druk van de vakbond en onder dreiging van aanklachten bij de arbeidsinspectie, is hij op staande voet ontslagen. Het was een eerste heel duidelijk zichtbaar succes van de vakbond. Zo kregen we bijval van de andere arbeiders, zelfs voordat we een cao onderhandelden. Het zorgde ervoor dat we een bijzonder snelle ledengroei doormaakten, vooral dankzij de vrouwen binnen het bedrijf.”

Wat vind je van de acties tegen seksueel geweld door vakbonden in de maquilas?

“Hoewel we als vakbond al een tijdje rond het thema bezig zijn, is gezamenlijk campagnevoeren voor gendergelijkheid heel belangrijk. De verspreiding van bijvoorbeeld affiches en de mondkapjes in de fabriek heeft enorm geholpen om het thema meer bespreekbaar te maken.

Het feit dat we zoveel persconferenties hebben gegeven voor televisie en radio, heeft ons ook veel zichtbaarheid en erkenning opgeleverd bij de bedrijfsleiding. Het is voor hen nu duidelijk dat we niet alleen staan buiten de fabriek en toegang hebben tot de media.

We hebben nu de medewerking van het bedrijf en hebben onderhandeld dat als werknemers aangifte van geweld binnen of buiten het bedrijf willen doen, die arbeidstijd niet van hun salaris wordt afgetrokken.

De focus op de Conventie 190 van de Internationale Arbeidsorganisatie heeft ons bovendien als vakbond doen beseffen, hoeveel vormen geweld en intimidatie er op de werkvloer en daarbuiten kunnen plaatsvinden. Het gaat niet alleen om seksuele bedreigingen maar ook om bedrijfsleiders die langdurig achter je rug gaan staan en beledigingen of schreeuwgedrag binnen de arbeidsrelatie.”

Hoe ben je zelf bij de gezamenlijke acties van vakbonden binnen textielfabrieken betrokken en wat zijn je ervaringen?

“Het heeft me enorm sterk en zelfbewust gemaakt. Alleen al het feit om binnen de gendercommissie GCM voor persconferenties te verschijnen, was voor mij een enorme stap.

Bovendien ben ik dankzij de succesvolle vormingen binnen ons bedrijf, door andere bedrijven uitgenodigd om vormingen te geven aan hun inspectie-arbeiders en de HR-afdelingen. Ik heb zo al vijf sessies gegeven in andere bedrijven voor elke keer zo’n 30 personen, wat me een groot gevoel van erkenning heeft gegeven.”

Auteur: Frank Lensink