Het is zeventig jaar geleden dat deze Gentse coryfee een punt zette achter haar cabaret- en zangcarrière en ze is een halve eeuw geleden gestorven.
Hélène Maréchal stamt uit een ander tijdvak. Ze werd op 31 december 1893 geboren in de Schildersstraat – tussen Dendermondsesteenweg en Bijgaardepark – en ging heen op 25 juni 1970. Ze is dus bijna een halve eeuw geleden gestorven. Ze was de dochter van een borstelmaker en van een vroedvrouw of een “achter-waorsterigge” – dixit ‘Ghendtsche Tydinghen‘ uit 1983. Ze stamde, volgens dezelfde bron, uit een gezin van 16 kinderen.
Ze is een begrip geworden voor de geschiedenis van het volkstoneel van de eerste helft van de 20e eeuw in Gent. Meer dan een kwarteeuw was ze de absolute vedette. Ze was een toneelspeelster, een revue-artieste, een cabaretière… Het was 1949 toen ze er mee ophield. Vanaf haar 15e had ze op de planken gestaan.
Hélène Maréchal trad veel op in de Minardschouwburg – die leeg stond na de oorlog en weer op gang werd getrokken door Romain Deconinck. “Ze speelde vooral volkse figuren in stukken zoals ‘Een Schoonmoeder uit de Duust’. Hélène Maréchal maakte geschiedenis als de West-Vlaamse meid Zenobie in de toneelstukken van Henri Van Daele” schrijft Arthur De Decker in 2006.
In 1948 ontving ze Laurel en Hardy in Gent.
‘Lène’ – want zo noemden de Gentenaars haar – was meer dan gewoon maar een schitterende actrice, zangeres en cabaretière. Ondanks haar glamoureuze carrière had de actrice steeds oog voor de gewone mens in nood. Tijdens de oorlog was ze bijvoorbeeld regelmatig te zien in het ziekenhuis van Sint-Amandsberg, het hospieske. Maar ook in de oude Bijloke. Ze was actief betrokken bij allerlei activiteiten van liefdadigheid.
Eric Bauwens, die over haar een boek schreef (zie onder): “Door haar benefietoptredens wist ze fortuinen in te zamelen voor teringlijders, bejaarden, wezen en oudstrijders. Wat nu de ‘Warmste Week‘ is, deed zij toen in haar eentje. Ze trad ook dikwijls op in zieken- en bejaardenhuizen en had met vele honderden sukkelaars een zeer persoonlijke band.”
Er is een straat naar haar genoemd in Gentbrugge: Het Hélène Maréchalhof, d.w.z.: genoemd naar haar artiestennaam, want officieel heette ze Sidonie Van Larebeke.
Freek Neirynck regisseerde al in 1983 het toneelstuk ‘Lène Maréchal, de revue van een proeverigge’ over haar. ‘De Gentse proeverigge‘ is overigens de titel van een lied dat Henri Van Daele voor haar heeft geschreven en in het volkse culturele erfgoed van Gent is blijven plakken. Net zoals het lied ’t Groen hoedje overigens.
In het toneelstuk ‘De Gentse proeverigge’ speelde een andere Gentse coryfee de rol van Hélène Maréchal. Rosa Geinger was toen ze die rol speelde ook al 70 jaar. Het werd toneel werd opgevoerd in Theater Taptoe aan de Abrahamstraat, en bij kenners op gemengde gevoelens onthaald. Er was sprake van een niet helemaal geslaagde evocatie… Een kritische beschouwing in het heemkundige blad ‘Ghendtsche Tydinghen‘ uit 1983 leert ons echter onbedoeld iets over de présence van Hélène Maréchal…
“In tegenstelling met [sic] ‘de Roste Wasser‘, [een echt bestaande volksfiguur die enkele decennia lang het ondergoed ging ophalen in de rosse buurt van Gent; in een stuk dat eerder door Theater Taptoe eerder werd opgevoerd] die uitsluitende evolueerde op het poppentoneel, betreft het hier een gemengd spektakel: poppenspel, sketches, zang. De figuur van Hélène wordt vertolkt door Rosa Geinger die het beste probeert te maken van een zeer ondankbare taak. En daar waarschijnlijk ook in geslaagd is bij het jongere publiek dat Hélène nooit gekend heeft. Voor de ouderen onder ons die Hélène Maréchal wel meegemaakt hebben, was de evocatie niet 100%. Rosa Geinger bezit niet de brede, ronde, uitgebreide, expansieve fysiek (zullen we maar zeggen) die Hélène karakteriseerde.
Daar kan Rosa natuurlijk niets aan doen en men kon moeilijk van haar eisen dat ze eerst een verdikkingskuur zou ondergaan. Ten tweede heeft haar stem niet de draagkracht van deze van haar model. Hélène had een eerder penetrante, krachtige, vérdragende stem.”
Naar aanleiding van een gedenkavond wordt het boek van Eric Bauwens voorgesteld: ‘Lène. Hélène Maréchal: tussen toneel en liefdadigheid’. (15 euro, 20 euro in de boekhandel).
Tina De Gendt presenteert tijdens de gedenkavond Lily Castel, die ooit nog met Hélène Maréchal in de Minardschouwburg op scène stond, haalt herinneringen op en zingt. Will Ferdy, Luk De Bruyker en Freek Neirynck geven toelichting. Carine Stevens, Hein Vanhuyse en Ann Lemaitre treden op.
Gedenkavond Hélène Maréchal. Minardschouwburg. Romain Deconinckplein. Maandag 27 mei 2019
Meer verhalen over Gent:
persblog.be
