Niets zo lastig als een film maken over zeer recente gebeurtenissen. Wanneer alle partijen nog in leven zijn, is het namelijk onmogelijk om hen tevreden te houden over het eindresultaat. In het geval van The Fifth Estate is een correcte portrettering van enkele centrale figuren van WikiLeaks ontegensprekelijk een zeer precaire zaak. Niet in de minste plaats omdat velen onder hen libertaire en anarchistische levensstijlen, sympathieën en/of ideeën koesteren. De gevoeligheid voor autoriteit is dus groot. Een goede ingesteldheid, lijkt me. Zeker als je weet dat Disney als distributeur optreedt en de film geregisseerd werd door Bill Condon, iemand die recentelijk nog de aandacht trok met de twee laatste Twilight Saga adaptaties. Inderdaad. Ik zou het ook niet vertrouwen.
De film zelf is gebaseerd op twee boeken die duidelijk tegen Julian Assange gericht zijn. Het gaat om Inside WikiLeaks: My Time with Julian Assange and the World’s Most Dangerous Website van Daniel Domscheit-Berg en om WikiLeaks: Inside Julian Assange’s War on Secrecy van David Leigh en Luke Harding. Deze boeken beschrijven onder meer Assanges manipulatieve leiderschap en megalomanie, evenals zijn nood om alle touwtjes zelf in handen te willen hebben. Dat Domscheit-Berg en Leigh op bijna vijandige basis met Assange gebroken hebben, zou iedereen dus moeten waarschuwen voor de gekleurdheid van hun boeken en de film. Dat WikiLeaks op 18 september 2013 een officieel bericht online zette met het scenario van de film in, evenals een eigen statement, toont des te meer aan hoe gespannen de verhoudingen nog steeds zijn.
Zoals in het statement van WikiLeaks kan gelezen worden, zit de film vol met feitelijke fouten. Deze fouten staan echter niet in de boeken die verfilmd werden, ze zijn gewoon toegevoegd aan het script om de film “a touch of drama” te geven. Dat Assange in de tussentijd nog meer als een sociopaat wordt afgeschilderd, is dan maar bijzaak. Schrijnend hoe een film over ‘correcte informatie’ een spannende prent laat voorgaan op een genuanceerde prent. Met genuanceerdheid valt geen bakken geld te verdienen zeker? Het gegeven dat we op het einde van de film “Assange” interview-stijl aan het woord krijgen, waarin hij zijn ongenoegen voor de film in uitdrukt, is gelukkig een stap in de goede richting – ook al beschouwt het WikiLeaks statement dit als een poging om kritiek op de film te fnuiken.
Niettemin is de film vermakelijk, als je de drang naar een eerlijke weergave even opzij wil zetten. Dat mag al eens in fictie – op voorwaarde dat je de film als dusdanig erkent uiteraard (en dus niet mee gaat in de ‘based on true events‘-sfeer die er rond hangt). Mede daardoor had ik geen afkerig gevoel na het bekijken van The Fifth Estate, iets wat me normaal wel overkomt met dergelijke eenzijdige cinema. Veel zal te maken hebben met de (alweer) briljante acteerprestatie van Benedict Cumberbatch als Assange. Dat Cumberbatch een heuse bewondering heeft voor de WikiLeaks icoon, kan natuurlijk geholpen hebben. Ook de vertolking van Daniel Brühl als Domscheit-Berg is uitstekend, ondanks het feit dat zijn personage een overwegend positieve invulling krijgt (wat gegeven de bron van de adaptatie niet verwonderlijk is). Niet dat dat echt problematisch is. Als de film bekeken wordt als een fictief werk, is de verhouding tussen Assange en Domscheit-Berg heel erg interessant. Beiden vechten ze tegen autoritaire, totalitaire regimes en streven ze de vrije verspreiding van informatie na (i.e. “transparant beleid, persoonlijke privacy”), maar beiden botsen onderling hevig omwille van hun persoonlijkheden. Dat conflict is interessant vanuit een sociaal oogpunt en geeft stof tot nadenken over het verschil in omgang met autoritaire regimes en autoritaire individuen.
Hoe dan ook, als film is The Fifth Estate vermakelijk en best spannend, met zeer goede acteerprestaties. De montage en soundtrack zullen ongetwijfeld appelleren aan een jonger publiek, dat veel vaart in zijn films gewoon is. Verwacht echter geen vrijblijvende ode aan Julian Assange, maar eerder een eenzijdige voorstelling van zijn persona. De film is aan te raden, zij het dat je er de gebruiksaanwijzing liefst bij neemt (zie de link naar WikiLeaks hierboven). En misschien nadien toch ook eens kijken naar Underground: The Julian Assange Story of één van de talloze WikiLeaks documentaires die reeds uitkwamen, zoals We Steal Secrets: The Story of WikiLeaks.
