Of het nu gaat over ‘global warming’, genetisch gewijzigd voedsel, de EHEC-besmetting, het Duits economisch model of het reddingsplan voor Griekenland, leken/burgers zien zich steeds geconfronteerd met experten die er verschillende opvattingen op nahouden. Geregeld staan de opinies van experten zelfs regelrecht tegenover elkaar. De prangende vraag hier is: ‘Kunnen leken überhaupt een beargumenteerde keuze maken tussen uiteenlopende standpunten van experten?’
Aangezien experten en leken fundamenteel verschillende wereldvisies en paradigma’s herbergen, argumenteren sommigen dat leken enkel in staat zijn om aanbevelingen van experten op grond van geloof of autoriteit te aanvaarden en nooit op basis van rationele argumentatie. Een dergelijke redenering is echter te ongenuanceerd en negeert het feit dat leken in hun alledaagse beslissingen voortdurend beweringen van experten voor waar aannemen zonder uitsluitend terug te vallen op geloof in of autoriteit van experten, ondanks leken hun onbegrip van de technische argumentatie achter dergelijke perspectieven. Zo aanvaardt men quasi continu beweringen als dat een vliegtuig zal vliegen of dat medicatie een bepaalde ziekte zal genezen.
Zelfs indien leken niet meteen de verdienste van de argumenten van experten kunnen inschatten, kunnen leken de ene positie boven de andere verkiezen door zich te beroepen op indirect bewijs van expertise, zoals de experten hun vertrouwdheid met elkaars standpunten of hun capaciteit om tegenargumenten aan te brengen. Hoewel leken onmogelijk de (technische) redenen van experten hun overtuiging kunnen achterhalen/begrijpen, kunnen zij redenen hebben om te geloven dat één expert betere redenen heeft dan een andere.
Daarnaast is de mate van vooringenomenheid of belang dat een expert heeft bij een bepaalde uitkomst van onderzoek een belangrijke waardemeter in het verhelderen van discussies. Een leek kan zijn oordeel mee laten afhangen van de bewezen staat van dienst van experten in het maken van succesvolle voorspellingen of in het geven van advies dat achteraf gegrond bleek te zijn. De oprechtheid van hun expertise valt in te schatten via een evaluatie van hun verwezenlijkingen, zoals onder meer de prijzen en graden waarover ze beschikken.
Tenslotte, kan het aantal experten dat een bepaald standpunt verdedigt een belangrijke indicatie opleveren voor de geloofwaardigheid van een standpunt. Let wel dat dit niet steeds het geval is, aangezien leden van een kleinere groep experten intellectueel onafhankelijker van elkaar kunnen zijn dan leden van de grotere groep. In dit geval dienen beide criteria, grootte en intellectuele onafhankelijkheid, afgewogen te worden ten opzichte van elkaar.
Antwoord: Leken beschikken over een arsenaal aan technieken om via beargumenteerde keuze uiteenlopende meningen van experten af te wegen. Dit biedt echter geen garantie op uitsluitsel. ‘The proof of the pudding still lies in the eating.’
