De angst voor technologie in het onderwijs is niet nieuw. Toen ik nog op de schoolbanken zat was de tamagotchi kop van jut. We zouden er uren mee doorbrengen en het onderscheid tussen feit en fictie zeker en vast uit het oog verliezen. Nadien was er de komst van slimme zakrekenmachines die angstvallig dienden gereset te worden voor iedere zichzelf respecterende toets. Nadien volgde Facebook, waarbij de ‘c’ al snel werd vervangen door een ‘k’, want écht waren die relaties niet. Ze waren ‘fake’. Dat wist toch iedereen. Toch zat iedereen erop, op ‘Fakebook’. Waar zijn we dan nu zo bang voor? Sinds de release van ‘Modern Times’ van Charlie Chaplin bereiden we de jeugd voor op een wereld waarin de mens de technologie achterna holt. Wij volwassenen zijn – zoals van ons wordt verwacht – een prachtig rolmodel, toch? We hebben misschien eerst wat aarzelend, maar dan volmondig OK gezegd tegen de Computer. We hebben hem – als ware het een persoon – omarmd in al zijn facetten. We verloren maar wat graag het onderscheid tussen feit en fictie uit het oog, gezien de overduidelijke ‘benefits’. Snelle bewerkingen, flashy visuals, ‘gratis’ muziek, altijd en overal beschikbaar, Smartschool, Sharepoint, OneDrive,… telkens een ‘must’ voor wie niet uit de boot wilde vallen. ‘TINA’ aldus psychiater De Wachter: ‘There Is No Alternative!’ Tenzij hopeloos achterblijven en ellenlange wachtlijsten voor wie niet verzuipen wil.
Hoeft het dan te verbazen dat je op de speelplaats met je tas koffie in de hand het volgende tafereeltje gadeslaat? De ‘toekomst’ nestelt zich gezellig keuvelend op de daarvoor voorziene bankjes tikkend op een schermpje alsof hun leven ervan afhangt. Alsof ze niet doorhebben dat het geen echt ‘ei’ is waarop ze tikken. Na het belsignaal komen ze helemaal ontspannen het klaslokaal binnen alwaar de mappen klaarstaan om hen te scheiden van elkaar, zodat we hun prestaties helemaal objectief kunnen waarnemen om dan nadien mooi het kaf van het koren te kunnen scheiden. Wie niet mee kan, valt of zakt af in de alles verslindende maalmachine die wij ‘dé maatschappij’ hebben genoemd. Pech hoe dan ook. Het leven is aan de rappen. Of hoe ‘The Wall’ van Pink Floyd pijnlijk realistisch de realiteit inhaalt.
Maar laat ons niet verglijden in het door volwassenen zo gekende cultuurpessimisme. Het is nu hoog tijd voor iets leuks, iets nieuws, iets hotter dan hot. Een soort reddingsboei zo u wil. Een robot. Chat GPT! Bij publicatie van dit schrijven waarschijnlijk al lang voorbijgestreefd en achterhaald door nieuwere vriendjes, maar goed. Ik schrijf het toch. Hij is fantastisch, die nieuwe vriend. Laten we ook hier gewoon OK tegen de Computer zeggen. Misschien zouden we daarmee de lessen kunnen starten? Allemaal rechtop, eensgezind, luid en duidelijk: ‘OK Computer!’ Het kan orde brengen in de chaos. En wanneer we het even niet meer weten, dan vragen we het toch gewoon. Wat denk jij, GPT? Hij is er tenslotte voor ons allen.
Ik stelde deze vraag met een paar leerlingen. ‘Wat denk jij lieve robot over de toekomst van het onderwijs?’ En raad eens wat onze vriend ons zonder verpinken wist te vertellen, alsof het om een computer ging? ‘Dat’ – zo gaf hij aan – ‘zonder een menselijke touch, kritisch denkvermogen, ethische overwegingen en probleemoplossende vaardigheden zijn bijdrage eerder beperkt en mogelijks misleidend kon zijn.’ Eureka! Nu zijn we er. De computer zegt het nu zelf, dus dan moet het wel waar zijn. Zonder menselijke touch, geen helpende computer. Deze revolutionaire uitspraak impliceert echter wel dat we massaal moeten inzetten op bovenstaande kwalificaties. En veel minder op het in stand houden van een systeem dat enkel ten goede lijkt te komen van wie het schoentje ‘toevallig’ lijkt te passen. Denk aan vooropleiding, opleidingsniveau van de ouders, materiële en immateriële ondersteuning, afkomst, leerbeperkingen en dergelijke meer. We moeten onophoudelijk, zo breed mogelijk deze denkoefening maken en durven voor de spiegel staan. Keer op keer opnieuw tot iedere leerling als unieke verschijning aan de start kan komen. Chat GPT heeft gesproken.
Om af te ronden wil ik nog dit kwijt. Als we het onderwijs terug zouden opvatten als een grenzeloze leerschool waarbij dat fantastische leven in al haar facetten onder de loep kan worden genomen en waarbij ieder kind volledig en graag gezien mag worden zoals het is en zoals het zich manifesteert: als een mens op zoek naar heel veel. Dat we niet al bij voorbaat uitgaan van fraude of valsheid in geschriften, maar dat het verlangen de eigen stem te laten horen altijd aanwezig is. Soms zachtjes twijfelend dan weer luid en mondig naar het astrante toe. Maar in een sfeer van vertrouwen is er plaats voor veel en komt er veel op zijn pootjes terecht. Dat heb ik van mijn kleuterjuf geleerd. Laat ons in tijden van angst, resoluut kiezen voor liefde, hoop en vertrouwen. Nog nooit heeft iemand de behoefte gehad zijn stem te laten vervangen door die van een robot, wanneer er echt geluisterd wordt. Misschien hooguit als hulpmiddel. Conclusie: je bent dus best OK Computer. Tenminste, als wij dat ook zijn.
Stijn Lievens
Leerkracht rkg
