Als je de laatste berichten moet geloven, dan heeft de mensheid sinds
haar prilste ontwikkelingen iets fundamenteels laten liggen.
Vuur
De mens is de enige diersoort die vuur heeft leren beheersen en
maken. En toen hij dat eenmaal in de gaten had, ontdekte hij de
productie en het gebruik van houtskool. Wanneer hout wordt verhit met
een beperkte hoeveelheid zuurstof, vervliegen alle vluchtige
bestanddelen en ontstaat een product dat vrijwel uitsluitend uit
koolstof bestaat.
Verkoling noemen we dat. Of pyrolyse. Een proces dat in ontwikkeling
van de mensheid een niet te onderschatten rol heeft gespeeld. Want
koolstof, zo ontdekte men al snel, is droog, brandt veel beter en kan
daarmee temperaturen bereiken van wel meer dan 1.000 graden Celsius.
Ideaal om ijzererts te winnen.
Zonder houtskool hadden we dus geen ijzertijd gehad.
Houtskool, zo leerde men al snel, levert een mooi vuurtje om je
voedsel op te bereiden. En je kunt er prachtige en duurzame
rotsschilderingen mee vervaardigen.
Na de prehistorie en de ijzertijd lijkt nu een nieuwe periode aan te breken waarin houtskool een centrale rol gaat spelen.
Veelbelovende techniek
Ik haal nog maar eens de hachelijke feiten van de Verenigde Naties
aan: Tegen 2050 moeten 9,6 miljard monden gevoed worden. Tal van
technologische, landbouwkundige en maatschappelijke oplossingen worden
hiervoor gezocht. Het verrijken van de bodem met koolstof is
veelbelovend.
Het schijnt dat Indianen in de Amazone sinds eeuwen gebruik maken van
deze methode. Terra Preta wordt dat in die contreien genoemd. Een bodem
met een koolstofniveau tot 9 procent levert wel drie keer meer
opbrengst.
Savanna Agricultural Research Institute
Frans Zemp van Gbilugu Ecological Farm in Walewale, in het noorden
van Ghana, heeft het uitgeprobeerd. Onlangs was hij in Nederland en gaf
in het kort een uitleg over de proeven. Een experiment dat hij niet
helemaal op eigen houtje uitvoerde, maar samen met het Savanna
Agricultural Research Institute (CSIR-SARI) in Ghana en de Universiteit
van Berlijn.
Houtskool blijkt ammoniak te absorberen en brengt daarmee stikstof in
de bodem. Bovendien neemt het 150 procent regenwater op, weet Zemp. Na
vijf jaar blijkt dat de bodem veel minder zuur is.
En de opbrengst? Die lag al meteen het eerste jaar, nadat hij 1 kilo
per vierkante meter had aangebracht, 30 procent hoger dan gemiddeld.
Pluimveemest en compost
Daarna begon het echte experimenteren. Experimenten met houtskool,
compost en pluimveemest. Zestien perceeltjes werden voorzien van
verschillende combinaties. Vervolgens werden er granen ingezaaid en na
het seizoen mochten plaatselijke boeren het beste perceel aanwijzen.
Voortaan wordt er nu gewerkt met een combinatie van 50 procent koolstof, 25 procent pluimveemest en 25 procent compost.
Frans Zemp boert al dertig jaar in Noord-Ghana. Maar hij is niet
zomaar boer. Hij runt tal van sociale projecten, waaronder drie
schoolvoedselprogramma’s. Ook van het houtskool heeft hij een project
gemaakt.
Hij heeft de zwarte koolstofbrokken weten te populariseren. Twee jaar
terug deelde Zemp aan 20 boeren houtskool uit. Ieder kreeg vijf ton om
te verdelen over een halve hectare. Vorig jaar stonden er 60 boeren voor
zijn deur en dit jaar waren het er 75.
“Het is populair omdat het gratis is”, weet hij zelf. “Nu ik er een
vergoeding voor vraag, wordt het moeilijker.” Toch heeft hij er alle
hoop op dat het populair zal blijven.
Hij gaat een training geven waarmee boeren geleerd wordt zelf
houtskool te produceren – “Als het getransporteerd moet worden is het te
duur” – en het aan te wenden op de plaatsen waar het nodig is.
Maar de boeren zien ook zelf dat het werkt: “De maïsoogst is drie
keer zo groot!” Dit jaar was een slecht seizoen. “Zonder houtskool
hadden we niet veel maïs gehad.” Op percelen zonder koolstof was het
gewas maar 80 centimeter hoog. En die met houtskool? “Het dubbele!”
De resultaten zijn er, de experimenten gaan door. Binnenkort wordt er
koolstof gemaakt van andere producten zoals rijstkaf en stro.
Milieu
‘Maar het milieu dan?’ zult u zeggen. Hoe groot is de vervuiling wel
niet wanneer op grote schaal hout tot houtskool verstookt moet worden?
Welnu, misschien zijn het niet alleen de pleitbezorgers voor een
hogere voedselproductie die een massale introductie van koolstof zullen
propageren, zij komen op hun weg ook de milieuadepten tegen.
De aarde vermengen met houtskool is immers de meest directe manier om
CO2 vast te leggen. Misschien is het wel de enige manier om het
overschot van 34 procent aan CO2 in onze atmosfeer terug te brengen.
Houtskool. Het is misschien een product uit de prehistorie, maar het
is tegelijkertijd een product voor de toekomst. Hou het in de gaten. We
gaan er meer van horen.
