In de ochtend zingen momenteel de vogels in koor. Gisteren hoorde ik voor het eerst de Zwartkop, een zangertje dat is teruggekomen uit zijn winterverblijf in Afrika, dat erg mooi zingt, in de aarde van de Merel. Ik werd geboren in 1962, einde juni, op het moment dat de zang traditioneel alweer terugvalt. De vogels, bijna altijd alleen de mannetjes, zij zingen met een doel: zowel om hun enthousiasme te laten horen als de zon opkomt, of als een regenbui ten einde loopt, maar vooral om het eigen territorium af te bakenen tegen soortgenoten die concurrenten zijn voor voedsel. Met het wijfje bouwt het mannetje een nest en voedt hij de uitgebroede jongen op met voedsel uit dat “eigen terrein”. Het verschilt van soort tot soort of het mannetje meedoet aan het broeden. Dit gratis ochtendconcert is kwetsbaar. Beluister het, en trek er lessen uit. Want als er geen bijen, geen vogels meer zijn, is het met ons ook gauw gedaan. Dat is de boodschap van het profetische werk van Rachel Carson uit 1962: “Silent Spring”. Nog een vrouw die veel meer gehoor en gezag verdient. Als wij het zelf collectief beter willen hebben.
In datzelfde jaar van mijn geboorte, verscheen een zeer invloedrijk boek, “Silent spring”. Het werd geschreven door een vrouwelijke wetenschapper die nog veel meer bekendheid verdient dan zij nu al heeft, Rachel Carson. Zij werkte als Oceanologe in Maryland, USA. In haar tijd gebruikten de boeren tot in onze eigen Vlaamse omgeving veelvuldig zware pesticiden. Het geval van DDT is berucht. Het spul bleek zich in de vetreserves van mens en dier vast te zetten, en pas na vele jaren eruit te verdwijnen. Het bleek zeer giftig en bovendien kankerverwekkend. De mens meende toen nog veel meer dan nu dat de natuur niet echt belangrijk is, dat bepaalde dieren “schadelijk” zijn voor zijn belangen en “geen nut” hebben. Intussen is door het doorgedreven werk van biologen, ecologen, ethologen… duidelijk geworden dat wij het netwerk van de natuur, de biosfeer, het ecosysteem echt moeten ontzien. Dat het bijzonder ingenieus in elkaar zit en kwetsbaar is voor ontrafeling en verarming. Het voorbeeld van de bijen die klein en onbelangrijk lijken, maar in feite onmisbaar zijn als de mensheid nog wil blijven genieten van alle fruitsoorten, is intussen tot de grote massa tijdgenoten doorgedrongen. De bijen leveren niet alleen honing, maar zijn absoluut onmisbaar om de bloesems te bezoeken, waarbij zij de bevruchting, de pollinatie verzorgen. De Natuur, zo kan je zeggen, leeft in de veronderstelling dat bomen bloemen dragen die door bijen bezocht zullen worden. De bomen en struiken en bloemen “rekenen” op de komst van de bijtjes. Zij lokken de diertjes met aanbod van bepaalde stoffen, nectar, waar de bijen voor het overleven van de winter hun bekende honing uit aanmaken. Als “wederdienst” worden de bloemen en bloesems bevrucht door de vliegende schatjes. Vele boomsoorten en bloemensoorten zijn tweehuizig: de ene boom is mannelijk, de andere vrouwelijk. Zij kunnen per definitie hun standplaats niet verlaten, om de gameten, de geslachtscellen te laten samen komen en nieuwe vruchten aan te maken, hebben zij de dieren en dan vooral de bijen nodig.
Rachel Carson kende dit verhaal en begreep dit stuk van de natuur en haar functioneren. Met “Silent spring” schreef zij een profetische waarschuwing. “Als de mensheid op deze manier doorgaat met het verspreiden van insecticiden, met achteloos omspringen met producten van de fabrieken en in de limiet met alle technologie, dan gaan er op een dag geen insecten meer zijn. Dan gaan de vogels, die nog altijd leven van de insecten, uitsterven. In de lente zullen we niet meer gewekt worden met het melodieuze, vrolijk makende gezang van de vogels. De stilte die zal volgen, zal akelig en omineus zijn. Ja, denk na. De mens die de petrochemie en de overige industrie overwaardeert, verrijkt op korte tijd zijn bestaan, maar hij verarmt zijn leven op termijn. Het doden van de dieren, ook deze die u ziet als ‘ongedierte’, dat ga je niet realiseren zonder het hele netwerk van de ecologie, het samenspel van alle dier- en plantensoorten, ten gronde te richten. De als sympathiek ervaren vogels zullen als eerste vallen. Als de boodschappers van naderend onheil; als de kanaries die mensen destijds meenamen in de koolmijn.” Dat was in een notendop de boodschap.
Persoonlijk heb ik in de jaren 1997 en 1998 twee opiniestukken geplaatst in De Standaard, waarin ik aandacht vraag voor het eigen soort denken, het sensitieve intellect van vrouwen. De titels van deze twee stukken waren bijna identiek: “Vrouwelijke waarden als (maatschappelijk) medicijn”. Ik sta nog altijd volledig achter die oproep, achter deze filosofie. De maatschappij geeft zichzelf immense kansen op ware vooruitgang, op genezing van destructieve gedachtepatronen en nefaste handelswijzen, wanneer zij de vrouw meer het woord geeft.
Intussen is het een algemeen feit: de aantallen insecten zijn sinds een jaar of tien drastisch verminderd. In de zomer, na een ritje op de autosnelweg, kleven er bijna geen insectenlijkjes meer aan de radiator van je wagen. En dit dus ondanks de strenge maatregelen en wetten die intussen in voege zijn wat insecticiden en pesticiden (gebruikt voor het bestrijden van “onkruiden” en “ongedierte”). Wat nog weinig landgenoten weten of beseffen: voor alle wilde dieren op heel onze planeet geldt dat de aantallen enorm gedaald zijn. De hoeveelheid dieren gemeten in biomassa, zij is gekelderd.
Straks zijn wij alleen op de planeet, als wij niet uitkijken wat we dagelijks achteloos doen.
Mijn vraag: luister met aandacht in de ochtenden en de avonden naar het zangkoor van de vogels. Na midden juli vallen deze concerten weer voor bijna een jaar stil. Ga verder mee in de opmars voor meer “natuurbewustzijn” en doe mee aan de bescherming van de Grote Familie van dieren en planten die ons omhult. Dat gezel-schap dat ons levenskansen geeft en zelfs beschermt. Met de (avi)fauna en de botanische wereld is het per slot van rekening niet anders als met de dunne laag lucht, de atmosfeer, die de hele wereldbol als een jas omhult: als die er niet zou zijn, zou al het leven, de mens en zijn cultuur en kapitaal incluis, door dodelijke straling uit de ruimte vernietigd worden.
Vandaag bereikt ons het nieuws dat de boekenverkoopsite Amazon 30 miljard winst heeft gemaakt. U kunt “Silent Spring” misschien in huis halen via de doeltreffende dienstverlening aan de consument die dit bedrijf levert. Jeff Bezos, de bedrijfsleider van Amazon, zou er met het oog op het oordeel van onze nakomelingen die de volgende eeuwen onze aarde gaan bewonen, toch goed aan doen een deel van die winst in de Groene Transitie investeren. Want als de laatste boom geveld is, gaan we pijnlijk duidelijk merken dat we geld niet kunnen eten.
___________________________________________________________
“Voor de rest ben ik van mening dat Greta Thunberg en de Belgische voortrekkers van
Youth For Climate hedendaagse profetische mensen zijn.
Dat zij grote publieke belangstelling, waardering en steun verdienen.”
