Door de klimaatopwarming verhoogt de kans op hete zomers. In steden en stadsranden met veel verharding blijft de hitte ‘s nachts langer hangen. Dit zorgt voor een slechte nachtrust, een negatieve impact op de gezondheid en een hoger energieverbruik door airco’s. Nochtans ligt er in de rand van Antwerpen een aaneengesloten reeks groengebieden die overdag en ‘s nachts voor verkoeling zorgen, een natuurlijke airco. GruunRant is dat gebied, 40 vierkante kilometer groot, van Ekeren tot Wommelgem. Gisteren en vannacht, op de warmste dag en nacht ooit in België gemeten, gingen GruunRant-vrijwilligers met een thermometer op pad.
Airco van stad en rand
De stad Antwerpen liet ter voorbereiding van haar nieuwe klimaatplan een hittekaart maken van de ruime Antwerpse regio. Computermodellen berekenden dat de stad en de dorpscentra in de rand tegen 2030 op een zomernacht 5 graden warmer kunnen worden dan gebieden verder weg. Opvallend is dat de kaart aantoont dat de plekken die ‘s nachts beter afkoelen allemaal in GruunRant liggen. De grote groengebieden met afwisseling van bomen en water zijn de natuurlijke airco’s van Antwerpen en de gemeenten uit de rand. De combinatie van natuur en wind zorgt er voor dat groengebieden zoals Bospolder, Oude Landen, Ertbrugge, het Rivierenhof, de oude forten en de diverse beekvalleien voor de afkoeling zorgen van Ekeren, Deurne, Merksem, Schoten, Schilde, Wijnegem en Wommelgem.
Beter dan voorspeld
Donderdag was het de heetste dag en nacht ooit in België. De voorspelling is dat dit vaker zal voorkomen. In die hitte zijn vrijwilligers van GruunRant het verkoelend effect van de natuur zelf gaan opmeten. Bomen zorgen niet alleen voor schaduw, door hun transpiratie koelen ze de lucht die er doorheen blaast. Hoe natter de natuur, hoe meer afkoeling dit geeft. Op het heetste moment van de dag was de temperatuur in de parken en bossen van Deurne, Schoten en Wijnegem 37,7 graden, dat is nog altijd heel veel, maar toch twee graden lager dan in de omliggende woongebieden. Op hete plekken met veel verharding en weinig groen sloeg de thermometer zelfs door tot 40 graden celcius, in de schaduw gemeten uiteraard. Dit verkoelend effect van de natuur is veel hoger dan de computermodellen voorspelden. Bossen, bomen en parken zorgen dus niet alleen voor de zuivering van luchtvervuiling, ze zorgen voor een koelere omgeving om in te spelen, sporten en te genieten.
Koelere nachten
De “thermo-meters” van GruunRant konden met hun eigen meetapparatuur ook vaststellen dat de groengebieden in de nacht sneller afkoelen en daarmee ook de omliggende woonwijken verfrissen. Om 1 uur ‘s nachts was het in hartje Antwerpen nog altijd 31 graden, veel te heet voor een degelijke nachtrust. Een paar kilometer verder was het in de bossen van GruunRant al gezakt tot 27 graden. Als de nachtelijke wind door de bomen waait, koelt die af zoals een echte airco, waardoor de omliggende woonwijken de nacht kunnen ingaan met een temperatuur tot 4 graden minder heet dan in hartje stad. Ook dit overtreft de inschattingen van de computermodellen. De voorspellingen voor 2030 lijken nu al overtroffen te worden.
Meten is weten
Natuurlijk zijn onze metingen niet op de manier gebeurd zoals wetenschappers dat zouden doen. GruunRant doet daarom een oproep aan overheden of universiteiten om hun wetenschappelijk onderbouwde studies over het verkoelend effect van de natuur actief in te zetten om de gevolgen van de klimaatopwarming te bestrijden.
GruunRant is een noodzaak
“Willen we dat de natuur zijn werk als natuurlijke airco nog beter kan doen, dan moeten we die groengebieden behouden en verder uitbouwen tot één groot geheel. Meer natte natuur, verkoelende bomen en het terugdringen van verharding zijn daarbij cruciaal” zegt Pol Lermytte, coördinator van het burgerinitiatief GruunRant. GruunRant waarschuwt ook voor de verwachte toename van waterellende door zomerse onweersbuien, nog zo’n gevolg van de klimaatopwarming. “GruunRant is hét gebied waar we al dat water kunnen opvangen en waar het de tijd kan krijgen om het dalende grondwaterniveau opnieuw aan te vullen”.
De beweging GruunRant zet het belang van al die groengebieden ondertussen al een paar jaar in de kijker. Het initiatief loopt momenteel als een trein. “Bij gemeenten en districten merken we heel veel goeie wil om al dat groen te behouden, versterken en verbinden. Zowel bij administratie als politiek. Er liggen dan ook heel veel kansen. Een burgerbeweging zoals de onze kan er voor zorgen dat het allemaal wat sneller beweegt. Momenteel zijn we heel hard bezig om samen met die overheden en burgers te bepalen waar we stukken verharding kunnen uitbreken. Ook dat is goed voor het klimaat. Het wordt tijd dat we die natuurlijke airco beter inzetten in de strijd tegen de gevolgen van de klimaatopwarming. Liefst in een gezamenlijk project samen met iedereen die er aan wil meewerken. En liever vandaag dan morgen”.