Een merkwaardige film en vooral doortrapte, sluwe propaganda is White Tiger. Deze prent is in 2012 gemaakt en werd in 2014, het jaar van de inval van Rusland – met soldaten zonder kentekens op de uniformen – in de Krim, in het Nederlands uitgebracht.

Op bepaalde momenten ben je blij dat je historicus bent. Dat je op universitair niveau kritisch en methodisch leerde oordelen over waar en onwaar wat documenten, producties, media en boodschappen betreft.

Dit is pure idolatrie. Verafgoding van oorlogsvoering en een hagiografie van de “heilige soldaat”. Het hoofdpersonage, een bestuurder van een Russische T-34 tank die speciale bepantsering kreeg, wordt opgevoerd als een lichamelijk uitzonderlijk gezonde jongeling die zware brandwonden opgelopen in de strijd in 1943 aan het Oostfront, miraculeus overleeft. Hij wil wraak nemen op de mystieke Duitse “Witte Tiger”-tank die hem bijna het leven kostte. Hij heeft na zijn coma geen idee meer van wie hij is, of van zijn familie. Hij is de iconische vechtmachine geworden.

De makers van de film stellen de Duitse tank in kwestie voor als een mystiek wezen. Het ding zou zelfs geen bemanning hebben. De machine zou kunnen verdwijnen in het moeras en daaruit weer opduiken. De soldaten van het Russische leger worden als bijzonder coole, professionele helden afgeschilderd. Ook al zijn ze niet allemaal dadelijk mee met de man die met de God van de tanks spreekt…

Oorlog is heilig beste mensen

De bedoeling van de film ligt er dik op: oorlog voorstellen als iets heiligs. Het is bekend dat president V. Poetin met nostalgie en grote bewondering terug kijkt op WO II en de rol van Sovjet-Rusland en het Rode Leger. Deze film is niet voor niets gemaakt met steun van de Russische Federatie zoals de generiek openlijk aankondigt. Alle geschreven teksten en namen zijn zonder gène in het Russische Kyrillische geschrift. Maar de Russen hebben er wel voor gezorgd dat er vertalingen zijn gekomen, zelfs voor een relatief klein taalgebied als het Nederlands.

Het was al omineus voor de kenner van de geschiedenis, wanneer bij de aftiteling wordt aangekondigd dat de muziek van… Wagner komt. Dat is zoals iedereen weet de lievelingsmuziek geweest van Hitler en de Nazi’s!

Deze film was voorts blijkbaar bedoeld om zowel de hedendaagse Duitsers gunstig te stemmen als de Amerikanen. De Duitse generaals worden in het slot opgevoerd net na de ondertekening van de nederlaag en zij krijgen – doorzichtig – een zeer goede behandeling met het fijnste eten. Het Amerikaanse publiek wordt bediend op zijn ijdelheid door de officier, een kapitein, van de T-34 die in een Amerikaanse Willy’s Jeep rond rijdt. (Iets dat overigens overeenstemt met de realiteit: het Rode Leger kon ook juist zo snel oprukken in de laatste oorlogsjaren omdat er duizenden militaire voertuigen – onder andere Studebakers en Dodge vrachtwagens – werden geleverd aan het  “geallieerde Rode Leger”.

Op het einde wordt het potsierlijk en wordt de propagandistische boodschap open en bloot gebracht: niemand minder dan Hitler zelf mag in de slotscène, waarbij hij in een soort paleis tegenover een jonge gesprekspartner zit bij een open haard – het kon de Hemel zijn of een schuiloord dat de Russen heb zouden hebben aangeboden – een platte lofrede op zijn eigen wrede mensbeeld en op de oorlog brengen!

“De oorlog is van alle tijden” zo klinkt het. Dat is natuurlijk waar, maar hoe wansmakelijk van de makers om deze boodschap door deze duivelse persoonlijkheid te laten uitspreken!

“Wij hebben gedaan wat de mensen in Europa in feite wilden. Ze hielden niet van de Joden”. Dat zal wel.

Dit is volgens mij met terugzicht de filmische boodschap waarmee Poetin-Rusland de oorlog (tegen Oekraïne) wilde legitimeren en alvast de geesten wilde voorbereiden. In de eerste plaats voor het Russische publiek maar ook voor een wereldpubliek – de film werd de “Russische inzending voor de Oscars”, zo staat er trots vermeld op de achterkant van de houder van de dvd.

Dit voorbeeld maakt als geen andere film duidelijk dat een film over een periode in het verleden – en met name over WO II – altijd vooral ook een boodschap wil brengen aan de tijdgenoten.  Aan de kijkers in de periode dat de film wordt gemaakt en gereleased. Dit is een oorlogsfilm en dit verhaal speelt zich af in de jaren van de tweede oorlog – maar voor de alerte kijker is elke scène gedacht en gebracht vanuit en voor het heden.

Perverte hagiografie

Het is een spannende en mooie film – maar nog nooit zag ik een film met zulk zwaar propaganda-gehalte. De ellende van de soldaat aan het front wordt schaamteloos opgehemeld. De film zit boordevol referenties naar het geloof, naar religie en mystiek. Het gaat echter niet om Godsdienst,  maar om afgoderij – in dienst van machtspolitiek en snoeiharde militaire strijd.

Het is bekend dat Poetin goede verhoudingen heeft met de Russische kerk. Hij stopt ze geld toe en verleent vrijheid van werken, en de patriarchen en popes houden in ruil elke moreel of Jezusiaans geïnspireerde kritiek op de vele misdaden van het regime in. Van hypocrisie en belangenvermenging gesproken.

Nooit zag ik intussen een oorlog als de huidige, waar een van de betrokken legers zo schaamteloos burgerdoelen viseert. De Conventie van Genève is voor Vladimir Poetin duidelijk een vodje papier.

Deze film en zijn mystiek past overigens naadloos bij het beeld dat elke biograaf weet te schetsen van de zittende criminele tiran: hij adoreert wat de Sovjetunie heeft gedaan op militair vlak in de tweede wereldoorlog. Ook vanuit persoonlijke, familiale motieven en wortels: zijn grootvader heeft nog gekookt voor de monsterlijke despoot Stalin.

Een veel betere film over het frontbestaan van Russische tankbemanningen, en veel minder vervuild met oorlogs-mystiek, is Tankers. Deze prent geeft een interessant beeld van de delicate verhoudingen tussen de officieren en hun “bewakers” de politieke commissarissen zoals die tijdens de eerste oorlogsjaren steevast optraden.