De oplossingen zijn er, oplossingen die onze manier van leven iets duurzamer zouden kunnen maken: de oplossingen die ik ken gaan van een ecologischere en vooral duurzamere benadering van economie(zie bijvoorbeeld Peter Tom Jones, zie steady-state, zie ecologische economie, …), over permacultuur toegepast op grotere schaal dan je achtertuin (Bill Mollison et al), a la limite een iets verder doordacht concept verwant aan Cradle2cradle, via een onthaasten tot aan een verlokalisering van de economie en het dagdagelijkse leven van ons als maatschappij. het herbenadrukken van de collectivisering en het belang van het collectief ten opzichte van de maatschappij (Verlichting 2.0 zo je wil: het corrigeren van het doorgeschoten zijn van de strijd om de rechten van het individu).
Ik twijfel er niet aan dat er voor elk van die oplossingen nog een veelvoud aan vergelijkbare en misschien betere oplossingen zijn en dat er daarnaast nog talloze oplossingen zijn die ik niet ken.
Er stelt zich evenwel een probleem: het hyperindividualisme. doorheen de jaren zijn we stuk voor stuk door de marketing en reclame verworden tot individuele spelers in het grote segmenteringsverhaal: deel de markt op in allemaal kleine stukjes en richt je op elk van die stukjes afzonderlijk: L’Oréal drukt het perfect uit: “U bent het waard”.
Ik twijfel er ten andere zelden aan de goeie bedoelingen van driekwart van de mensen. Als je hen vraagt of milieu belangrijk is, zullen ze zeker stellen dat dat bovenaan op hun lijstje staat.
Tot ze in de winkel komen en moeten kiezen tussen milieuvriendelijke luiers en wegwerp. Tot ze bij de budgetering voor hun verbouwing moeten kiezen tussen milieuvriendelijk verbouwen (all the way, bedoel ik dan. niet louter datgene wat de wet oplegt. zie ook verder). Tot ze moeten kiezen naar welk restaurant ze gaan. Tot ze moeten kiezen tussen hun eigen inkomen in een bedrijf dat het niet zo nauw neemt met het externaliseren van milieukosten en hun eigen principes. Tot ze moeten kiezen voor de veel duurdere bio-voeding, voor de vakantie in het regenachtige België, de auto thuis laten als het regent, het geld op de moeilijker toegankelijke triodosrekening moeten zetten in plaats van te laten opbrengen via dubieuze beleggingen op de grootbanken. en dan heb ik het nog niet over mensen die niet eens kunnen kiezen voor gezonde voeding en afhankelijk zijn van de goedkope – en minder duurzame – voeding uit de harddsicounters. laat staan de mensen in Afrika, Azië en weet ik veel waar, die met grote ogen kijken naar onze verspilling en hun eigen miserie. Ik zou wel weten langs welke kant ik zou willen zitten.
het probleem is al perfect omschreven in speltheorie: in dit spel – laten we ons leven even een spel noemen – heb je alleen baat bij investeren in bijvoorbeeld milieu, als iedereen dat doet. het hyperindividualisme zorgt ervoor dat je in de eerste plaats belang hecht aan je eigen baten.
Concreet: stel dat België collectief beslist geen Benzine/Diesel/… meer te gebruiken. Dan daalt de prijs voor de andere gebruikers. Waardoor zij minder geneigd zijn om minder Benzine/… te gebruiken. België is natuurlijk geen individu, maar je kan dit uitbreiden naar elk van bovenstaande consumptiekeuzes. de uitspraak “als ik alleen iets doe, brengt het niets op” is eigenlijk in wezen terecht. je stelt een voorbeeld als je vegetarisch eet; je geeft aan dat je perfect kan leven zonder auto. maar aan het mileiu verander je niets.
En dan komen de regeringen/de wet in het verhaal: zij kunnen dit soort zaken bepalen/afdwingen. maar politiekers worden tegenwoordig in eerste plaats gestuurd door electorale motieven. Politici kiezen veeleer voor hetzelfde denken als hun kiezerspubliek: op basis van beeldvorming – die grotendeels in handen van datzelfde grootkapitaal ligt – korte termijn maatregelen aanbieden.
Dan blijkt dat het kapitalisme/het hyperindividualisme/… zodanig vervlochten is met ons leven, dat je niet meer zondermeer iets kan aanpakken, veranderen of verbeteren.
En dan vraag ik me af hoe we kunnen komen tot een overgang van het huidige systeem naar dat duurzame…
