De geoefende scherpschutter Jürgen Conings is na zijn boosaardige uitlatingen al vier dagen zoek. Op Facebook ontstond een groep die hem steun wil betuigen en sympathie toedraagt. Kranten en VRT gaan na hoe een man kan overleven in de bossen. Aan voedsel en drank raken, slapen, zich tegen de kou beschermen. Het wordt een beetje komisch.

Samira Attilah, gewezen vrijwillig hulpverlener en journaliste, waarvoor ik veel sympathie koester en die ik al een jaar of drie volg op sociale media, schreef in de voormiddag daags voor Pinksteren deze trefzekere vraagstelling:

“Stel je voor dat potentiële, voortvluchtige en mogelijk zwaarbewapende moslimextremisten, die bovendien zouden dreigen met aanslagen, allerlei fan-en steunpagina’s zouden hebben. Vlaanderen zou in rep en roer staan van verontwaardiging.”

Daarop maak ik graag volgende bedenkingen, want een retorische vraag is hier evident niet genoeg.

Persoonlijk wijs ik er als opiniemaker, historicus en observator al lang op dat de mens nooit helemaal zal samenvallen met de rolletjes die onze (overigens al bij al niet zo kwade) maatschappij de mens biedt. Dat er bij velen, ook bij mijzelf, een aantal niet vervulde en toch vitale behoeften blijft leven. Zoals behoefte aan avontuur, heldhaftigheid, moed, lef, vaardigheden in het verdedigen van je leven als dit bedreigd wordt, survival in de natuur… De centrale rollen van salariswinner, consument, koopkrachtgebruiker, autochauffeur, krantenlezer… volstaan voor een Belangrijke Minderheid niet. Ook juist omdat de Evolutie ons anders heeft leren leven en in de existentie staan. Wie kan bijvoorbeeld ontkennen dat een deel van de beroepen aangeboden op de arbeidsmarkt weinig, en volgens observatoren als Rik Torfs steeds minder, vrijheid en verantwoordelijkheid toelaten. Laat staan avontuur, afwisseling, uitdaging, interessante beleving, zin voor initiatief, mogelijkheden tot fysieke beweging en exploratie, creativiteit, moed, vrijheid…

Zoals alle weldenkende mensen keur ik de haatdragende ontsporing in gedrag en opinie van betrokkene fel af. Maar ik kan wel enig begrip opbrengen voor wie nood heeft aan (door ‘het systeem’ belaagde) helden om zich als uitlaatklep voor de lol mee te identificeren. …Al zeker in een historische, maatschappelijke context waarin de Overheid al meer dan een jaar het bevel geeft:

“Blijf in uw kot. Raak niemand aan. Verboden te feesten!”

Dat ook in het leger sommigen sympathie blijven uitspreken is door de generaal majoor Thys, tweede man bij  Defensie, fel op de korrel genomen. Dat soort reflex lijkt echter ook niet zo onlogisch. In opiniestukken op Facebook namen verscheidene vrouwelijke (ex) militairen het woord. Zij wijzen onder andere op het corpsgevoel, “wij zijn een Band of Brothers” en op de slepende, chronische onderfinanciering van het leger.

Mogen we verder vermoeden dat de reflex tot het denken en voelen in termen van “die man behoort tot onze groep & gemeenschap” in het menselijke wezen ingebakken is en blijft. Ook juist nadat dit een nuttige opstelling bleek tijdens vier miljoen jaar menselijke geschiedenis? (*) Misschien mogen we, mevrouw Attilah, verder ook aannemen dat het moeilijk is iemand met andere taal en cultuur te begrijpen, aan te voelen en graag te hebben. Dat kost veel mentale energie en tijd, dingen die velen niet op overschot hebben in de dagelijkse struggle for life.

(*) In de colleges archeologie en Prehistorie leerden wij als historici dat de meest primitieve mens, een tussenschakel tussen het dierenrijk en onze kring, de Afrikaanse “Australopithecus” zowat vijf miljoen jaar geleden leefde en de struggle for life aanging. Archeologen leggen (of legden in onze studententijd) de grens van de menselijke gemeenschap bij drie miljoen jaar geleden: de mensenvorm die toen leefde heet de Ramapithecus, een soort die als geen voordien handig de dingen kon vastpakken en in bomen klom. Als het fenomenaal krachtige perspectief van de Evollutie, dat Charles Robert Darwin, de Engelse gentleman bioloog en wereldreiziger de mensheid schonk, ons iets leert, dan is het dat wij nog altijd in essentie bestaan opgetrokken op een structuur van hersenen, zenuwbedrading, fysiologisch werkende hormonen en elektrische impulsen die grotendeels dezelfde is als in die zeer ver afgelegen tijden. Ze lijken veraf, maar ze zijn in elk van ons elk ogenblik aanwezig. De belangrijkste ervaringen van al onze voorouders (dus nog ver voor de Australopithecus) zit in ons DNA, in onze genen, in onze gonaden opgeslagen. Vooral deze treffende ervaringen die direct op onze kansen tot overleving betrekking hebben. Zo werkt de Evolutie.

Illustratie: filmposter van “Duel. Vijand aan de poort.”, in het Russisch getiteld “Stalingrad”. Beklijvend beeldverhaal over de strijd tussen twee legendarische “nobele sluipschutters”, de Rus Vasili Zaitsev en zijn Duitse tegenhanger.