Sinds jaar en dag blijft de politieke en economische malaise in Zimbabwe noodzakelijke beleidshervormingen in de weg staan. De repressie ten aanzien van sociale organisaties, activisten en burgers is ongezien, interne conflicten binnen de partij van president Mugabe nemen toe en de economische welvaart gaat verder achteruit. Welke uitdagingen en veranderingen staan op til in 2016 en op welke manier kan de civiele maatschappij een rol spelen?
Interne conflicten binnen Mugabe’s partij ZANU- PF
Speculaties over de gezondheid van Mugabe zorgen voor toenemende nervositeit op het politieke toneel. Op het partijcongres van ZANU-PF (partij van president Mugabe) in 2014 werd voormalig vicepresident Joyce Mujuru samen met haar medestanders aan de kant geschoven. Maar ook in 2015 bleven interne strubbelingen de kop opsteken, tussen facties van vicepresident Mnangagwa en de zogenaamde G-40 groep. De interne machtsstrijd zal zich in 2016, met de opmars van echtgenote Grace Mugabe, in elk geval verderzetten.
Economische achteruitgang
De Zimbabwaanse economie zit al 20 jaar in een neerwaartse spiraal en staat voor enorme uitdagingen: een grote staatsschuld, een gebrek aan vertrouwen van beleggers, lokale en buitenlandse investeerders trekken zich terug door de hoge risico’s.
Om de economie aan te zwengelen besloot de regering in juli 2015 om flexibilisering van de arbeidsmarkt mogelijk te maken. Werkgevers verwierven zo het recht om zonder reden het contract van werknemers te beëindigen, zonder enige vorm van compensatie. In de weken na de uitspraak volgde een golf van ontslagen en op anderhalve maand tijd verloren meer dan 25.000 Zimbabwanen hun job. De maatregel zette de deur wagenwijd open voor precaire flexjobs tegen lage lonen, zonder werkzekerheid, of enige andere vorm van sociale bescherming.
De gevolgen voor de Zimbabwanen zijn dramatisch. De werkloosheidscijfers zijn torenhoog, en jobs van onbepaalde duur worden schaarser. In 2016 zal de economische crisis zich verder laten voelen, en door de extreme droogte, veroorzaakt door El Niño, staat de voedselzekerheid van de bevolking op het spel.
Ruimte voor oppositiepartijen en maatschappelijk middenveld?
De oppositiepartijen zijn relatief zwak en kennen veel interne moeilijkheden. De opmars van de nieuwe politieke partij van voormalig vice-president Mujuru zorgt echter voor een interessante nieuwe dynamiek.
Zimbabwaanse sociale organisaties staan onder druk en zijn onderling verdeeld. Het repressieve politieke klimaat, de bezuinigingen op ontwikkelingshulp in Europa, en de verminderde aandacht voor Zimbabwe binnen de internationale politiek, zorgen ervoor dat steeds meer donoren zich terugtrekken, waardoor het middenveld verder verzwakt. Vakbonden staan voor bijkomende uitdagingen. De stijgende werkloosheid en de toename van flexjobs dwingen mensen in precaire situaties waardoor ze steeds moeilijker hun ledenbijdragen kunnen betalen.
Tegelijkertijd worden mensenrechten, zoals de vrijheid van meningsuiting of vrijheid van organisatie, voortdurend met de voeten getreden. Er is dus echt nood aan sterke basisorganisaties. ZCTU, de grootste federatie van vakbonden in Zimbabwe en FOS-partner, klaagt de mistoestanden binnen het overheidsapparaat aan. Dat wordt gerund door een geprivilegieerde elite, die niet alleen de politieke, maar ook de economische macht in handen heeft. Deze prominente figuren zijn ondertussen ook de belangrijkste werkgevers geworden, zowel in de landbouwsector als in de industrie. Het mag dus niet verwonderen dat de regering weigerachtig staat tegenover maatregelen die sociale bescherming en waardig werk verzekeren, met alle gevolgen van dien.
Niet alleen misnoegde (ontslagen) werknemers, maar ook steeds meer jongeren zijn gefrustreerd door het nijpend tekort aan jobs en toekomstperspectief. Of dit tot breed sociaal protest zal leiden is voorlopig onzeker. De regering is zich in elk geval bewust van deze risico’s en haar veiligheidsdiensten pakken sociale organisaties, vakbonden en activisten hard aan. Welke rol internationale actoren zoals de Europese Unie willen en zullen spelen is nog af te wachten.
Meer weten over het machtsspel in Zimbabwe?
Op 16 maart organiseert FOS een film- en gespreksavond. Hier alvast een voorsmaakje:
Bron: ZEN
02 maart 2016
Auteur: Karolien Debel
Contact: karolien.debel@fos-socsol.be
