De democratisch verkozen Manuel Zelaya begon in 2008 aan zijn derde jaar als president van Honduras. Vier jaar eerder richtten Venezuela en Cuba ALBA op, een samenwerkingsverband tussen verschillende Latijns-Amerikaanse en Caribische landen. Het was een poging om onder de controle van de VS uit te komen. De Hondurese president Zelaya kondigde toetreding van Honduras tot ALBA aan. In juni 2009 volgden politie en leger orders op van de VS en namen de president gevangen. Ze stuurden hem in pyjama naar Costa Rica.
“Sindsdien volgden Micheletti, Lobo en de huidige president Juan Orlando Hernández hem op als de “wettelijke erfgenamen” van deze onwettige gewelddaad,” schrijft de Argentijnse journalist Carlos Aznárez.
Interventies à la carte
Honduras is onder de Centraal-Amerikaanse landen een buitenbeentje. Van oudsher – concreet sinds de aanwezigheid van het machtige bananenbedrijf United Fruit Company in het begin van de twintigste eeuw – diende het grondgebied als steunpunt voor de politieke en militaire interventies van de VS in de regio. Later zal Hillary Clinton in haar boek Memorias bekennen dat de VS achter de staatsgreep tegen Manuel Zelaya zat om de controle over het land te behouden, waar de grootste Amerikaanse militaire basis in het continent gevestigd is. Honduras boekt een triestige geschiedenis op vlak van interventies. In 1954 organiseerden Guatemalteekse opstandelingen en militairen zich aan de grens in Honduras om met steun van de VS de democratisch verkozen regering van Jacobo Arbenz in Guatemala ten val te brengen. In 1965 stuurde Honduras, naast de VS en andere landen, militairen naar de Dominicaanse Republiek om president Juan Bosch ten val te brengen. In 1970 diende het Hondurese grondgebied om de Salvadoraanse verzetsstrijders te bevechten. Toen de Sandinisten de macht van dictator Somoza in Nicaragua eind de jaren 70 overnamen werden de Nicaraguaanse paramilitaire ‘Contras’ door de VS getraind en gewapend op Hondurees grondgebied om Nicaragua aan te vallen. En vandaag kiest nog maar eens Honduras de kant van de VS tegen Venezuela.
Niete te verwonderen. Vanuit Palmerola en Mosquitia, twee Amerikaanse militaire basissen in Honduras worden de politieke en militaire interventies van de VS in de Latijns Amerikaanse regio ondersteunt. De luchtmachtbasis Palmerola wordt door de VS ingezet als een reusachtig vliegdekschip. De Amerikaanse ambassade in Honduras staat bekend als een trefpunt voor Hondurese politici en de lokale CIA agenten.
Volgens Gilberto Ríos Munguia van het Nationaal Bestuur van de Partij van de Vrijheid en Herstichting had de staatsgreep van 2009 een duidelijk doel. De neoliberale trend vrijwaren. De concentratie van de rijkdom van het land in handen van enkele families houden. Concessies verzekeren van het grondgebied voor buitenlandse mijnbedrijven en concessies van de rivieren voor hydro-elektrische installaties met nationale en internationale privé financiering. En het failliet verklaren van nationale bedrijven om ze door te geven in privé handen, zoals telefonie, elektrische energie, watervoorziening, havens en luchthavens.
Tien jaar weerstand, tien jaar repressie
Vooral tijdens de opeenvolgende verkiezingen in 2013 en 2017 werd harde repressie toegepast. Het Comité van Familieleden van Aangehouden en Verdwenen Personen van Honduras (Cofadeh) registreerde vanaf de crisis van 2017 tot nu 54 door militairen vermoorde personen. Het Kantoor van het Hoog Commissariaat voor de Mensenrechten van de VN erkende en verspreidde deze gegevens. Nog volgens Gilberto Ríos werden die 10 jaar gekenmerkt door fraude en talrijke corruptieschandalen. Maar ook door ononderbroken stakingen en protesten. Zelfs de politie ging in staking en weigerde op een zeker ogenblik haar wapens op manifestanten te richten. Ondertussen liep de buitenlandse schuld tot 16 miljard dollar op. Dat bracht automatisch een ingrijpende verarming van de bevolking teweeg. Vooral nadat het Internationaal Muntfonds een bezoek bracht aan het land in maart dit jaar en de regering duidelijk maakte dat de schuld hoe dan ook moest betaald worden. De regering schroefde de uitgaven voor onderwijs en gezondheidszorg drastisch terug en ontsloeg massaal onderwijzend personeel en artsen. De reactie liet niet op zich wachten. Enkele maanden geleden waren we met z’n allen getuigen van de dramatische uittocht van duizenden Hondurezen naar het noorden. In 2017 leefde naar schatting haast 8 procent van de iets meer dan 9 miljoen inwoners buiten de grenzen.
Nieuwe opflakkeringen van protest
Volgens de normen van de VS wordt Honduras geregeerd door een democratische regering. Democratie op Amerikaanse leest geschoeid. Het is dan ook niet bevreemdend dat het land een hel is voor de verdedigers van de mensenrechten. De Vereniging voor Democratie en Mensenrechten van Honduras (ASOPODEHU) registreerde in de loop van de voorbije twaalf maanden 118 aanvallen tegen verdedigers van de mensenrechten. Dit gaat van moord, fysieke en psychologische agressie tot foltering, bedreiging, opsluiting, ontvoering en verdwijning.
De gesignaleerde verantwoordelijken zijn te vinden onder de regeringsleiders, ministers, volksvertegenwoordigers en burgemeesters. Ook kardinaal Oscar Rodríguez wordt vernoemd omdat hij twee priesters dwarsboomde die represailles ondergingen voor hun steun aan het sociale verzet. Ook sommige media doen hun duit in het zakje. Zo werd een journalist door de media afgestraft omdat hij de migrantenkaravanen op weg naar het noorden begeleidde en breeduit bekendmaakte. Ten slotte maken ook nationale en multinationale bedrijven zich schuldig aan zware schendingen van de mensenrechten.
Tijdens de rellen van de voorbije maand juni ging president Hernández ertoe over om de norm van het Internationaal Recht met voeten te treden en hij gaf het leger bevel om politietaken over te nemen. Er vielen 3 doden en 29 gewonden, terwijl 41 personen werden aangehouden.
Een van de pot gerukt motief
Bovendien werden 300 Amerikaanse militairen van het Commando Sur ingezet om het gevaar van het sociaal protest in te dijken. Ex-president Manuel Zelaya, algemeen coördinator van de Partij voor Vrijheid en Herstichting eiste de onmiddellijke uitzetting van de Amerikaanse militairen. “Ze komen om de dictatuur op te leggen… Ze komen het nationale leger trainen in repressieve ingrepen om het Hondurese volk te doen bloeden,” klonk zijn protest.
Maar volgens de Amerikaanse autoriteiten kwamen de militairen deelnemen “aan humanitaire projecten om het land minder kwetsbaar te maken tegen de klimaatveranderingen.” Wel vreemd, om niet te zeggen bespottelijk, als men weet dat president Donald Trump en zijn regering niet geloven in de klimaatveranderingen. Op 1 juli 2017 trok Trump de VS uit het Akkoord van Parijs terug waar op internationaal niveau vergaande afspraken dienaangaande gemaakt werden.
