Vragen aan Professor Mearsheimer: “Hoe goed denkt u dat Trump de kwestie van Rusland en Oekraïne heeft aangepakt?

Ik ga in principe akkoord met wat hij aan het doen is. Ik denk dat het strategisch zinvol is de oorlog onmiddellijk stop te zetten. Ik denk ook dat het moreel correct is dat te doen. En ook al heeft Trump dat niet op de meest zachtaardige manier gedaan, toch denk ik dat hij op de juiste weg is en hoop ik dat hij zal slagen.

Wat is de juiste weg?

Hij moet een akkoord afsluiten met de Russen en dat betekent dat hij de uitgangspunten die de Russen op tafel gelegd hebben, moet aanvaarden. Het eerste daarvan is dat Oekraïne een echt neutraal land moet worden. Het kan niet bij de NAVO en het kan geen Westerse veiligheidsgaranties krijgen. Het tweede punt is dat Oekraïne een belangrijk stuk territorium in het Oosten zal moeten afgeven. En derde punt: Oekraïne zal moeten demilitariseren tot op het punt waarop het geen offensieve militaire dreiging voor Rusland meer is. Trump moet die voorwaarden accepteren en een akkoord uitwerken met de Russen. Maar dan komt het moeilijke deel, dat is de Europeanen en in het bijzonder de Oekraïners daarmee te doen instemmen.”

In een boeiend en pittig interview in The New Yorker legt Isaac Chotiner Professor Mearsheimer het vuur aan de schenen over Rusland en Oekraïne, maar die geeft geen duimbreed toe, terecht. Toch zit er een belangrijke lacune in het gesprek. Dat is eigenlijk een twist over wat Mearsheimer ironisch “common wisdom” noemt, de gangbare wijze inzichten, maar wat in een ander perspectief de “heersende ideologie” heet. De propaganda die door NAVO en EU en hun bondgenoten en aanbidders verspreid werd en wordt, of in de VS, de fabeltjes van Joe Biden en zijn aanhang.

Mearsheimer legt de oorzaak of de schuld van de oorlog bij de VS, die door het nastreven van een NAVO-lidmaatschap voor Oekraïne een bedreiging voor de veiligheid van Rusland gecreëerd hebben. De oorlog is dus, kort gezegd, een defensieve reactie op het agressieve gedrag van het Westen.

Tegen de gangbare propaganda in, die zegt dat Poetin imperialist en expansionist is, en Rusland wil uitbreiden en terug een groot en machtig rijk wil creëren, stelt de professor dat niets daarop wijst. De Russische president heeft bijvoorbeeld al een paar maanden na de Russische invasie in Oekraïne een vredesakkoord nagestreefd om de oorlog snel te beëindigen. Van een drang om hem uit te breiden en ook nog andere landen aan te vallen was en is niets te merken.

Geen expansionisme, geen imperialisme 

Hier had Mearsheimer ook naar de akkoorden van Minsk kunnen verwijzen, waarin Rusland tekende voor een elegante oplossing van het probleem Oekraïne: neutraliteit van Oekraïne (dus geen NAVO-lidmaatschap en geen buitenlandse troepen), maar tegelijk ook het respecteren van de territoriale integriteit van Oekraïne. De tegen Kiev agerende Donbassgebieden zouden onder bestuur van Kiev blijven, maar een zekere autonomie krijgen. De regeling getuigt van de vredeswil van Poetin en ontkracht de theorieën over Russische expansiedrang en imperialisme. Maar zoals bekend werd Minsk gesaboteerd door Kiev en door de Westerse medeondertekenaars van het akkoord, en misbruikt om tijd te winnen om Kiev zijn leger te laten versterken – dus met het oog op een toekomstige oorlog.

De verzwegen burgeroorlog  

Wat werkelijk ontbreekt in het interview van The New Yorker (en in de gangbare, door de NAVO en de EU geïnspireerde uitleg van het probleem Oekraïne) is de kwestie van de burgeroorlog in Oekraïne. Zoals al vaker hier gezegd, was de Russische invasie niet zomaar een wilde, ongefundeerde agressie tegen een buurland, maar een ingreep in een burgeroorlog die al acht jaar bezig was en al zo’n 14.000 Oost-Oekraïners het leven gekost had. Toen die burgeroorlog gevaarlijk begon te pieken en de vermorzeling van de afgescheurde Donbassrepublieken nabij leek, greep Rusland in. De kwestie van de discriminatie van het Russisch sprekende deel van de Oekraïense bevolking dook hier weer in volle kracht op, nadat de oplossing van Minsk stilzwijgend gesaboteerd was door Kiev en het Westen, die op oorlog aanstuurden.

Ook nu wordt over deze kwestie – de onderdrukking van en de oorlog tegen de Russisch sprekende bevolking van het oude Oekraïne door Kiev – weinig gezegd, maar voor Rusland is dat nog steeds een centraal punt. De Russische militaire ingreep kwam er op verzoek van de beide afgescheurde republieken. Ze werden eerst door Rusland erkend als zelfstandige staten en vervolgens op hun verzoek opgenomen in de Russische Federatie. Daarmee werd de oorlog van Kiev tegen de Donbass ook een oorlog van Kiev tegen Rusland, dat zo op legitieme wijze militair kon ingrijpen. Deze ingreep is juridisch veel beter onderbouwd dan die van de NAVO in Joegoslavië.

Maar lees zelf wat Mearsheimer, binnen een wat te beperkt denkkader, met goede argumenten betoogt: